a. Mở bài: Giới thiệu khái quát vấn đề nghị luận: nghệ thuật kết hợp yếu tố phi hư cấu với trải nghiệm, thái độ của người viết hồi kí trong đoạn trích

b. Thân bài

b1. Giới thiệu sơ lược về tác giả, tác phẩm và thể loại hồi kí

Tham khảo thông tin sau:

(1) Nhà văn Tô Hoài (1920 – 2014), là một trong những gương mặt nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam hiện đại. Sáng tác của ông thể hiện vốn hiểu biết nhiều mặt về các lĩnh vực đời sống, đặc biệt là phong tục và sinh hoạt đời thường. Văn xuôi của Tô Hoài nổi bật ở lối kể chuyện tự nhiên, sinh động, nghệ thuật miêu tả giàu chất tạo hình, ngôn ngữ phong phú, đậm tính khẩu ngữ. Cát bụi chân ai là tác phẩm hồi kí, xuất bản năm 1992 của nhà văn Tô Hoài. Đây là hồi ức của tác giả về những chuyến đi thực tế của chính mình và của thế hệ nhà văn cùng thời. Qua cuốn hồi kí, Tô Hoài đã thể hiện tài lột tả chân dung của các văn nghệ sĩ và làm sống lại thực trạng của cả một thời đoạn lịch sử. (2) Hồi kí thuộc thể kí, là một thiên trần thuật từ ngôi tác giả (“tôi” tác giả, không phải “tôi” hư cấu ở một số tiểu thuyết, truyện ngắn), kể về những sự kiện có thực trong quá khứ mà tác giả tham dự hoặc chứng kiến (Lại Nguyên Ân, Từ điển thuật ngữ văn học, NXB Văn học, 2016). Vì vậy, trong một tác phẩm hồi kí thường có yếu tố phi hư cấu (nhân vật, sự kiện của hiện thực) và yếu tố hư cấu (sự kiện, nhân vật trong trí nhớ, cảm xúc, tư tưởng của tác giả).

b2. Sự kết hợp của yếu tố phi hư cấu với trải nghiệm, thái độ của người viết được thể hiện trong văn bản

(1) Các ý kiến đánh giá về đời và văn của Nguyễn Tuân. Nhân vật mà tác giả lựa chọn để khắc hoạ chân dung trong những trang hồi kí này là nhà văn Nguyễn Tuân – một cây bút văn xuôi độc đáo, nổi tiếng của nền văn học Việt Nam hiện đại. Yếu tố phi hư cấu nằm ở việc tác giả liệt kê ra các ý kiến đánh giá khác nhau về cuộc đời và sáng tác của nhân vật mà ông khắc hoạ: “Có người mê Nguyễn Tuân như điếu đổ, từng chữ. Có người chỉ lướt một đoạn đã không chịu được cái giọng khung khiêng, khệnh khạng”. Sau khi liệt kê các ý kiến, tác giả cũng đồng thời thể hiện thái độ, tình cảm về “cái chơi” độc đáo của Nguyễn Tuân: “Ô hay, người ta ra người ta thì người ta phải là người ta đã chứ”. (2) Chi tiết kể về các trang viết của Nguyễn Tuân về gian hàng quà ở chợ Đồng Xuân, Phố Phái, chi tiết Nguyễn Tuân lên chơi, gặp “ông cửa hàng trưởng Bôđêga, chủ nhà bàn, nhà bếp khách sạn Thống Nhất hay bác Chữ bán cháo gà gõ ống thổi làm phách hát ả đào hay nhà ông Ba trên Nghĩa Đô được trân trọng” vừa có yếu tố phi hư cấu (nhân vật, địa chỉ xác thực) vừa thể hiện trải nghiệm của Tô Hoài khi chứng kiến tình cảm người Hà Nội dành cho Nguyễn Tuân, đồng thời bộc lộ thái độ trân trọng, ngợi ca: “Những năm về sau, Nguyễn Tuân vẫn làm việc cho viết, khoắc khoải sự viết, mà không viết bao nhiêu”, “Phải đến Nguyễn Tuân viết ra thì cũng một vùng phố xá ấy mới thành tên gọi, mới thành Phố Phái” hay niềm cảm phục “Cái duyên ấy xưa này vẫn như một; chỉ có ngòi bút Nguyễn Tuân mới phát hiện cho người đọc thấy được những lăng cạnh gốc gác, như muôn vật trong trời đất, khác nhau mà lại dính líu với nhau”.

b3. Tác dụng của sự kết hợp giữa phi hư cấu và trải nghiệm, thái độ của người viết trong văn bản

(1) Đoạn trích đưa ra những địa chỉ, con người, những câu chuyện và hoàn cảnh có thật, tạo cho người đọc hình dung chân thật về cuộc đời, con người của nhà văn Nguyễn Tuân. Kết hợp các yếu tố phi hư cấu cùng trải nghiệm của tác giả khi chứng kiến tình cảm của người đọc dành cho Nguyễn Tuân hay cảm nhận về con người và sáng tác của Nguyễn Tuân sẽ tăng tính thuyết phục của văn bản. (2) Việc kết hợp giữa các yếu tố phi hư cấu với trải nghiệm, thái độ của tác giả tạo ra một bức tranh hoàn chỉnh về hình ảnh, đa dạng, phong phú về cảm xúc, tô đậm tính hình tượng, tính truyền cảm cho ngôn ngữ trong văn bản, cũng là tạo ra tính thẩm mĩ, sự sắc nét cho tác phẩm hồi kí. (3) Việc kết hợp giữa yếu tố phi hư cấu và trải nghiệm, thái độ trong văn bản hồi kí cho phép tác giả Tô Hoài đưa ra các suy nghĩ, đánh giá sâu sắc hơn về sự nghiệp văn học của Nguyễn Tuân: Nguyễn Tuân không chỉ làm việc cho viết, khoắc khoải sự viết, những sáng tác của Nguyễn Tuân đã làm nên linh hồn của phố xá, muôn vật trời đất Hà Nội. (4) Kết hợp giữa hai yếu tố phi hư cấu và trải nghiệm, thái độ của người viết trong văn bản có thể tạo ra những ý tưởng và cách tiếp cận mới, mang đến cho độc giả một trải nghiệm đọc khác biệt và độc đáo.

c. Kết bài: Khẳng định lại nghệ thuật viết hồi kí của Tô Hoài trong đoạn trích: giọng văn sắc sảo, ngôn ngữ giàu hình ảnh, kết hợp linh hoạt giữa các yếu tố phi hư cấu với trải nghiệm, thái độ đã tạo nên một bức chân dung sống động, chân thực về nhân vật được nói tới – nhà văn Nguyễn Tuân. Điều này là nét đặc sắc của văn bản, làm nên sự thành công cho tập hồi kí Cát bụi chân ai của nhà văn Tô Hoài.