"Ai tư vãn" là tác phẩm được Lê Ngọc Hân viết ra trong nỗi đau tột cùng khi vua Quang Trung (Nguyễn Huệ) đột ngột qua đời. Bài văn tế không chỉ là lời than khóc, tiếc thương chồng mà còn chứa đựng những tâm tư, cảm xúc đau đớn của một người phụ nữ cô đơn giữa cuộc đời đầy biến động. Tác phẩm đã phản ánh một cách chân thực thân phận nhỏ bé, yếu đuối của người phụ nữ trong xã hội phong kiến, đặc biệt là người phụ nữ trong hoàng cung.

Ngay từ những câu mở đầu của "Ai tư vãn," Lê Ngọc Hân đã bộc lộ nỗi đau tột cùng trước sự ra đi bất ngờ của Quang Trung. Bà không thể tin rằng một người anh hùng lẫy lừng, người đã làm nên lịch sử hiển hách, lại có thể rời xa cõi đời nhanh chóng đến vậy. Sự ra đi này không chỉ là mất mát của một người vợ mất chồng mà còn là nỗi đau của cả một đất nước khi mất đi vị vua anh minh. Trong tiếng khóc thương của Lê Ngọc Hân, nỗi đau như hòa quyện vào cảnh tượng đất trời: "Trời đất đột nhiên tối sầm", "sóng gió chập chờn", gợi lên khung cảnh u ám, bi thương. Những hình ảnh này không chỉ phản ánh sự đau đớn của bà, mà còn là biểu tượng cho sự đổ vỡ của cuộc đời và tương lai sau cái chết của Quang Trung.

Tuy nhiên, nổi bật hơn cả trong bài văn tế là cảm giác cô đơn, lẻ loi của Lê Ngọc Hân. Sau khi mất đi người chồng, người mà bà không chỉ yêu thương mà còn tôn kính như một người anh hùng, bà trở nên hoàn toàn cô độc. Trong những dòng văn, Lê Ngọc Hân không ngừng nhắc đến việc mình giờ đây đã "bơ vơ," "côi cút" trong thế giới mà không còn ai để nương tựa. Nỗi cô đơn này không chỉ là mất mát tình cảm, mà còn là sự mất đi một điểm tựa vững chắc trong cuộc sống. Trong xã hội phong kiến, người phụ nữ thường gắn liền với gia đình, chồng con; khi mất đi người chồng, họ thường rơi vào hoàn cảnh bi đát, không biết dựa vào ai. Lê Ngọc Hân chính là hiện thân cho hình ảnh người phụ nữ trong hoàn cảnh ấy – cô độc, yếu đuối, và mất phương hướng.

Tâm trạng của bà còn phản ánh sâu sắc thân phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Là công chúa của triều đại Lê, kết hôn với vua Quang Trung trong bối cảnh chính trị phức tạp, cuộc đời Lê Ngọc Hân vốn đã chứa đựng nhiều áp lực và trách nhiệm. Khi Quang Trung qua đời, những áp lực ấy càng nặng nề hơn khi bà vừa phải đối diện với nỗi đau cá nhân, vừa phải gánh vác bổn phận của một người vợ và một người mẹ trong hoàng tộc. Bà lo lắng cho tương lai của các con, cho vận mệnh của gia đình và triều đại, nhưng lại cảm thấy bất lực vì mình chỉ là một người phụ nữ nhỏ bé, không thể thay đổi được điều gì. Nỗi đau ấy không chỉ là mất mát cá nhân mà còn là nỗi lo về thân phận và tương lai mờ mịt.

Những hình ảnh ẩn dụ và biểu tượng trong "Ai tư vãn" cũng góp phần tạo nên sức nặng cảm xúc cho tác phẩm. Hình ảnh "trăng rơi," "sương khói" không chỉ miêu tả sự tàn phai của tự nhiên mà còn là sự tan biến của hạnh phúc, của những ước mơ, khát vọng chưa thành. Qua đó, Lê Ngọc Hân khắc họa rõ nét sự vỡ vụn trong trái tim mình, cũng như sự yếu đuối, mong manh của cuộc đời người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Tác phẩm như một tiếng than dài của những người phụ nữ trong hoàn cảnh tương tự: sống phụ thuộc vào chồng con, và khi mất đi, họ trở nên cô đơn và không có quyền quyết định số phận của mình.

Cuối cùng, "Ai tư vãn" không chỉ là một bài văn tế khóc chồng, mà còn là một tiếng kêu cứu, một lời than thở cho số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến. Lê Ngọc Hân, dù là công chúa, hoàng hậu, cũng không thể thoát khỏi số phận chung của phụ nữ thời kỳ đó: cô độc và yếu đuối khi mất đi người đàn ông của cuộc đời mình. Tác phẩm là lời khẳng định cho lòng trung trinh, tình yêu vĩnh cửu của bà đối với vua Quang Trung, nhưng đồng thời cũng là tiếng nói xót xa cho thân phận người phụ nữ trong xã hội cổ xưa.