### So sánh và đánh giá 2 tác phẩm “Thu Vịnh” (Nguyễn Khuyến) và “Qua Đèo Ngang” (Bà Huyện Thanh Quan)

Thơ ca Việt Nam, trong dòng chảy lịch sử, đã sản sinh ra nhiều tác phẩm nổi bật phản ánh tâm tư, tình cảm và những biến đổi của thiên nhiên, con người. Hai tác phẩm "Thu Vịnh" của Nguyễn Khuyến và "Qua Đèo Ngang" của Bà Huyện Thanh Quan không chỉ thể hiện cái nhìn thẩm mỹ sâu sắc về thiên nhiên mà còn chứa đựng nhiều suy tư triết lý về cuộc đời, thể hiện nỗi niềm tâm sự của tác giả. Bài viết này sẽ so sánh và đánh giá hai tác phẩm trên các phương diện nội dung, hình thức và giá trị nghệ thuật.

#### 1. Nỗi lòng và bối cảnh sáng tác

Cả "Thu Vịnh" và "Qua Đèo Ngang" đều mang đậm nét tâm tư của người nghệ sĩ đối với thiên nhiên và nỗi lòng riêng tư.

- **"Thu Vịnh"** (Nguyễn Khuyến) được sáng tác vào cuối đời, khi tác giả đã trải qua nhiều thăng trầm và cuộc sống bình yên ở quê hương. Bài thơ không chỉ là một bức tranh mùa thu thanh bình mà còn là sự trăn trở, suy tư của tác giả đối với dòng đời và sự đổi thay của thời gian. Qua đó, Nguyễn Khuyến thể hiện lòng yêu thiên nhiên và ước muốn tìm về những giá trị chân thật, giản dị trong cuộc sống.

- **"Qua Đèo Ngang"** (Bà Huyện Thanh Quan), được viết trong bối cảnh tác giả là một phụ nữ tôn thờ giá trị văn hóa và nghệ thuật vào cuối thế kỷ 19. Bài thơ này không chỉ là một chuyến đi qua đèo Ngang mà còn là một hành trình tâm hồn hướng về quê hương, phản ánh nét cô đơn, hoài niệm và nỗi nhớ quê của người phụ nữ trong xã hội phong kiến.

#### 2. Thiên nhiên và nghệ thuật miêu tả

Cả hai bài thơ đều nêu bật vẻ đẹp của thiên nhiên phương Đông, nhưng có cách tiếp cận khá khác nhau.

- Trong **"Thu Vịnh"**, thiên nhiên được mô tả với những hình ảnh gần gũi, mộc mạc. Dòng chữ “Ao thu lạnh lẽo nước trong veo” mở đầu bài thơ đã gợi lên một không gian tĩnh lặng, trong trẻo, khắc họa nét thanh tĩnh mà Nguyễn Khuyến muốn hướng đến. Những hình ảnh ẩn dụ và biểu cảm ca ngợi cuộc sống bình dị, yên bình của làng quê Việt Nam.

- Ngược lại, **"Qua Đèo Ngang"** lại thể hiện khung cảnh thiên nhiên hùng vĩ nhưng cũng đầy cô đơn. Đèo Ngang – một địa danh lịch sử, không chỉ là một thắng cảnh mà còn là nơi gợi ra nhiều tầng lớp ý nghĩa và cảm xúc. Cảnh vật trong bài thơ mang đến nỗi nhớ quê, khát khao trở về. Hình ảnh “Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà” gợi cảm giác hoài niệm, u buồn nhưng cũng rất thi vị.

#### 3. Ngôn ngữ và phong cách nghệ thuật

Ngôn ngữ và phong cách nghệ thuật của hai tác phẩm đều mang đặc trưng riêng:

- **Nguyễn Khuyến** sử dụng ngôn từ giản dị nhưng sâu sắc, với những biện pháp tu từ đa dạng như so sánh, ẩn dụ, tạo nên sự uyển chuyển và cảm xúc trong bài thơ. Ông thể hiện tài năng qua cách khắc họa hình ảnh thiên nhiên với những nét chấm phá tinh tế.

- **Bà Huyện Thanh Quan** lại có phong cách trữ tình hơn, ngôn ngữ thơ của bà trau chuốt, giàu hình ảnh và cảm xúc. Những từ ngữ gợi cảm, giàu nhạc điệu, thể hiện tâm trạng gợi nhớ, tha thiết và đầy nỗi niềm.

#### 4. Giá trị nghệ thuật và triết lý sống

Cả hai tác phẩm đều chứa đựng những giá trị sâu sắc về triết lý sống.

- **"Thu Vịnh"** là tiếng lòng của một tâm hồn yêu thiên nhiên, có sự chiêm nghiệm về cuộc đời. Tác phẩm gợi nhắc về giá trị của sự bình yên, giản dị trong cuộc sống.

- **"Qua Đèo Ngang"** thể hiện tâm tư nhớ quê, khát vọng về nguồn cội và nỗi cô đơn của người nghệ sĩ. Bài thơ cũng gợi mở những suy tư về thân phận con người trong thời cuộc nhiều biến động.

### Kết luận

Như vậy, "Thu Vịnh" và "Qua Đèo Ngang" đều là những tác phẩm thơ đặc sắc, mang đậm chiều sâu tâm tư và giá trị nghệ thuật cao. Qua việc so sánh và đánh giá, có thể thấy sự kết hợp giữa thiên nhiên và tâm trạng con người là điểm chung, nhưng cách thể hiện và nội dung của mỗi tác phẩm lại tạo nên những sắc thái khác nhau. Cả hai tác giả đều đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc, góp phần làm giàu thêm văn hóa và nghệ thuật thơ ca Việt Nam.