Con nên nhớ tổ tông khi trước
Đã từng phen vì nước gian lao
Bắc Nam bõ cõi phần mao
Ngọn cờ độc lập màu đào còn đây

Khổ thơ đầu tiên thể hiện lòng tự hào về truyền thống yêu nước của dân tộc Việt Nam. Hai từ "tổ tông" được nhắc đến không chỉ gợi nhớ đến ông cha mà còn nhấn mạnh sự hi sinh của họ vì độc lập dân tộc. Hình ảnh “Bắc Nam” thể hiện sự thống nhất của đất nước, không phân chia vùng miền trong cuộc chiến tranh giành độc lập. “Ngọn cờ độc lập màu đào” là biểu tượng cho sự khát khao tự do, thể hiện lòng tự tôn và quyết tâm bảo vệ quê hương, đất nước của các thế hệ đi trước. Khổ thơ khơi gợi tinh thần trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc tiếp nối và gìn giữ những giá trị lịch sử.

Kìa Trưng nử ra tay buồm lái
Phận liều bồ xoay với cuồng phong
Giữa giặc nước, trả thù chồng
Nghìn thu tiếng mỹ anh hùng còn ghi.

Khổ thơ thứ hai tôn vinh hình tượng của nữ anh hùng Trưng Trắc và Trưng Nhị, những người đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống lại quân xâm lược. Hình ảnh "tay buồm lái" thể hiện sự chủ động, kiên cường của các bà trong việc lãnh đạo nhân dân. “Phận liều bồ” nói lên sự dũng cảm và quyết tâm chiến đấu của những người phụ nữ trong hoàn cảnh khó khăn. Câu thơ cuối khẳng định rằng tên tuổi của các bà vẫn sống mãi trong lòng dân tộc, nhấn mạnh sức mạnh của lịch sử và ý chí chiến đấu cho độc lập. Điều này tạo nên một niềm tự hào về những nhân vật lịch sử vĩ đại trong tâm hồn người dân Việt Nam.

Kìa Hưng Đạo gặp khi quốc biến
Ví giống nơi quyết chiến bao phen
Sông Bạch Đằng phá quân Nguyên
Gươm reo chinh phục nước rền du uy.

Khổ thơ này nhắc đến Trần Hưng Đạo, một vị tướng kiệt xuất trong lịch sử Việt Nam. Hình ảnh “quốc biến” thể hiện những thời khắc khốn khó của dân tộc, nơi mà Hưng Đạo tướng quân đã thể hiện tài năng quân sự và lòng yêu nước. Cuộc chiến ở sông Bạch Đằng được miêu tả sinh động, với hình ảnh “gươm reo”, gợi lên không khí hào hùng và vẻ đẹp của cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên-Mông. Câu thơ cuối “nước rền du uy” thể hiện tiếng vang của chiến thắng, khẳng định sức mạnh của dân tộc và sự kiên cường của những người đã chiến đấu vì nước.

Coi lịch sử gương kia còn tỏ
Mó dở đôi đất nó chưa tan
Giang san này vẫn giang san
Mà nay sể nghe tan dân vĩ ai?

Khổ thơ này thể hiện một thái độ trăn trở về vận mệnh đất nước. “Coi lịch sử gương kia còn tỏ” nhắc nhở rằng lịch sử là bài học quý giá cho thế hệ hôm nay. “Mó dở đôi đất” thể hiện sự phân chia đất nước trong bối cảnh hiện tại. Tuy nhiên, tác giả vẫn khẳng định rằng giang san này vẫn thuộc về nhân dân, và câu hỏi “Mà nay sể nghe tan dân vĩ ai?” đặt ra sự nghi vấn về trách nhiệm và sự thức tỉnh của mỗi cá nhân trong việc bảo vệ tổ quốc. Đây là lời kêu gọi sự đoàn kết và ý thức trách nhiệm của mọi người trong việc gìn giữ và bảo vệ quê hương.

Con nay cũng một người trong nước
Phải nhắc câu: Gia, Quốc đôi đường
Làm trai hết sức bốn phương
Sao cho khói lên với gương Lạc Hồng.

Khổ thơ cuối cùng thể hiện tâm tư của thế hệ trẻ trong việc kế thừa truyền thống yêu nước. “Con nay cũng một người trong nước” khẳng định trách nhiệm của bản thân đối với đất nước. Hai từ “Gia, Quốc” nhấn mạnh mối liên hệ giữa gia đình và tổ quốc, cho thấy rằng trách nhiệm với quê hương không thể tách rời khỏi tình yêu gia đình. “Làm trai hết sức bốn phương” thể hiện ý chí phấn đấu, không ngại khó khăn, sẵn sàng cống hiến cho đất nước. Câu thơ cuối “khói lên với gương Lạc Hồng” là ước nguyện mãnh liệt về việc gìn giữ và phát huy tinh thần dân tộc, nhắc nhở mỗi người hãy sống sao cho xứng đáng với những giá trị lịch sử và văn hóa của cha ông.

