ĐỀ 1: THẦN MƯA

        Thần Mưa là vị thần hình rồng, thường bay xuống hạ giới hút nước biển, nước sông vào bụng rồi bay lên trời cao phun nước ra làm mưa cho thế gian có nước uống và cày cấy, cây cỏ trên mặt đất được tốt tươi. Thần Mưa thường theo lệnh Trời đi phân phát nước ở các nơi. Thần Mưa có tính hay quên, có vùng cả năm không đến, sinh ra hạn hán ở hạ giới, có vùng lại đến luôn, làm thành lụt lội. Do đó mà có lần ở hạ giới phải lên kiện trời vì Thần Mưa vắng mặt lâu ngày. Công việc phân phối nước cho khắp mặt đất rất nặng nề, một mình thần Mưa có khi không làm hết, nên có lần Trời mở một cuộc thi chọn các giống thủy tộc có tài trở thành rồng hút nước phun mưa giúp sức thần Mưa. Cuộc thi rồng đó Trời đã chọn lấy địa điểm ở cửa Vũ (Vũ Môn) thuộc Hà Tĩnh ngày nay. Do đó mà trong dân gian đã có câu hát về việc cá gáy hóa rồng: “Mồng ba cá đi ăn thề - Mồng bốn cá về cá vượt Vũ Môn”.

      Khi trời đất mới sinh, thì chính Trời phải làm mưa cho dân sự làm ăn. Sau vì khó nhọc quá, Trời không làm lấy mưa nữa. Trời mới sai Rồng lấy nước phun xuống làm ra mưa. Nhưng vì số Rồng trên trời ít, không đủ làm mưa cho điều hòa khắp mọi nơi, Trời mới đặt ra một kỳ thi kén các vật lên làm Rồng gọi là thi Rồng. Khi chiếu Trời ban xuống dưới Thuỷ phủ, vua Thuỷ Tề loan báo cho các giống dưới nước ganh đua mà dự thi. Trời cắt một viên Ngự sử ra sát hạch. Hạch có ba kỳ, mỗi kỳ vượt qua một đợt sóng, con vật nào đủ sức đủ tài, vượt được cả ba đợt, thì mới lấy đỗ mà cho hóa Rồng. Trong một tháng trời, bao nhiêu loài Thủy tộc đến thi đều bị loại cả, vì không con nào vượt qua được cả ba đợt sóng. Sau có con cá rô nhẩy qua được một đợt thì bị rơi ngay, nên chỉ có một điểm. Có con tôm nhẩy qua được hai đợt, ruột, gan, vây, vẩy, râu, đuôi đã gần hóa Rồng, thì đến lượt thứ ba, đuối sức ngã bổ xuống lưng cong khoăm lại và chất thải lộn lên đầu. Hai con cùng phải trở lại yên nghiệp ở đồng như trước. Đến lượt cá chép vào thi, thì gió thổi ào ào, mây kéo đầy trời, chép vượt luôn một hồi qua ba đợt sống, vào lọt cửa Vũ Môn. Cá chép đỗ, vây đuôi, râu, sừng tự nhiên mọc đủ, dạng bộ oai nghi, cá chép hóa Rồng phun nước làm ra mưa.

(Trích Thần Mưa, Tuyển tập văn chương nhi đồng, Doãn Quốc Sĩ, NXB Sáng Tạo, 1970, T. 32 – T. 33)

Câu 1. Phương thức biểu đạt chính của văn bản là gì?

Câu 2. Văn bản trên thuộc thể loại gì? 

Câu 3. Ngôi kể được sử dụng trong đoạn trích là gì?

Câu 4. Hãy nhận xét về đặc điểm không gian trong truyện “Thần Mưa”.

Câu 5. Theo đoạn trích, thần mưa có hình dáng, tính cách và công việc như thế nào?

Câu 6. Trong văn bản, thần mưa làm ra mưa bằng cách nào?

Câu 7. Đoạn trích lí giải hiện tượng hạn hán hoặc lụt lội ở hạ giới là do điều gì?

Câu 8. Theo đoạn trích, có cuộc thi vượt Vũ Môn là vì điều gì?

Câu 9. Cuộc thi vượt Vũ Môn có liên quan đến thành ngữ, tục ngữ dân gian nào

Câu 10. Ý nghĩa của chi tiết cá chép vượt vũ môn hóa Rồng là gì?

Câu 11. Cuộc thi vượt Vũ Môn được miêu tả là cuộc thi như thế nào? Theo em, cuộc thi vượt vũ môn của các loài thủy tộc có nét tương đồng với các cuộc thi chuyển cấp, thi đại học ngày nay không?

Câu 12. Không chỉ giải thích hiện tượng mưa, đoạn trích còn lí giải điều gì về đặc điểm giống loài của một số con vật?

Câu 13. Lí giải vì sao trong văn hóa dân gian, người Việt lại thích treo tranh cá chép, trưng bày tượng cá chép?

Câu 14. Văn bản Thần Mưa thể hiện nội dung chính là gì?

Câu 15: Hãy nêu trình tự các sự kiện chính của truyện.

Câu 16. Chỉ ra các chi tiết hoang đường, kì ảo trong đoạn trích và ý nghĩa của chúng?     

Câu 17:  Loài vật nào chiến thắng trong cuộc thi Rồng?             

Câu 18:  Cuộc thi Rồng, Trời chọn địa điểm ở đâu? 

Câu 19. Theo đoạn trích, thần Mưa mang những đặc điểm gì của nhân vật thần thoại?     

Câu 20: Chi tiết Đến lượt cá chép vào thi, thì gió thổi ào ào, mây kéo đầy trời, chép vượt luôn một hồi qua ba đợt sống, vào lọt cửa Vũ Môn cho thấy quan niệm gì của dân gian?           

Câu 21: Truyện nhằm giải thích hiện tượng gì có thật trong tự nhiên ?

Câu 22: Chỉ ra biện pháp tu từ và tác dụng của biện pháp ấy trong đoạn văn sau: “Thần Mưa là vị thần hình rồng, thường bay xuống hạ giới hút nước biển, nước sông vào bụng rồi bay lên trời cao phun nước ra làm mưa cho thế gian có nước uống và cày cấy, cây cỏ trên mặt đất được tốt tươi. Thần Mưa thường theo lệnh Trời đi phân phát nước ở các nơi. Thần Mưa có tính hay quên, có vùng cả năm không đến, sinh ra hạn hán ở hạ giới, có vùng lại đến luôn, làm thành lụt lội. Do đó mà có lần ở hạ giới phải lên kiện trời vì Thần Mưa vắng mặt lâu ngày”.

Câu 23. Giá trị chủ đề của truyện “Thần Mưa”

Câu 24. Ý nghĩa của câu ví ở cuối truyện ?

Câu 25. Theo em, tác giả dân gian đã gửi gắm khát vọng gì qua việc xây dựng hình ảnh thần Mưa ?

Câu 26. Phân tích một tình tiết mà em ấn tượng nhất trong truyện “Thần Mưa” (viết khoảng 5 đến 7 dòng).

Câu 27. Nêu những dấu hiệu nhận ra đây là 1 truyện thần thoại.