ĐỀ CƯƠNG ÔN TẬP HK1 NGỮ VĂN 6

 NĂM HỌC 2019 – 2020

A. VĂN BẢN

I. Các dạng câu hỏi:

1. Nêu khái niệm, nội dung, nghệ thuật, mục đích sáng tác của các thể loại: Truyền thuyết, Cổ tích, Ngụ ngôn, Truyện cười. So sánh điểm giống và khác nhau giữa các thể loại.

2. Trình bày nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của các văn bản đã học và đọc thêm ở bốn thể loại truyện dân gian.

3. Hiểu được ý nghĩa các chi tiết tưởng tượng, kì ảo và các đồ vật thần kì trong các văn bản truyền thuyết và cổ tích.

4. Đọc các doạn văn hay trong các văn bản, nắm nội dung, ý nghĩa, xác định các yếu tố ngữ pháp (từ, nghĩa của từ, cụm từ) và viết cảm nhận về các đoạn văn đó.

II. Truyện dân gian ( Lưu ý cả các văn bản đọc thêm sẽ ra cho phần đọc – hiểu)

Thể loại

Truyền thuyết

Cổ tích

Giống

-         Là truyện dân gian

-         Thường có yếu tố tưởng tượng, kì ảo (hoang đường).

Khác

Nội dung

-         Kể về nhân vật, sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ.

-         Kể về một số kiểu nhân vật quen thuộc: bất hạnh, dũng sĩ ,…

-         Kết thúc thường có hậu.

Mục đích sáng tác

-         Thể hiện thái độ và cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện, nhân vật lịch sử.

-         Thể hiện ước mơ, niềm tin của nhân dân về chiến thắng của cái thiện đối với cái ác, cái tốt đối với cái xấu, sự công bằng đối với bất công.

Văn bản

-         Thánh Gióng

-         Sơn Tinh, Thủy Tinh

-         Thạch Sanh

-         Em bé thông minh

Thể loại

Ngụ ngôn

Truyện cười

Giống

-         Là truyện dân gian

-         Kết cấu ngắn gọn, chặt chẽ.

Khác

Nghệ thuật

-         Có thể kể bằng văn xuôi hoặc văn vần.

-         Nhân vật là loài vật, đồ vật được nhân hóa, cũng có thể là chính con người.

-         Sử dụng cách nói bóng gió.

-         Sử dụng yếu tố gây cười (những hiện tượng trái tự nhiên).

Mục đích sáng tác

·        Khuyên nhủ, răn dạy một bài học nào đó trong cuộc sống.

·        Tạo tiếng cười mua vui, phê phán thói hư, tật xấu trong xã hội.

Văn bản

1.     Ếch ngồi đáy giếng: Phải biết mởi rộng tầm hiểu biêt, không được chủ quan , kiêu ngạo.

2.     Thầy bói xem voi: Xem xét, đánh giá sự vật, sự việc phải toàn diện.

·        Treo biển: Phê phán những người thiếu chủ kiến, không biết suy xét.

III. Truyện trung đại

Mục đích

Giáo huấn

Nghệ thuật

·        Kể bằng văn xuôi chữ Hán

·        Cốt truyện đơn giản

·        Nhân vật được miêu tả qua ngôn ngữ trực tiếp của người kể chuyện hoặc ngôn ngữ đối thoại, hành động của nhân vật.

Văn bản

-         Con hổ có nghĩa

-         Mẹ hiền dạy con

-         Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng

B.TIẾNG VIỆT

1) Viết đoạn văn ngắn:

- Số câu: từ 6 đến 8 câu, có thể kết hợp kiến thức ngữ pháp phù hợp ở phần này (gạch chân, chú thích rõ ràng từ, cụm từ)

- Chủ đề: gia đình, nhà trường, bạn bè, phẩm chất đạo đức, môi trường, giao tiếp, ứng xử…

2) Nội dung ôn tập

. Nghĩa của từ: nghĩa gốc (đau chân), nghĩa chuyển (chân cầu)

. Từ - cụm từ

Từ đơn – chỉ có một tiếng

Trường, lớp,…

Phân loại theo cấu tạo

Từ phức – hai tiếng trở lên

Từ ghép: giữa các tiếng có quan hệ về nghĩa: thầy, cô, trường lớp,…

Từ láy: giữa các tiếng có quan hệ về mặt âm thanh: mênh mông, ngoan ngoãn,…

Phân loại theo nguồn gốc

Từ Thuần Việt

Do nhân dân ta sáng tạo: cha mẹ, sông núi,…

Từ mượn

Mượn ngôn ngữ các nước, quan trọng nhất là từ mượn tiếng Hán: Phụ mẫu, giang sơn,…

