“Nói với con” của Y Phương những lời tâm tình thiết tha, những lời dặn dò ân cần của cha đối với con được diễn đạt bằng cách nói mộc mạc, chân chất của người miền núi, bằng những hình ảnh giản dị nhưng vẫn mang nét đẹp tinh khôi của cảnh vật nơi núi rừng quê hương.
Mở đầu bài thơ, bằng những lời tâm tình với con, Y Phương đã gợi cội nguồn sinh dưỡng mỗi con người. Gia đình và quê hương là cái nôi êm, từ đó con lớn lên, trưởng thành với những nét đẹp trong tâm hồn:

• “Chân phải bước tới cha
• Chân trái bước tới mẹ
• Một bước chạm tiếng nói
• Hai bước tới tiếng cười”

Thoạt tiên, những câu thơ đầu tiên của bài rất dễ được cho là miêu tả tình huống cụ thể thường gặp trong cuộc sống đời thường, cha mẹ vây quanh vui mừng khi con tập đi. Tuy nhiên, đằng sau lối nói cụ thể ấy tác giả mượn khái quát thành một điều lớn lao, có tình chất chiêm nghiệm: con lớn lên bằng tình thương, trong sự nâng đón, vỗ về của cha mẹ. những hình ảnh ấm êm với cha và mẹ, những âm thanh sống động, vui tươi với “tiếng nói, tiếng cười” là những biểu hiện của không khí gia đình đầm ấm, quấn quýt. Không khí gia đình đầm ấm ấy một hành trang quý báu đối với cuộc đời. đó cũng là yếu tố đầu tiên hình thành nên những phẩm chất tâm hồn mỗi người.
Bên cạnh tình cảm gia đình thắm thiết và cuộc sống lao động trên quê hương giúp con người trưởng thành lên. ở khổ tiếp theo tác giả dử dụng những cách nói, hình ảnh của người miền núi:

• “Người đồng mình yêu lắm con ơi
• Đan lờ cài nan hoa
• Vách nhà ken câu hát”

