Soạn bài: Tự do

I. Tác giả & tác phẩm

1. Tác giả

Pôn Ê - luy - a (1985 – 1952) nhà thơ Pháp, tên thật là Pôn Ơ - gien Granh - đen, sinh ra ở Xanh Đơ - ni, một thị trấn nhỏ ở phía bắc Pa - ri.

Với hơn sáu mươi thi phẩm, ông đã tạo ra một hình thức mới mẻ, giàu chất trí tuệ, tràn đầy khát vọng nhân văn. Thơ ông chú trọng xây dựng các hình ảnh như thơ truyền thống mà hàm suy luận triết lí trữ tình triết lí. Dấu ấn của chủ nghĩa siêu thực thể hiện khá đậm nét ở cách quan niệm bí ẩn, siêu hình về mối tương quan hữu cơ giữa các mặt đối lập trong thực tế như sống - chết, thực - ảo, cái có thực - cái tưởng tượng, cái cao cả - cái thấp hèn, cái quá khứ - cái tương lai,... và đó là đặc điểm riêng của thơ ông.

2. Tác phẩm

Bài thơ Tự do được viết vào mùa hè năm 1941, trong thời kì nước Pháp bị quân đội phát xít Đức xâm lược, in trong tập Thơ ca và chân lí, 1942 và được coi là thánh ca của thơ ca kháng chiến Pháp.

II. Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 173 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1):

   - Chủ đề tác phẩm: thể hiện khát vọng tự do thiết tha trong lòng tác giả.

   - Cách liệt kê các hình ảnh trong bài thơ thể hiện sự liên tưởng ngẫu hứng. 11 khổ thơ đầu của bài thơ lặp lại “trên... trên”,và kết thúc mỗi khổ thơ lặp lại “Tôi viết tên em”.

→ Cách liệt kê hình ảnh, từ ngữ lặp lại tạo ra một kết cấu trùng điệp phù hợp với điệp khúc ca ngợi tự do.

Câu 2 (trang 173 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1):

* Câu kết “Tôi viết tên em” của mỗi khổ thơ: Tôi viết tên em – Tự do được thể hiện qua những vật cụ thể, hữu hình (trên trang vở, trên bàn trên tuyết...) và cả những vật vô hình (viết lên tuổi thơ ấu, những ngày bánh mì trắng, trên mặt trời ẩm mốc...)

→ Những hình ảnh thơ giản dị ấy lấy từ hiện thực cuộc sống để nói lên nỗi lòng, khát vọng của mình, khát vọng thiêng liêng của Tự Do.

* Nhạc điệu thơ gợi mạch cảm xúc hướng về tự do cũng là lời kêu gọi hành động vì tự do của nhà thơ.

=> Sự lặp lại nhiều lần gợi ra một niềm tin vững chắc, một sự khẳng định chắc chắn.

* Cách lặp từ theo kiểu “xoáy tròn” (trên... trên): tạo nhạc điệu, điểm nhấn cho bài thơ.

* Đại từ em: Tự Do đã được nhân hóa thành “em” trong ngôi thứ nhất nhằm nhấn mạnh khát vọng tự do mạnh mẽ, lớn lao trong lòng nhà thơ.

Câu 3 (trang 173 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1):

Giới từ “trên” được lặp lại nhiều lần trong bài thơ: được thể hiện cả không gian và thời gian

   - Chỉ địa điểm – không gian (tôi viết Tự Do ở đâu, vào đâu)

   - Chỉ thời gian (tôi viết Tự Do khi nào).

→ Khát vọng tự do hóa thân khắp không gian, xuyên suốt thời gian, hiện hữu trong cuộc đời mỗi con người.

Câu 4 (trang 173 sgk Ngữ Văn 12 Tập 1):

Bài thơ thể hiện tình yêu tha thiết đối với tự do của tác giả đồng thời cũng truyền niềm khát khao tự do, khát khao hành động đến mọi người.

“Tôi viết tên em” như không có điểm dừng, kéo dài đến vô tận. “Tôi viết tên em” được lặp lại, tôi có thể là tác gủa và cũng có thể là những độc giả của bài thơ; viết có thể hiểu là “ghi, chép”, có thể hiều là hành động. Bởi đặt trong bối cảnh nước Pháp lúc bấy giờ: mất tự do, nhiều vùng bị Phát xít Đức chiếm đóng.

