Trong nền văn học Việt Nam, có rất nhiều các tác giả với những cống hiến quan trọng. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, lại có những dấu mốc văn học khác nhau. Trong đó không thể không nhắc tới tác giả Hồ Chí Minh, một vị lãnh tụ và cũng là một nhà thơ xuất sắc của nền văn học Việt Nam. Với tình yêu thiên nhiên say mê và phong thái ung dung của Bác ngay trong cảnh tù đày ta càng thêm yêu mến con người tài năng và lạc quan đó những cảm xúc của Bác được thể hiện qua tác phẩm Ngắm trăng.

Trong thi ca trăng chính là người bạn tâm tình và là nguồn cảm hứng bất tận của thi sĩ muôn đời. Chúng ta có thể bắt gặp rất nhiều hình ảnh trăng trong các tác phẩm thơ từ trung đại đến hiện đại. Có biết bao nhà thơ đã say mê ánh trăng ấy. Trong đó có chủ tịch Hồ Chí Minh. Suốt cuộc đời cách mạng  vẻ vang của Bác, luôn coi trăng là người bạn tri âm, tri kỷ.

Tác phẩm Ngắm trăng ra đời trong một hoàn cảnh đặc biệt, giữa chốn lao tù tăm tối của chế độ Tưởng Giới Thạch. Người tù tay xích, chân cùm thân thể đọa đày nơi ngục tù nhưng lòng lại hướng về vẻ đẹp của một đêm trăng sáng.

Trong tù không rượu cũng không hoa

Cảnh  đẹp đêm nay khó hững hờ

 Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ

Mở đầu bài thơ chính là cảnh lao tù khắc nghiệt, không rượu cũng không hoa. Xưa nay việc uống rượu ngắm trăng chính là một việc thường tình mà các thi sĩ hay làm. Chẳng có mấy ai trong tù mà lại có tâm trạng ngắm trăng như Bác. Việc ở hoàn cảnh thiếu thốn như vậy nhưng tình yêu của Bác dành cho Trăng vẫn luôn dạt dào.

Trong lòng bác vẫn phải thốt lên "Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ". Ánh trăng thanh khiết ngoài trời kia như thúc giục, mời gọi thi nhân hãy ra giao lưu chia sẻ. Thế nhưng hiện thực nghiệt ngã đã ngăn cách tình cảm của người với Trăng. Con người đang bị giam cầm trong chốn ngục tù tăm tối. Nên việc trưởng ngoại chỉ thu gọn trong một cử chỉ âm thầm lặng lẽ và thiếu thốn đủ điều.

Chốn ngục tù có thể giam cầm thân thể bác nhưng không thể nào giam cầm tâm hồn Bác. Vượt qua những chốn ngục tù tăm tối, người và trăng như hòa cùng nhau trở thành người bạn tri âm, tri kỷ

Người ngắm trăng soi ngoài cửa sổ

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ

Bác lặng lẽ say mê ngắm trăng ngoài cửa sổ với bốn bức tường giam chật hẹp nhưng không ngăn cản được cảm xúc mênh mông. Bác đã thả hồn theo ánh trăng và gửi gắm vào đó khát vọng lớn lao của mình.

Sự thổ lộ  chân thành từ trong sâu thẳm tâm hồn con người đã được Trăng cảm động.

Trăng nhòm khe cửa ngắm nhà thơ

Trước sự hiện diện bất ngờ của ánh trăng đẹp và cái hiện thực tăm tối u ám của chốn nhà tù dường như bị tan biến. Nhường chỗ cho mối giao hòa thiêng liêng giữa nhà thơ tự do và thiên nhiên vĩnh cửu. Bác hướng cái nhìn vào trăng trong sáng. Cũng như người luôn hướng tới cái đẹp trong cuộc đời. Đọc bài thơ Ngắm Trăng của Bác, ta lại hình dung tới cảnh cho chữ trong tác phẩm Chữ Người Tử Tù của nhà văn Nguyễn Tuân . Trong không gian tăm tối ấy, khung cảnh chưa từng xuất hiện xảy ra đó là người nghệ sĩ ngồi viết những con chữ trong khung cảnh buồng giam chật hẹp, dường như trước nghệ thuật những cái ác cái xấu đều tan biến.

Đối với chủ tịch Hồ Chí Minh cũng vậy, tuy thân thể ở trong lao nhưng tâm hồn của người vẫn yêu cái đẹp, cái thiên nhiên. Qua việc ngắm trăng, người gửi gắm những ước mơ, khát vọng của bản thân. Những tình cảm, cảm xúc của mình. Đối với Bác trăng vẫn luôn là người bạn tri kỷ, dù trong bất cứ hoàn cảnh nào.

Toàn bộ tác phẩm ta không thấy một âm thanh, một tiếng động nào. Sự im lặng tuyệt đối ấy làm tôn lên cái sâu thẳm của tâm hồn con người và vạn vật. Người ngắm trăng, trăng ngắm người trong lặng lẽ, không nói với nhau nhưng cả hai đều hiểu nhau. Bởi vì họ đã là những người bạn tri âm tri kỷ rồi.

Chỉ với bốn câu thơ ngắn gọn, nhưng đã lột tả được hết tình yêu, vẻ đẹp của trăng cũng như sự giản dị của con người Bác. Bài thơ chứa đựng sự tuyệt vời, sâu sắc về đạo đức, phẩm giá và phong cách của một con người chân chính của một người chiến sĩ cách mạng.Qua tác phẩm, ta càng thấy trân trọng Chủ tịch Hồ Chí Minh hơn với những đức tính và niềm tin lạc quan của mình trước mọi hoàn cảnh và không gục ngã trước hiện thực tối tăm.
dài lắm r