Bài thơ “Hai chữ nước nhà” không chỉ khơi dậy lòng tự hào dân tộc mà còn truyền tải thông điệp về trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ và phát huy truyền thống yêu nước. Qua từng khổ thơ, tác giả đã khéo léo kết hợp giữa hình ảnh lịch sử và tâm tư của con người hiện đại, tạo nên một tác phẩm giàu ý nghĩa và cảm xúc.

Khổ 1:
Khổ thơ mở đầu với lời nhắc nhở con cháu về truyền thống yêu nước của tổ tiên. Câu thơ "Con nên nhớ tổ tông khi trước" gợi lên ý thức trách nhiệm và lòng tự hào về nguồn cội. Hình ảnh "Đã từng phen vì nước gian lao" thể hiện sự hy sinh lớn lao của cha ông trong cuộc đấu tranh giành độc lập cho đất nước. "Bắc Nam bờ cõi phân mao" gợi nhắc về sự phân chia đất nước, nhưng "Ngọn cờ độc lập màu đào còn đây" khẳng định tinh thần đoàn kết và quyết tâm giữ gìn sự tự do. Khổ thơ khơi dậy niềm tự hào về dân tộc và nhắc nhở mỗi người không quên lịch sử.

Khổ 2:
Khổ thơ thứ hai nhắc đến hai nữ anh hùng Trưng Trắc và Trưng Nhị, những người đã lãnh đạo cuộc khởi nghĩa chống lại giặc ngoại xâm. "Kìa Trưng nữ ra tay buồm lái" thể hiện hình ảnh mạnh mẽ, kiên cường của các bà, và "Giết giặc nước, trả thù chồng" nhấn mạnh lý do sâu xa của cuộc chiến đấu. Sự hy sinh và quyết tâm của họ đã để lại tiếng tăm vang vọng trong lịch sử, thể hiện qua câu "Nghìn thu tiếng nữ anh hùng còn ghi." Khổ thơ tôn vinh những người phụ nữ dũng cảm, khẳng định vai trò của họ trong sự nghiệp giải phóng dân tộc.

Khổ 3:
Khổ thơ này chuyển sang hình ảnh của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, một nhân vật lịch sử tiêu biểu trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên. "Kìa Hưng Đạo gặp khi quốc biến" gợi lên bối cảnh khó khăn của đất nước. Sự quyết tâm chiến đấu "Ví giống nòi quyết chiến bao phen" thể hiện tinh thần kiên cường của dân tộc. Hình ảnh "Sông Bạch Đằng phá quân Nguyên" gợi nhớ đến chiến công lừng lẫy, khẳng định sức mạnh của dân tộc Việt Nam. Câu thơ "Gươm reo chính khí nước rền dư uy" không chỉ tôn vinh chiến thắng mà còn thể hiện khí phách hào hùng của dân tộc trong những thời khắc lịch sử.

Khổ 4:
Khổ thơ thứ tư nhấn mạnh tầm quan trọng của lịch sử và bài học từ những trang sử oai hùng. "Coi lịch sử gương kia còn tỏ" khẳng định sự cần thiết phải nhìn lại quá khứ để hiểu và quý trọng hiện tại. Câu "Mở dư đồ đất nọ chưa tan" gợi nhắc về những giấc mơ lớn lao và khát vọng thống nhất đất nước. "Giang san này vẫn giang san" khẳng định sự tồn tại của đất nước, đồng thời đặt ra câu hỏi về trách nhiệm của thế hệ hiện tại: "Mà nay sẽ nghé tan đàn vì ai?" - một lời cảnh tỉnh về việc bảo vệ và gìn giữ nước nhà.

Khổ 5:
Khổ thơ cuối cùng là lời nhắn nhủ sâu sắc đến thế hệ trẻ, cụ thể là "Con nay cũng một người trong nước." Tác giả nhấn mạnh vai trò của mỗi cá nhân trong việc xây dựng và bảo vệ tổ quốc. "Phải nhắc câu: Gia, Quốc đôi đường" thể hiện sự kết hợp giữa tình yêu gia đình và tình yêu quê hương. "Làm trai hồ thỉ bốn phương" thể hiện khát vọng làm nên sự nghiệp, đồng thời không quên trách nhiệm với đất nước. "Sao cho khỏi thẹn với gương Lạc Hồng" là một lời kêu gọi mạnh mẽ, thể hiện quyết tâm sống xứng đáng với truyền thống và hình mẫu của cha ông.

Qua phân tích từng khổ thơ, ta thấy rằng "Hai chữ nước nhà" không chỉ là bài thơ ca ngợi lòng yêu nước mà còn là bài học sâu sắc về trách nhiệm và nghĩa vụ của mỗi người đối với quê hương. Tác phẩm thể hiện tinh thần tự hào, khát vọng và quyết tâm bảo vệ độc lập, tự do cho đất nước, là nguồn cảm hứng cho mọi thế hệ.