=> Do đó bài thơ là bài “Thánh ca” nêu cao tinh thần đấu tranh để đòi lại độc lập, tự do.

Soạn bài: Tự do (P.Ê-luy-a)

Câu 1: Tìm hiểu tứ thơ và chủ đề tác phẩm

   Đoạn trích có lược bớt một số khổ thơ, còn 12 khổ và dòng cuối. 11 khổ thơ có điệp câu thơ "tôi viết tên em" ở cuối mỗi khổ. Riêng khổ cuối cùng, câu thơ cuối được thay thế bằng:

 	 Để gọi tên em 	 TỰ DO. 

   Tự do được hóa thân thành "em", người thân yêu nhất. Cảm xúc hướng về tự do rất tha thiết. Nhà thơ viết tên tự do lên khắp mọi nơi hay đó chính là quyết tâm hành động hướng tới TỰ DO, giành và bảo vệ Tự Do. Nhà thơ sẵn sàng bắt đầu lại cuộc đời để được gắn bó với Tự Do.

- Chủ đề: Bài thơ thể hiện tình yêu tha thiết đối với tự do của tác giả.

Câu 2:

- Cách lặp từ theo kiểu xoáy tròn "trên – trên".

   + Tạo nhạc điệu nốt nhấn cho bài thơ.

   + Là cách thức tối ưu để tác giả bày tỏ tình yêu của mình với tự do.

- Giới từ "trên" là giới từ báo hiệu trạng ngữ chỉ địa điểm:

   + Giới từ "trên" xuất hiện nhiều lần trải dài liên tiếp trong toàn bộ bài thơ.

   + Địa điểm mang tính cụ thể, hữu hình: trang vở, bàn học, đất cát, tuyết, mũ áo vua quan…

   + Địa điểm mang tính trừu tượng: thời thơ ấu, điều huyền diệu đêm đêm, các mùa, những mảnh trời trong xanh, những khoảnh khắc hừng đông…

   Tự do không chỉ được gắn với những vật cụ thể đang hiện hữu mà hiện diện trong mọi không gian mà "tôi" chiếm lĩnh ngự trị. Nó hiện diện trong giấc mơ, trong trí tượng tượng, trong hồi ức và trong tất cả những gì không thể cảm nhận bằng trực giác thông thường.

Câu 3:

– Giới từ "trên" thể hiện cả không gian và thời gian:

   + Chỉ địa điểm – không gian (tôi viết Tự Do ở đâu, vào đâu)

   + Chỉ thời gian ( tôi viết Tự Do khi nào)

- Cách thức liên tưởng: Hình ảnh trong các khổ thơ thể hiện sự liên tưởng ngẫu hứng (Tự Do được viết mọi nơi, mọi lúc):

   + Viết tên em - Tự Do lên những vật cụ thể, hữu hình.

   + Viết tên em – Tự Do lên những cái trừu tượng, vô hình.

--> Khát vọng Tự Do hoá thân khắp không gian, xuyên suốt thời gian, hiện hữu trong cuộc đời mỗi con người.

Câu 4:

   "Tôi viết tên em" khi đang tuổi ấu thơ, ban đêm, ban ngày, lúc hửng đông, lúc đêm tối, khi ở ngoài đại dương mênh mông hay trên núi cao hiểm trở, lúc bão giông hay khi bình yên …

   Dù ở nét nghĩa nào thì "tôi" đều biểu hiện tự do cháy bỏng, mãnh liệt. "Tôi" đã bị thu phục hoàn toàn bởi "em". "Em" (tự do) đã ngự trị "tôi", chiếm trọn không gian của "tôi", chiếm hết thời gian của "tôi" và suy nghĩ hành động của "tôi" luôn hướng về "em".

   Với cấu trúc và sự suy luận như vậy, bài thơ giống như lời của một bản trường ca, một khúc hát dài ca ngợi và kêu gọi tự do.

