Bài thơ "Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa" của Nguyễn Duy là một tác phẩm mang đậm nỗi nhớ quê hương và hình ảnh người mẹ trong truyền thống văn hóa Việt Nam. Trong 4 câu thơ mà bạn đề cập, tác giả đã khắc họa hình ảnh người mẹ với những nét đẹp giản dị và sức chịu đựng bền bỉ, phản ánh tâm tư của con cái đối với mẹ và cuộc sống khó khăn của gia đình nông dân.

1. **"Mẹ ta không có yếm đào"**: Câu thơ mở đầu đã ngay lập tức hướng người đọc đến hình ảnh người mẹ hiền dịu trong trang phục truyền thống. Yếm đào là biểu tượng của sự dịu dàng, nữ tính. Tuy nhiên, Nguyễn Duy đã chọn cụm từ "không có" để thể hiện sự thiếu thốn, không chỉ về trang phục mà còn về hoàn cảnh sống của mẹ. Điều này cũng gây ấn tượng mạnh mẽ về những hy sinh của mẹ.

2. **"Nón mê thay nón quai thao đội đầu"**: Tiếp theo, hình ảnh chiếc nón mê (nón của người dân miền núi) đã thay thế nón quai thao (nón truyền thống của phụ nữ miền Bắc). Hình ảnh này không chỉ phản ánh sự khắc khổ trong cuộc sống hàng ngày mà còn gợi nhớ về cái đẹp giản dị và sức mạnh trong công việc của mẹ. Sự thay thế này tượng trưng cho sự thay đổi của thời cuộc, nơi mà những gì đẹp đẽ nhất cũng phải nhường chỗ cho thực tại khó khăn.

3. **"Rối ren tay bí, tay bầu"**: Câu thơ này mô tả hình ảnh người mẹ trong công việc lao động vất vả. Hình ảnh "tay bí, tay bầu" gợi nhắc đến những công việc đồng áng cụ thể, trong đó mẹ không chỉ chăm sóc cây cỏ mà còn nuôi dưỡng gia đình. Đây là sự thể hiện rõ nét về tinh thần chịu đựng và cần cù, thể hiện sự gắn bó chặt chẽ giữa mẹ với đất đai, với cuộc sống.

4. **"Váy nhuộm bùn, áo nhuộm nâu bốn mùa"**: Câu thơ cuối là hình ảnh mang tính biểu tượng cho cuộc sống lam lũ. Váy áo nhuộm bùn, nhuộm nâu không chỉ tạo ra sự gắn bó với nông nghiệp mà còn thể hiện sự lầm lũi, nhọc nhằn của mẹ qua từng mùa vụ. Màu nâu của áo còn gợi lên sự giản dị, chân chất của tâm hồn người mẹ, cùng với đó là hình ảnh bốn mùa thể hiện cho sự tần tảo, chăm sóc và nuôi dưỡng gia đình.

Tổng thể, bốn câu thơ đã gợi lên hình ảnh người mẹ Việt Nam giản dị, chân chất nhưng cũng hết sức dũng cảm và kiên cường. Qua đó, tác giả gửi gắm nỗi nhớ quê hương, nhớ về những kỷ niệm êm đẹp và sự hy sinh thầm lặng của mẹ trong cuộc sống. Những câu thơ không chỉ là nỗi nhớ về mẹ mà còn là nỗi nhớ về quê hương, về cuộc sống giản dị, nhưng đầy ý nghĩa sâu sắc.