Khi tâm tình với con về cuộc sống lao động của “người đồng mình”. Tác giả lựa chọn đưa vào những hình ảnh đẹp đẽ “đan lờ cài nan hoa” và tươi vui “vách nhà ken câu hát”. Những động từ “đan,ken, cài” bên cạnh việc giúp người đọc hình dung được công việc cụ thể mà còn gợi ra tính chất gắn bó, hòa quyện, quấn quýt của con người trên quê hương
Mỗi vùng quê, mỗi mảnh đất quê hương cụ thể trong mình nó chưa bao nhiêu truyền thống quý báu. Truyền thống đó có thể là những phẩm chất tâm hồn của cộng đồng người sống trên mỗi vùng quê đó khiên họ tự hào. Trong bài thơ “nói với con” nhà thơ tiếp tục đi tìm nơi sinh thành ra những phẩm chất của “người đồng mình” mà ông đất cất tiếng nói thiết than gay ở khổ thơ đầu”người đồng mình yêu lắm con ơi”
Nói đến quê hương cũng là nói đến cảnh quan đặc trưng của nơi con người cụ thể sinh ra và trưởng thành. Quê hương của “người đồng mình” với hình ảnh rừng, một hình ảnh gắn liền với cảnh quan miền núi, hiện ra thật mơ mộng. hình dung cụ thể về một miền núi, chắc hẳn mỗi người có thể gắn nó những hình ảnh khác, và cũng có thể “rừng” hơn cách nói Y Phương: là thác lũ, là bạt ngàn cây hay rộn rã tiếng chim thú hoặc cả những bất trắc bí mật của rừng. Y Phương chỉ chọn một hình ảnh là hoa, đó có thể là hoa thực, một đặc điểm của rừng, trong bài thơ nó là tín hiệu thẩm mỹ đánh giá. Góp phần diễn đạt điều tác giả muốn khái quát Quê hương còn hiện diện trong những gì gần gũi thân thương với con. Đó cũng chính là nguồn mạch yêu thương vẫn chảy trong tâm hồn mỗi người. vẻ đẹp thơ mộng của thiên nhiên ấy của những tấm lòng đã che chở. Bồi đắp tâm hồn và lối sống của con.
Chắc hẳn nhiều người đã liên tưởng đến bài thơ “quê hương” của Đỗ Trung Quân nhưng Y Phương không chọn cách nói ấy song những điều tác giả muốn nói lại những điểm tương đồng. trong hình thức trả lời cho câu hỏi của một em bé: “Quê hương là gì hở mẹ?...” tác giả đã đi đến định nghĩa quê hương trong hàng loạt những cấu trúc khẳng định “quê hương là chúm khế ngọt…”. nếu như những hình ảnh núi rừng được Y Phương mang đậm cảnh sắc nông thôn yên ả cũng hiện ra trong “quê hương”. Và tác giả của quê hương cũng láy lại rằng, mỗi cảnh vật cụ thể đều gắn hành động của con người, với hình dáng mẹ. Hai tác giả tưởng như gặp nhau ở cùng một cách hiểu: quê hương là những gì gần gũi thân thương nhất và cũng là khởi nguồn cho những tình cảm lớn lao như tình yêu đất nước.trong “Nói với con” chỉ vài câu thơ ngắn, lời thơ giản dị nhưng đã mở ra những ý tứ sâu sa, thăng trầm gần như được nâng lên tầm triết lí.
“Người đồng mình” không chỉ “yêu lắm” với những hình ảnh đẹp đã, giản dị gợi nhắc nhớ nguồn cội sinh dưỡng tâm hồn, tình cảm, lối sống cho con người mà còn với những đức tính cao đẹp. trong lời tâm tình của cha có niềm mơ ước mong con sẽ kế tục, phát huy một cách xứng đáng truyền thống của tổ tiên.
Tự hào con người quê hương với những phẩm chất, đức tính quý báu mà người cha muốn truyền lửa đạt lại cho con:
-Cao do nỗi buồn
-Xa nuôi chí lớn
-Sống trên đá không chê đá gập ghềnh
-Sống trong thung không chê thung nghèo đói
Tác giả dùng nhiều hình ảnh cụ thể để gợi ra cuộc sống nới quê hương còn vất vả cực nhọc. Nhưng đó chưa phải là tất cả những gì tác giả muốn nhắc. tác gỉa tự hào về “người đồng mình” với những đức tính cao quý: khoáng đạt, mạnh mẽ, tình cảm, chung thủy như nhất gắn bó với quê hương dẫu còn bao khó khăn.Không chỉ vậy, “người đồng mình” còn có những đức tính khác nhau nữa mà cha rất đỗi tự hào: tuy mộc mạc thô sơ da thịt nhưng giauf chí khí niềm tin, lao động cần cù.
Gửi những lời tự hào không giấu diếm đó, người cha mơ ước, hy vọng người con phải tiếp nối, phát huy truyền thống để tiếp tục sống có tình nghĩa, chung thủy, gắn bó với quê hương. Không chỉ ước mơ mà còn đầy tự hào, người cha bộc lộ trực tiếp niềm mong ước như lời tâm tình thủ thỉ: Con oi tuy thô sơ da thịt/ Lên đường/ Không bao giờ nhỏ bé được Nghe con. Người cha dặn dò con cần tự ton mà vững bước trên đường đòi, tiếp nối những truyền thống tốt đẹp quê hương
Bài tho góp thêm một tiếng nói yêu thương của cha mẹ với con cái cũng như những kì vọng lớn lao, mong muốn thệ hệ sau sẽ kế tục, phát huy tiếp nối truyền thống quý báu của quên hương. Bằng cách diễn đạt mộc mạc, bằng những hình ảnh cụ thể mà giàu chất khái quát bài tho thể hiện một cách độc đáo mà cũng thật thà thấm thía về tình cảm thiết tha sâu sác nhất của con người: tình cảm gia đình và tình yêu quê hương đất nước