Phương pháp: 

- Xác định rõ vấn đề cần nghị luận: Phân tích vẻ đẹp trí dũng và tài hoa của hình tượng ông lái đò trong đoạn trích. 

- Biểu cảm, bình luận, phân tích, tổng hợp. 

Cách giải: 

I. Mở bài 

- Giới thiệu một số nét tiêu biểu về tác giả Nguyễn Tuân: Cuộc đời, con người và phong cách nghệ thuật đặc trưng của nhà thơ. 

- Nêu khái quát chung về tác phẩm “Người lái đò Sông Đà”: Hoàn cảnh sáng tác, vị trí, giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật. 

- Khái quát nội dung của đoạn trích: Vẻ đẹp tài hoa, trí dũng của người lái đò thông qua cuộc chiến với ba trùng ghi thạch trận 

II. Thân bài 

1. Vị trí đoạn trích: 

Đoạn trích nằm ở đoạn ông lái đò vượt qua ba trùng ghi thạch trận, đối đầu với những miếng đòn thâm hiểm nhất của con Sông Đà. 

2. Phân tích vẻ đẹp trí dũng tài hoa của ông lái đò 

a. Giới thiệu ông lái đò 

- Tên gọi, lai lịch: Được gọi là người lái đò Sông Đà và người lái đò Lai Châu. Tên gọi đã ẩn chứa trong đó địa danh sinh sống, địa danh làm việc, nghề nghiệp. Người làm nghề chèo đò suốt dọc Sông Đà hơn mười năm liền. Nhân vật không có tên riêng mà gọi tên bằng địa danh sinh sống, địa danh làm việc. Tác giả muốn khẳng định rằng không chỉ có một ông lái đò phi phàm xuất chúng mà đây là một đại diện tiêu biểu cho vô số  chất vàng mười đang lấp lánh tỏa sáng ở mảnh đất Tây Bắc.  

- Chân dung: In đậm dấu ấn nghề nghiệp.  

+ Tay ông lêu nghêu như cái sào,  

+ Chân ông lúc nào cũng khuỳnh khuỳnh gò lại như kẹp lấy một cái cuống lái tưởng tượng 

+ Giọng ông ào ào như tiếng nước trước mặt ghềnh sông.  

+ Nhỡn giới ông vòi vọi như lúc nào cũng mong một cái bến xa nào đó trong sương mù. 

+ Cái đầu bạc quắc thước… đặt lên thân hình gọn quánh chất sừng chất mun.  

+ Ngực vú bả vai bầm lên một khoanh củ nâu – vết nghề nghiệp do đầu sào gửi lại. Đây là thứ huân chương lao động siêu hạng.  

=> Bức chân dung rất trẻ tráng dù ông lái đò đã ngoài 70 tuổi và đây là thứ ngoại hình được hun đúc được dinh ra từ sông nước dữ dội, hiểm trở. Cho thấy sự gắn bó với nghề nghiệp của ông lái đò. Ông lái đò đã chèo lái, xuôi ngược trên Sông Đà hơn 100 lần, chính tay ông cầm lái khoảng hơn 60 lần. Ông đã gắn bó với nghề này hơn 10 năm trời. 

b. Vẻ đẹp trí dũng thể hiện qua cuộc chiếnvới Sông Đà: 

(+) Khắc họa trong tương quan với hình ảnh sông Đà hung bạo, hùng vĩ: 

- Nghệ thuật tương phản đã làm nổi bật một cuộc chiến không cân sức:  

+ Một bên là thiên nhiên bạo liệt, hung tàn, sức mạnh vô song với sóng nước, với thạch tinh nham hiểm. 

+ Một bên là con người bé nhỏ trên chiếc thuyền con én đơn độc và vũ khí trong tay chỉ là những chiếc cán chèo.  

=> Cuộc chiến không cân sức nhằm tôn vinh vẻ đẹp của con người trong công cuộc trinh phục tự nhiên. 

(+) Diễn biến cuộc chiến. 

- Cuộc vượt thác lần một:  

+ Sông Đà trong trùng vi thạch trận thứ nhất.  

+ Người lái đò Sông Đà:  

++ Khi thạch trận dàn bày vừa xong thì cái thuyền vụt tới ở một tư thế hiên ngang, chủ động không hề sợ hại sẵn sàng nghênh chiến đối đầu với dòng thác dữ.  

++ Ông lái đò hai tay giữ chặt mái chèo để khỏi bị hất lên khỏi sóng trận địa phóng thẳng vào mình

-> Sự vững vàng để đối chọi luồng nước giữ.  

++ Trước đoàn quân liều mạng sóng nước xông vào (…), ông đò “cố nén vết thương, hai chân vẫn kẹp chặt lấy cái cuống lái, mặt méo bệch đi” nhưng vẫn kiên cường vượt qua cuộc hỗn chiến, vẫn cầm lái chỉ huy “ngắn gọn mà tỉnh táo” để phá tan trùng vi thạch trận thứ nhất.  

