Câu tục ngữ có thể chia thành hai vế. “Lửa thử vàng” tức nghĩa là lấy lửa để kiểm tra vàng, xem tuổi vàng, biết là vàng mười hay bị pha tạp lẫn lộn. Vế đầu của câu tục ngữ có lẽ ai cũng có thể hiểu được. Sang đến vế thứ hai “gian nan thử sức”. “Gian nan” có nghĩa là những khó khăn, thử thách, vất vả trước mắt. Những gian nan ấy chính là phép thử mà mỗi con người đều phải vượt qua để đo sức lực của chính bản thân mình, đạt được những thành công trong cuộc sống. “Sức” có nghĩa là sức mạnh, là ý chí, là lòng quyết tâm vượt lên mọi khó khăn gian khổ, khó khăn, đương đầu với mọi thứ.
Câu tục ngữ ấy cũng là bài học sâu sắc về việc rèn luyện ý chí, lòng quyết tâm, sự mạnh mẽ trong mỗi con người. “Sức” không đơn thuần chỉ là sức mạnh về cơ bắp của một người, “sức” đó còn là trí tuệ, là tinh thần kiên cường mạnh mẽ. Gặp một bài toán khó thì phải nỗ lực tìm mọi cách để tự mình giải được bài toán ấy chứ không nên trông chờ vào một sự giúp đỡ từ bên ngoài nào khác hoặc đơn giản là bỏ cuộc, nghĩ bản thân mình không làm được. Quanh ta cũng có biết bao tấm gương sáng đáng để học hỏi và noi theo tinh thần, ý chí nghị lực phi thường của họ. Học sinh nghèo mà vượt khó vươn lên học giỏi. Người tàn tật, thương binh vẫn làm nên những điều ý nghĩa trên chính sức lực và khả năng của mình. Cuộc sống còn rất nhiều điều gian nan vất vả, mỗi chúng ta cần phải rèn luyện ý chí, nghị lực để vượt lên mọi khó khăn bước tiếp.
“Lửa thử vàng, gian nan thử sức” là câu tục ngữ có ý nghĩa sâu sắc để mỗi con người làm kim chỉ nam trong cuộc sống. Mỗi người hãy sống và học tập theo tinh thân của câu tục ngữ để vượt lên mọi khó khăn trong cuộc sống này.