Bài thơ "Không ngủ được" của nhà thơ Hồ Chí Minh là tác phẩm tiêu biểu trong tập "Nhật ký trong tù", ghi lại tâm trạng của người chiến sĩ cách mạng khi bị giam cầm trong nhà tù của chế độ Tưởng Giới Thạch. Dù hoàn cảnh khắc nghiệt, bài thơ vẫn thể hiện tinh thần kiên định và tấm lòng luôn hướng về dân tộc, đất nước của Hồ Chí Minh.
Trong đêm khuya, Hồ Chí Minh không thể ngủ được, không chỉ vì hoàn cảnh ngục tù mà còn bởi nỗi lo lắng cho vận mệnh của dân tộc. Những dòng thơ thể hiện sự tĩnh lặng của không gian nhưng lại đầy nỗi niềm trăn trở:
“Trằn trọc băn khoăn giấc chẳng thành
Canh dài thức trọn, khổ càng thêm.”
Hình ảnh "canh dài" và sự "trằn trọc" diễn tả tâm trạng thao thức của tác giả trước những vấn đề lớn lao. Nỗi lo lắng ấy không chỉ là nỗi đau riêng, mà còn là nỗi đau chung của đất nước, của nhân dân.
Dù hoàn cảnh ngục tù khắc nghiệt, nhưng tâm hồn người chiến sĩ cách mạng vẫn không bị giam cầm. Ông luôn hướng về ngày mai tươi sáng, tin tưởng vào chiến thắng cuối cùng của dân tộc. "Không ngủ được" không chỉ là tâm trạng cá nhân, mà còn là biểu tượng cho tinh thần đấu tranh không mệt mỏi của Hồ Chí Minh và toàn thể dân tộc Việt Nam.