=> Kết quả: Vậy là phá xong trùng vi thạch trận vòng thứ nhất. Nổi bật lên sự dũng cảm của ông lái đò. 

- Cuộc vượt thác lần hai:  

+ Sông Đà ở trùng vi thạch trận thứ hai.  

+ Người lái đò Sông Đà:  

++ Không một phút nghỉ tay nghỉ mắt phải phá luôn vòng vây thứ hai và đổi luôn chiến thuật. 

++ Trước dòng thác hùm beo hồng hộc tế mạnh trên sông đá, ông lái đò cùng chiếc thuyền cưỡi trên dòng thác như cưỡi trên lưng hổ. Ông ghì cương lái miết về phía luồng cửa sinh sau khi bám chắc luồn nước đúng. 

++ Khi bốn năm bọn thủy quân cửa ải nước xô ra, ông đò không hề nao núng mà tỉnh táo, linh hoạt thay đổi chiến thuật, ứng phó kịp thời “đứa thì ông tránh mà rảo bơi chèo lên, đứa thì ông đè sấn lên mà chặt đôi ra để mở đường tiến” để rồi “những luồng tử đã bỏ hết lại sau thuyền”. 

- Cuộc vượt thác lần ba:  

+ Trùng vi thạch trận thứ ba của Sông Đà.  

+ Người lái đò Sông Đà: Chứng tỏ tài nghệ chèo đò tuyệt vời của mình.  

++ Ông cứ “phóng thẳng thuyền, chọc thủng cửa giữa… vút qua cổng đá”, “vút, vút, cửa ngoài, cửa trong, lại cửa trong cùng, thuyền như một mũi tên tre xuyên nhanh qua hơi nước, vừa xuyên vừa tự động lái được lượn  được”… để rồi chiến thắng vinh quang.  

=> Câu văn “thế là hết thác” như một tiếng thở phào nhẹ nhõm khi ông lái đã bỏ lại hết những thác ghềnh ở phía sau lưng.  

- Nguyên nhân chiến thắng:  

+ Thứ nhất, đó là chiến thắng của sự ngoan cường, lòng dũng cảm, ý chí quyết tâm vượt qua những thử thách khốc liệt của cuộc sống.  

+ Thứ hai, đây là chiến thắng của tài trí con người, của sự am hiểu đến tường tận tính nết của sông Đà. 

+ Thứ ba, là sự tài hoa của một người nghệ sĩ. 

c. Vẻ đẹp tài hoa nghệ sĩ 

- Chất tài hoa: Với nhà văn, tài hoa là khi con người đạt tới trình độ điêu luyện, thuần thục trong công việc của mình, đến độ có thể sáng tạo được, có thể vươn tới tự do. Sở dĩ có thể băng băng vượt qua thác giữ, xé toang hết lớp này đến lớp khác của các trùng ghi thạch trận với phong thái rất ung dung, thảnh thơi. Bởi lẽ ông đã nắm chắc binh pháp của thần sông thần đá. Sông Đà với ông giống như một bản trường thiên anh hùng ca mà ông đã thuộc đến cả những dấu chấm than, dấu chấm câu và cả những đoạn xuống dòng. Ông đã nhớ như đóng đanh vào lòng tất cả các luồng nước.  

- Chất nghệ sĩ: 

+ Đôi cánh tay chèo lái và đôi chân giữ thế tạo đà kết hợp như vũ điệu nhịp nhàng với bản giao hưởng của dòng sông. Người lái đò đã điều khiến chiếc thuyền như một mũi tên tre  

=> Nó giống như một màn biểu diễn nghệ thuật hoàn hảo. 

d. Bàn luận mở rộng: 

- Giá trị nội dung:  

+ Tập trung ca ngợi người lao động bình dị - người lái đò trí dũng và tài hoa trong cuộc chiến đấu với Sông Đà hung bạo, công cuộc chinh phục tự nhiên  

=> Chất vàng mười của Tây Bắc  

=> Người anh hùng không chỉ xuẩ hiện trong công cuộc chiến đấu mà còn xuất hiện trong công cuộc xây dựng đất nước hàn gắn vết thương chiến tranh.  

- Đặc sắc nghệ thuật:  

+ Tập trung tô đậm chất tài hoa nghệ sĩ ở nhân vật -> phù hợp với quan niệm, với cách nhìn rộng mở của nhà văn về phẩm chất tài hoa nghệ sĩ.  

+ Nguyễn Tuân cố ý tạo nên tình huống đầy thử thách để nhân vật bộc lộ rõ phẩm chất của mình. Tình huống thử thách là những trùng vi thạch trận được tái hiện bằng cách huy động vốn tri thức của rất nhiều lĩnh vực.  Nhờ đó chiến trường Sông Đà được hiện lên cụ thể.  

- Nguyễn Tuân đã sử dụng một ngôn ngữ miêu tả đầy cá tính, giàu chất tạo hình, hoàn toàn phù hợp với đối tượng. 

III. Kết bài: 

Khái quát lại nội dung, nghệ thuật.