Sau khi yết kiến vua:

- Hành động

+ “đỡ lấy quả cam, tạ ơn vua, lủi thủi bước lên bờ”

+ “quắc mắt, nắm chặt bàn tay lại"

+ “hai hàm răng nghiên chặt”

+ “hai bàn tay rung lên vì giận dữ"

+ “hai bàn tay cảng nắm chặt lại, như để nghiên nát một cái gì"

+"hầm hầm trở ra"

- Suy nghĩ:

+ “Ta sẽ chiêu binh mãi mã, cầm quân đánh giặc. Xem cái thằng đứng ngoài rìa này có phải là một kẻ toi cơm không?”

- Lời nói: 

+ “Rồi xem ai giết được giặc, ai báo được ơn vua, xem ai hơn, ai kém. Rồi triều đình sẽ biết tay ta.”

+ “Ta đã tàu với quan gia cho đánh. Quan gia ban cho ta quả cam này. Ơn vua lộc nước, ta đem vẽ để biểu mẫu thân”

-> Không cam lòng, vừa hờn vừa tủi

- Hành động bóp nát quả cam:

+ Thể hiện tính cách quyết liệt, kiên định, mạnh mẽ

+ Thể hiện tinh thần yêu nước cháy bỏng và khát khao bảo vệ đất nước

-> Tác giả sử dụng nghệ thuật độc thoại, đổi thoại, ngôn ngữ mang đậm chất lịch sử, làm nổi bật tinh cách, hình tượng nhân vật Trần Quốc Toản với khát khao cống hiến, đánh giặc, một lòng yêu nước nồng nàn cháy bỏng. Biết rằng phạm thượng sẽ gành tội chết nhưng vẫn rất dũng cảm bày tỏ ước muốn đánh giặc của mình. Đó là tâm trạng của một người tuổi nhỏ mà chỉ lớn.