Nguyễn Khuyến (1835 - 1909) là một nhà thơ nổi tiếng trong văn học trung đại Việt Nam, thuộc phong trào nho sĩ, một người có chí khí và tình yêu nước nồng nàn. Trong suốt cuộc đời, ông đã chứng kiến nhiều thăng trầm của xã hội và đất nước, đặc biệt là sự bất công của chế độ phong kiến. Bài thơ "Hỏi thăm quan tuần mất cướp" được sáng tác trong hoàn cảnh xã hội nhiễu nhương, nơi quan lại vô trách nhiệm và tham nhũng đang hoành hành.

Bài thơ bắt đầu bằng một câu hỏi của tác giả, như một lời châm biếm đối với quan tuần:

• "Cớ sao quan tuần mất cướp?" Câu hỏi này không chỉ đơn giản là sự thắc mắc mà mang tính mỉa mai sâu sắc, chỉ trích quan tuần không làm tròn nhiệm vụ bảo vệ dân lành, lại để cướp giật hoành hành.

• Trong câu hỏi, tác giả nhắc đến hình ảnh của những người dân trong xã hội, chất phác và nghèo khó. Qua đó, tác giả làm nổi bật sự mâu thuẫn giữa dân chúng với những quan lại quyền thế.

• Bài thơ không chỉ là câu hỏi về sự việc mà còn là sự chỉ trích thẳng thừng đối với thái độ của quan tuần. Lý do tại sao quan lại có thể để mất cướp và không làm tròn bổn phận có lẽ nằm ở sự thờ ơ, vô trách nhiệm của các quan chức trong xã hội phong kiến, những người chỉ biết hưởng thụ quyền lực mà không lo chăm sóc dân chúng.

• Phần lớn bài thơ mang tính châm biếm với những câu hỏi mà thực chất người đọc đều hiểu rõ câu trả lời. Chế độ quan lại lúc bấy giờ không còn sức mạnh và đạo đức, để cho cướp giật hoành hành mà không có biện pháp ngăn chặn.

• Qua bài thơ, Nguyễn Khuyến không chỉ lên án quan lại mà còn bày tỏ nỗi bất bình trước sự suy thoái của xã hội phong kiến. Từ đó, ông cũng khơi gợi niềm hy vọng vào một xã hội công bằng, dân chủ, nơi mà chính quyền thật sự vì dân, bảo vệ được sự bình yên của nhân dân.

• Nghệ thuật đối đáp: Nguyễn Khuyến sử dụng cách hỏi đáp, lặp lại các câu hỏi với hình thức đối đáp, giúp bài thơ thêm phần sinh động và dễ hiểu, dễ nhớ.
• Sự lặp lại: Cách lặp lại các câu hỏi càng làm nổi bật sự vô trách nhiệm và sự bất lực của quan lại.
• Hình ảnh ẩn dụ: "mất cướp" không chỉ nói về việc mất tài sản mà còn là việc mất đi phẩm giá, uy tín của những người cầm quyền.

Bài thơ "Hỏi thăm quan tuần mất cướp" là một tác phẩm thể hiện sâu sắc tinh thần yêu nước, sự bất mãn và lên án của Nguyễn Khuyến đối với xã hội phong kiến lúc bấy giờ. Qua những câu hỏi mỉa mai, tác giả không chỉ phê phán thái độ của quan lại mà còn khơi dậy sự suy ngẫm về trách nhiệm của những người có quyền lực đối với dân chúng. Đồng thời, bài thơ cũng phản ánh rõ nét tấm lòng nhân ái, sự quan tâm của nhà thơ đối với cuộc sống, số phận của người dân lao động trong xã hội phong kiến.

Phân tích bài thơ "Hỏi thăm quan tuần mất cướp" của Nguyễn Khuyến

Bài thơ "Hỏi thăm quan tuần mất cướp" của Nguyễn Khuyến ra đời trong bối cảnh đất nước loạn lạc, tình hình an ninh xã hội đầy biến động. Qua bài thơ, tác giả không chỉ thể hiện cái nhìn sắc sảo về xã hội đương thời mà còn gửi gắm những quan sát tinh tế và đôi chút châm biếm về chức quyền, công lý và sự bất an trong xã hội.

1. Tình huống và nhân vật trong bài thơ Bài thơ diễn ra dưới hình thức một cuộc đối thoại giữa người dân và quan tuần. Một người dân, vốn là nhân vật chính, hỏi thăm về tình hình an ninh khi biết rằng quan tuần mới đến nhận chức và tình hình cướp bóc đang diễn ra. Những câu hỏi này không chỉ mang tính chất tò mò mà còn là sự phản ánh những bức xúc của nhân dân đối với chính quyền và tình trạng xã hội bất ổn.

2. Cấu trúc bài thơ và giọng điệu Bài thơ sử dụng thể thơ lục bát, một thể thơ truyền thống trong văn học dân gian Việt Nam, giúp tác phẩm trở nên gần gũi và dễ tiếp cận với người đọc. Giọng điệu của bài thơ vừa mang tính hỏi thăm, vừa ẩn chứa sự châm biếm nhẹ nhàng. Dù là câu hỏi, nhưng qua đó, người dân lại muốn gián tiếp phê phán sự thiếu hiệu quả của chính quyền trong việc bảo vệ an ninh trật tự.

3. Châm biếm và phê phán Nguyễn Khuyến dùng hình ảnh quan tuần – người có trách nhiệm đảm bảo an ninh – nhưng lại không thể làm gì để ngăn chặn tệ nạn cướp bóc, để thể hiện sự vô dụng của các quan lại thời bấy giờ. Qua đó, tác giả phê phán sự bất lực, hời hợt của những kẻ cầm quyền, chỉ biết hưởng thụ mà không thực hiện đúng trách nhiệm của mình đối với nhân dân. Câu hỏi "Quan tuần mất cướp mà làm gì?" vừa là lời hỏi thăm, vừa là lời mỉa mai sắc bén về sự yếu kém trong công tác quản lý của chính quyền.

4. Thái độ của tác giả Tác giả thể hiện thái độ không hài lòng với cách hành xử của quan lại trong xã hội phong kiến. Nguyễn Khuyến không chỉ là người quan sát mà còn là người lên tiếng chỉ trích, thể hiện sự mỉa mai đối với những kẻ quyền thế. Dù không trực tiếp nói ra nhưng qua ngôn ngữ tinh tế, ông đã tạo ra những câu hỏi mang tính ẩn dụ về sự vô trách nhiệm, vô dụng của người cầm quyền. Từ đó, Nguyễn Khuyến gửi gắm lời kêu gọi cải cách, đòi hỏi một xã hội công bằng hơn.

5. Kết luận Bài thơ "Hỏi thăm quan tuần mất cướp" của Nguyễn Khuyến không chỉ là những câu hỏi đơn giản mà còn là lời nhắc nhở về trách nhiệm của những người có quyền lực trong xã hội. Qua đó, tác giả phê phán sự vô trách nhiệm và lãng phí của những quan lại, cũng như thể hiện sự quan tâm đến an ninh và cuộc sống của người dân trong xã hội phong kiến.