Qua tác phẩm “Người thầy đầu tiên”, Ai-tơ-ma-tốp gửi gắm bài học giá trị. Nổi bật trong truyện là nhân vật thầy giáo Đuy-sen.

Thầy Đuy-sen được tác giả khắc họa chủ yếu qua hành động, lời nói. Thầy là một con người nhiệt huyết, trách nhiệm với công việc. Nhờ có thầy, một vùng đất hoang tàn thành trường học. Hình ảnh thầy Đuy-sen hiện lên hết sức chân thực. Khi An-tư-nai và các bạn nhỏ đến trường với sự tò mò “xem thử thầy giáo đang làm gì” thì thấy thầy “từ trong cửa bước ra, người bê bết đất”. Thầy Đuy-sen “mỉm cười, niềm nở” quệt mồ hôi trên mặt, rồi ôn tồn hỏi: “Đi đâu về thế, các em gái”. Trước các “vị khách” nhỏ tuổi, thầy hiền hậu nói: “Các em ghé vào đây xem là hay lắm, các em chả sẽ học tập ở đây là gì? Còn trường của các em thì có thể nói là đã xong đến nơi rồi...?”.

Thầy đã khơi dậy trong lòng các em nhỏ người miền núi niềm khao khát được đi học. Hay như lúc biết hoàn cảnh của An-tư-nai, thầy đã an ủi một cách thật chân thành: “An-tư-nai, cái tên hay quá, mà em thì chắc là ngoan lắm phải không?”. Câu nói ấy cùng với nụ cười hiền hậu của Đuy-sen đã khiến cho cô gái dân tộc thiểu số bé nhỏ, bất hạnh “thấy lòng ấm hẳn lại”. Những chi tiết nhỏ nhưng góp phần khắc họa tính cách của nhân vật này.

Đặc biệt chú ý đến hành động của thầy Đuy-sen khi mùa đông đến. Mỗi khi đi học, các em học sinh đều phải lội qua một con suối. Mùa đông, nước suối đóng băng, lạnh buốt khiến các em không thể lội qua được nữa. Để giúp học sinh có thể đến lớp, thầy Đuy-sen đã bế các em qua suối, lưng thì cõng, tay thì bế để các em nhỏ có thể an toàn tới trường học. Ngay cả khi bọn nhà giàu ngu xuẩn, bộ mặt láo xược lên mặt chế giễu, cười cợt, thầy vẫn lạc quan kể chuyện vui cho học sinh quên đi mọi sự. Những lúc rảnh rỗi, thầy còn lấy đá và những tảng đất cỏ đắp thành các ụ nhỏ trên lòng suốt để bước qua cho khỏi bị ướt chân. Khi An-tư-nai bị ngã ở suối, thầy đỡ cô bé lên lên bờ và lót chiếc áo choàng cho An-tư-nai ngồi, còn mình thì vẫn tiếp tục công việc.

Qua phân tích trên, nhân vật thầy Đuy-sen hiện lên là thật đáng trân trọng và ngưỡng mộ. Thầy chính là điểm tựa tinh thần cho những đứa trẻ ở làng Ku-ku-rêu.