– Chủ đề của đoạn trích Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga: Đoạn trích ca ngợi hành động đánh cướp cứu người của Lục Vân Tiên, qua đó đề cao tinh thần “trọng nghĩa khinh tài”, thể hiện khát vọng hành đạo giúp đời của Nguyễn Đình Chiểu. (Chữ “khinh tài” ở đây cần được hiểu là làm việc nghĩa, cứu giúp người khác mà không nhằm mục đích nhận lại ơn huệ, tiền tài từ người được cứu giúp. Chữ “tài” ở đây là tài sản, tiền bạc, chứ không nên nhầm lẫn là “tài năng”, “tài giỏi”.)

– Căn cứ chủ yếu để xác định chủ đề của đoạn trích là dựa vào các thành tố cơ bản tạo nên nội dung văn bản: các chi tiết miêu tả hành động, lời nói của các nhân vật; sự kiện, mạch cảm xúc chủ đạo của tác giả trong đoạn trích cũng như nhan đề được người biên soạn sách đặt.

– Tư tưởng và tình cảm của tác giả được thể hiện trong đoạn trích rất rõ ràng: Ông đứng về phía chính nghĩa; đề cao, ca ngợi những người anh hùng có tinh thần nghĩa hiệp như Lục Vân Tiên. Đó là con người văn võ toàn tài, có đủ các phẩm chất của bậc quân tử như Nhân, Nghĩa, Lễ, Trí, Tín trong một xã hội loạn lạc.