Tôn chỉ và mục đích hoạt động của Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) được thể hiện rõ trong Tuyên bố Bangkok năm 1967 (văn kiện thành lập ASEAN) và Hiến chương ASEAN (có hiệu lực từ năm 2008). Tóm lại, ASEAN được thành lập với những mục tiêu chính sau:
1. Duy trì hòa bình và ổn định khu vực:
Đây là mục tiêu xuyên suốt và quan trọng nhất của ASEAN. Các quốc gia thành viên cam kết giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tránh xung đột vũ trang, tạo môi trường ổn định cho phát triển.
ASEAN nỗ lực xây dựng lòng tin, tăng cường đối thoại và hợp tác giữa các nước thành viên, cũng như với các đối tác bên ngoài, nhằm ngăn ngừa xung đột và duy trì hòa bình trong khu vực.
2. Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và phát triển văn hóa:
ASEAN hướng tới xây dựng một cộng đồng kinh tế thịnh vượng, thông qua việc tăng cường hợp tác kinh tế, thương mại, đầu tư, và kết nối khu vực.
ASEAN cũng chú trọng đến phát triển xã hội, nâng cao đời sống người dân, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các nước thành viên, thông qua hợp tác trong các lĩnh vực như giáo dục, y tế, văn hóa, môi trường.
3. Tăng cường hợp tác khu vực:
ASEAN thúc đẩy hợp tác toàn diện giữa các nước thành viên trên nhiều lĩnh vực, từ chính trị, an ninh, kinh tế, văn hóa, đến xã hội.
ASEAN xây dựng các cơ chế hợp tác, khuôn khổ pháp lý, và các chương trình hành động cụ thể để hiện thực hóa các mục tiêu hợp tác.
4. Mở rộng hợp tác với bên ngoài:
ASEAN chủ trương duy trì quan hệ hữu nghị và hợp tác với các quốc gia và tổ chức quốc tế trên tinh thần bình đẳng, tôn trọng lẫn nhau và cùng có lợi.
ASEAN tích cực tham gia vào các vấn đề quốc tế và khu vực, góp phần vào việc duy trì hòa bình, an ninh và phát triển trên thế giới.
Tóm lại, tôn chỉ và mục đích của ASEAN là xây dựng một khu vực Đông Nam Á hòa bình, ổn định, thịnh vượng và phát triển, thông qua hợp tác sâu rộng giữa các quốc gia thành viên và với các đối tác bên ngoài.