Khí hậu Việt Nam chịu ảnh hưởng của vị trí địa lý, hình dạng lãnh thổ, đặc điểm địa hình và tác động của các khối khí, dẫn đến sự phân hóa khí hậu đa dạng theo hai yếu tố chính: phân hóa Bắc - Nam và phân hóa theo đai cao.

Sự phân hóa khí hậu Bắc - Nam chủ yếu do Việt Nam nằm trải dài trên nhiều vĩ độ (khoảng từ 8°34' đến 23°23' Bắc), dẫn đến sự khác biệt về nhiệt độ và chế độ mưa giữa miền Bắc và miền Nam.

• Vị trí: Miền Bắc nằm ở phía Bắc dãy Bạch Mã, từ khoảng vĩ độ 16° trở lên.
• Đặc điểm:
  • Mang đặc trưng khí hậu cận nhiệt đới ẩm, với sự giao thoa giữa gió mùa Đông Bắc và gió mùa Tây Nam.
  • Có hai mùa rõ rệt:
    1. Mùa đông (tháng 11 - tháng 4): Khí hậu lạnh, khô, chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc.
    2. Mùa hè (tháng 5 - tháng 10): Nóng, mưa nhiều, chịu ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam.
  • Nhiệt độ trung bình năm: Khoảng 20-25°C, nhưng nhiệt độ mùa đông có thể xuống dưới 10°C.

• Vị trí: Miền Nam nằm từ dãy Bạch Mã trở vào.
• Đặc điểm:
  • Khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm, không có mùa đông lạnh.
  • Chỉ có hai mùa chính:
    1. Mùa mưa (tháng 5 - tháng 10): Do ảnh hưởng của gió mùa Tây Nam, mưa lớn và thường xuyên.
    2. Mùa khô (tháng 11 - tháng 4): Khí hậu nóng, khô.
  • Nhiệt độ trung bình năm: Khoảng 25-27°C, ít biến đổi quanh năm.

• Miền Bắc có mùa đông lạnh do ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc, trong khi miền Nam không có mùa đông lạnh.
• Miền Bắc có sự phân mùa rõ rệt giữa mùa nóng và mùa lạnh, miền Nam chỉ có mùa mưa và mùa khô.
• Lượng mưa và nhiệt độ trung bình ở miền Nam thường cao hơn miền Bắc.

Sự phân hóa khí hậu theo đai cao ở Việt Nam do địa hình phức tạp, với nhiều núi cao ở miền Bắc và miền Trung, dẫn đến sự thay đổi nhiệt độ và lượng mưa theo độ cao.

• Vị trí: Phân bố ở các vùng đồng bằng và đồi thấp.
• Đặc điểm:
  • Khí hậu nhiệt đới gió mùa nóng ẩm đặc trưng, với nhiệt độ trung bình năm trên 25°C ở miền Nam và khoảng 20-25°C ở miền Bắc.
  • Lượng mưa trung bình: 1.500-2.000mm/năm.

• Vị trí: Các vùng núi trung bình, như Tây Bắc, Tây Nguyên, và các cao nguyên.
• Đặc điểm:
  • Nhiệt độ trung bình năm giảm xuống còn khoảng 15-20°C.
  • Lượng mưa lớn, nhiều sương mù, độ ẩm cao.
  • Thích hợp cho các loại cây trồng như chè, cà phê, cây ăn quả cận nhiệt đới.

• Vị trí: Các vùng núi cao như Fansipan (Lào Cai), Hoàng Liên Sơn, Tây Nguyên cao (Ngọc Linh).
• Đặc điểm:
  • Khí hậu ôn đới lạnh, nhiệt độ trung bình năm dưới 15°C, mùa đông có thể có băng giá, sương muối.
  • Lượng mưa giảm ở một số nơi, mùa đông khô lạnh.

• Phân hóa Bắc - Nam thể hiện rõ rệt ở sự khác biệt về nhiệt độ, mùa khí hậu và chế độ mưa.
• Phân hóa theo đai cao thể hiện qua sự thay đổi nhiệt độ và độ ẩm, tạo ra các kiểu khí hậu từ nhiệt đới ở đồng bằng, cận nhiệt đới ở vùng núi trung bình, đến ôn đới ở vùng núi cao.
• Sự phân hóa này góp phần tạo nên hệ sinh thái và nông nghiệp đa dạng của Việt Nam.