Khi đọc và cảm nhận bài thơ, điều đầu tiên mà chúng ta cảm nhận được là một bức tranh thiên nhiên rất nên thơ. Thể thơ lục bát ngọt ngào đã mở ra trước mắt ta phong cảnh Côn Sơn. Đó là âm thanh “suối chảy rì rầm” êm êm ru hồn người. Đó là “đá rêu phơi” trầm mặc cổ kính. Đó còn là “thông mọc như nêm” xanh rì mát rượi, và “bóng trúc râm” hiền hòa như người quân tử chân phương… Cảm nhận thiên nhiên từ thính giác, thị giác đã đem lại ấn tượng một vùng quê thanh bình, nguyên sơ, rất đỗi trong lành và yên tĩnh.Đó chính là cái nền để nhân vật “ta” xuất hiện. Ta thấy nhà thơ sử dụng một nghệ thuật đối xứng giữa cảnh và người: Côn Sơn có tiếng “suối chảy” thì “ta nghe”. Nghe là một động từ thể hiện sự thưởng thức âm thanh của thiên nhiên, âm thanh ấy qua tai nghe của nhà thơ như trở thành “tiếng đàn cầm”. Cách so sánh tài hoa một âm thanh của thiên nhiên với âm thanh của nhạc cụ vừa gợi tả được cái hay của tiếng đàn, vừa bộc lộ tình yêu thiên nhiên của “ta”, tức là nhà thơ Ngyễn Trãi. Và khi Côn Sơn đẹp với những “đá rêu phơi” thì “ta” sẽ ngồi trên đá ấy để thưởng thức cái êm ái và ngắm nhìn cảnh vật khoáng đạt xung quanh. Thiên nhiên đem đến cho người thưởng thức vẻ hùng tráng của những dáng thông cao, lúc đó, nhân vật “ta” sẽ “nằm” dưới bóng thông mà ngắm mây trời phía trên những tán lá kim tươi đẹp. Cảm giác ấy có lẽ thật sảng khoái và tuyệt vời. Rồi trong rừng Côn Sơn còn có trúc xanh râm mát, như bày sẵn cho nhân vật “ta” có cảm hứng để “ngâm thơ nhàn”, để mơ màng cho thời gian qua đi trong yên ả, và ngẫm nghĩ những lẽ đời, ngẫm nghĩ mãi vể đạo của người quân tử, trong một thời kỳ mà xã hội phong kiến còn nhiều nhiễu nhương.Thế đấy, nhân vật “ta” và thiên nhiên Côn Sơn như hòa làm một. Một loạt động từ: nghe, ngồi, nằm, ngâm… miêu tả hành động của nhân vật trữ tình, mà đó cũng là sự thể hiện một tâm thế tự chủ, thoải mái, sảng khoái của một thi sĩ yêu thiên nhiên và thưởng thức thiên nhiên bằng tất cả trái tim mình. Cảnh đẹp Côn Sơn đem thi hứng tràn đầy vào tâm hồn nhà thơ, thôi thúc nhân vật trữ tình khao khát hòa với thiên nhiên làm một. “Ta” cũng trở thành một phần không thể thiếu của bức tranh Côn Sơn.