Việc Xiêm La (Thái Lan ngày nay) là quốc gia duy nhất ở Đông Nam Á không bị các cường quốc phương Tây biến thành thuộc địa là một câu hỏi lịch sử thú vị và có nhiều nguyên nhân phức tạp. Dưới đây là một số yếu tố chính giải thích cho hiện tượng này:

1. Chính sách ngoại giao khôn khéo:

• Thái độ mềm dẻo: Thay vì đối đầu trực diện, Xiêm La đã chủ động thiết lập quan hệ ngoại giao với các cường quốc phương Tây. Họ chấp nhận ký kết các hiệp ước bất bình đẳng, nhượng bộ một số quyền lợi kinh tế để tránh xung đột vũ trang.
• Thay đổi theo tình hình: Xiêm La luôn theo dõi tình hình chính trị quốc tế và điều chỉnh chính sách ngoại giao sao cho phù hợp, tránh trở thành đối tượng cạnh tranh trực tiếp giữa các cường quốc.
• Sử dụng ngoại giao để chia rẽ: Xiêm La khéo léo lợi dụng sự cạnh tranh giữa các cường quốc để bảo vệ lợi ích của mình. Họ tạo ra sự cân bằng giữa các mối quan hệ ngoại giao, khiến các cường quốc không dám hành động một cách độc đoán.

2. Vị trí địa lý thuận lợi:

• Vùng đệm: Xiêm La nằm giữa các thuộc địa của Anh và Pháp ở Đông Dương. Việc biến Xiêm La thành thuộc địa sẽ làm thay đổi cán cân lực lượng trong khu vực, gây ra xung đột giữa các cường quốc.
• Hạn chế xung đột: Để tránh xung đột trực tiếp, các cường quốc phương Tây đã chọn Xiêm La làm một vùng đệm, nơi họ có thể cạnh tranh về kinh tế và thương mại mà không gây ra chiến tranh.

3. Cải cách nội bộ:

• Nhận thức về mối nguy hiểm: Lãnh đạo Xiêm La nhận thức rõ mối đe dọa từ các cường quốc phương Tây và đã quyết tâm thực hiện các cải cách để hiện đại hóa đất nước.
• Cải cách kinh tế, xã hội: Xiêm La tiến hành nhiều cải cách quan trọng như: xây dựng cơ sở hạ tầng, phát triển công nghiệp, cải cách hành chính, quân đội... Nhờ đó, quốc gia này có đủ sức mạnh để tự bảo vệ mình.

4. Yếu tố may mắn:

• Sự cạnh tranh giữa các cường quốc: Sự cạnh tranh gay gắt giữa các cường quốc phương Tây đã vô tình tạo ra cơ hội cho Xiêm La tồn tại độc lập.
• Tình hình quốc tế thay đổi: Cuộc chiến tranh thế giới thứ nhất đã làm suy yếu các cường quốc châu Âu, tạo điều kiện cho các nước thuộc địa vùng dậy. Điều này đã khiến các cường quốc phương Tây phải tập trung vào việc duy trì quyền lợi ở các thuộc địa hiện có, ít quan tâm đến việc xâm lược thêm.