   Đặt trong hoàn cảnh nước Pháp bị phát xít Đức xâm lược, nhân dân bị mất tự do, tác phẩm trở thành bài Thánh ca, kêu gọi nhân dân Pháp đấu tranh vì tự do giải phóng đất nước.

Soạn bài: Tự do (P.Ê-luy-a)

Câu 1: Tìm hiểu tứ thơ và chủ đề tác phẩm

   Đoạn trích có lược bớt một số khổ thơ, còn 12 khổ và dòng cuối. 11 khổ thơ có điệp câu thơ "tôi viết tên em" ở cuối mỗi khổ. Riêng khổ cuối cùng, câu thơ cuối được thay thế bằng:

 	 Để gọi tên em 	 TỰ DO. 

   Tự do được hóa thân thành "em", người thân yêu nhất. Cảm xúc hướng về tự do rất tha thiết. Nhà thơ viết tên tự do lên khắp mọi nơi hay đó chính là quyết tâm hành động hướng tới TỰ DO, giành và bảo vệ Tự Do. Nhà thơ sẵn sàng bắt đầu lại cuộc đời để được gắn bó với Tự Do.

- Chủ đề: Bài thơ thể hiện tình yêu tha thiết đối với tự do của tác giả.

Câu 2:

- Cách lặp từ theo kiểu xoáy tròn "trên – trên".

   + Tạo nhạc điệu nốt nhấn cho bài thơ.

   + Là cách thức tối ưu để tác giả bày tỏ tình yêu của mình với tự do.

- Giới từ "trên" là giới từ báo hiệu trạng ngữ chỉ địa điểm:

   + Giới từ "trên" xuất hiện nhiều lần trải dài liên tiếp trong toàn bộ bài thơ.

   + Địa điểm mang tính cụ thể, hữu hình: trang vở, bàn học, đất cát, tuyết, mũ áo vua quan…

   + Địa điểm mang tính trừu tượng: thời thơ ấu, điều huyền diệu đêm đêm, các mùa, những mảnh trời trong xanh, những khoảnh khắc hừng đông…

   Tự do không chỉ được gắn với những vật cụ thể đang hiện hữu mà hiện diện trong mọi không gian mà "tôi" chiếm lĩnh ngự trị. Nó hiện diện trong giấc mơ, trong trí tượng tượng, trong hồi ức và trong tất cả những gì không thể cảm nhận bằng trực giác thông thường.

Câu 3:

– Giới từ "trên" thể hiện cả không gian và thời gian:

   + Chỉ địa điểm – không gian (tôi viết Tự Do ở đâu, vào đâu)

   + Chỉ thời gian ( tôi viết Tự Do khi nào)

- Cách thức liên tưởng: Hình ảnh trong các khổ thơ thể hiện sự liên tưởng ngẫu hứng (Tự Do được viết mọi nơi, mọi lúc):

   + Viết tên em - Tự Do lên những vật cụ thể, hữu hình.

   + Viết tên em – Tự Do lên những cái trừu tượng, vô hình.

--> Khát vọng Tự Do hoá thân khắp không gian, xuyên suốt thời gian, hiện hữu trong cuộc đời mỗi con người.

Câu 4:

   "Tôi viết tên em" khi đang tuổi ấu thơ, ban đêm, ban ngày, lúc hửng đông, lúc đêm tối, khi ở ngoài đại dương mênh mông hay trên núi cao hiểm trở, lúc bão giông hay khi bình yên …

   Dù ở nét nghĩa nào thì "tôi" đều biểu hiện tự do cháy bỏng, mãnh liệt. "Tôi" đã bị thu phục hoàn toàn bởi "em". "Em" (tự do) đã ngự trị "tôi", chiếm trọn không gian của "tôi", chiếm hết thời gian của "tôi" và suy nghĩ hành động của "tôi" luôn hướng về "em".

   Với cấu trúc và sự suy luận như vậy, bài thơ giống như lời của một bản trường ca, một khúc hát dài ca ngợi và kêu gọi tự do.

   Đặt trong hoàn cảnh nước Pháp bị phát xít Đức xâm lược, nhân dân bị mất tự do, tác phẩm trở thành bài Thánh ca, kêu gọi nhân dân Pháp đấu tranh vì tự do giải phóng đất nước.