Phân loại theo vai trò, chức năng ngữ pháp

Danh từ - cụm danh từ

Học sinh – một học sinh giỏi của lớp tôi

Động từ - cụm động từ

Học – đang học ngữ văn

Tính từ - cụm tính từ

Trẻ - vẫn trẻ như ngày nào

Số từ

Một  bài tập (chỉ số lượng); bài tập số một (chỉ thứ tự)

Lượng từ

Những học sinh (chỉ tập hợp)

Tất cả học sinh (chỉ tập thể)

Mỗi học sinh (chỉ phân phối)

Chỉ từ

Học sinh ấy (xác định vị trí của sự vật trong không gian)

Năm học ấy (xác định vị trí sự vật trong thời gian)

C. TẬP LÀM VĂN: Văn tự sự

* Thể loại: Kể chuyện sáng tạo

* Kiểu bài:

- Tưởng tượng gặp gỡ, nói chuyện với nhân vật.

- Tưởng tượng được nghe lời trò chuyện của các con vật, sự vật trong thế giới xung quanh em.

- Mượn lời nhân vật kể lại truyện hoặc tạo ra kết thúc mới.

:: Lưu ý:

. Dùng ngôi kể phù hợp để kể chuyện.

. Kết hợp tả, biểu cảm trong quá trình kể sự việc.

. Cần lựa chọn từ ngữ sử dụng cho phù hợp với thời gian câu chuyện.

. Bố cục bài đủ 3 phần và nhớ xây dựng đoạn văn theo sự việc trong phần thân bài.

. Đọc kĩ các văn bản đã học.

. Khi kể bằng lời nhân vật, các em nhớ xưng “tôi”, hoặc “ta”.

v MỘT SỐ ĐỀ DÀN Ý THAM KHẢO

ĐỀ: Nhập vai nhân vật Thánh Gióng, kể lại truyền thuyết Thánh Gióng.

CHUNG

CHI TIẾT

I.Mở bài: Giới thiệu

-         Giới thiệu truyện Gióng tự giới thiệu về bản thân mình.

-         Dẫn dắt để kể lại câu chuyện Thánh Gióng.

-         Thánh Gióng  ( Dùng ngôi kể thứ I, xưng “ta”).

-         Các cháu có biết ta là ai không? Ta chính là Thánh Gióng, người năm xưa đã một mình đánh tan lũ giặc Ân hung ác. Ngày hôm nay thấy cảnh đất nước thanh bình, lòng ta cũng thực hạnh phúc.

II. Thân bài: Kể lại câu chuyện

- Sự việc bắt đầu

- Ta sống ở thời vua Hùng thứ sáu. Năm ấy vì muốn bảo vệ nhân dân, Ngọc Hoàng cho ta xuống đầu thai làm kiếp người dưới trần gian.

- Sự ra đời của ta cũng đặc biệt lắm nhé. Bố mẹ ta dưới trần gian bấy giờ là đôi vợ chồng hiền lành, phúc đức, sống tại làng Gióng. (chú ý kể những chi tiết kỳ ảo: ướm vết chân, thụ thai mười hai tháng mới sinh, ba tuổi chưa biết đi đứng nói cười…)

- Ta sinh ra đời là một cậu bé khôi ngô, nên bố mẹ ta mừng lắm. Hai ông bà chăm sóc và yêu thương ta hết mực. Thế nhưng vì những lí do đặc biệt, đến khi ba tuổi ta vẫn không nói không cười, đặt đâu thì ta nằm đấy.

- Khi đó, ta vẫn hiểu nỗi lòng của cha mẹ ta nhưng vì sứ mệnh Ngọc Hoàng giao phó, ta không thể cất tiếng nói khi việc lớn chưa thành được. Vì điều đó mà đến tận giờ này trong lòng ta vẫn cảm thấy thương và có lỗi với bố mẹ mình nơi trần gian.

- Sự việc phát triển

- Giặc Ân xâm lược, dân làng vô cùng lo sợ. Ta biết rằng đây chính là lúc ta cần lên tiếng để giúp đỡ nhân dân.

- Vua Hùng sai sứ giả tìm nhân tài cứu nước.

- Ta lên tiếng xin đánh giặc. Mẹ ta ngạc nhiên và mừng rỡ, bà bèn chạỵ ngay đi gọi sứ giả.
- Để có đủ sức đánh tan giặc Ân, kể từ đó ta ăn rất khoẻ. Ta ăn bao nhiêu cũng không no, áo vừa may xong đã căng đứt chỉ. Mẹ nghèo không đủ sức nuôi ta, bà con hàng xóm biết chuyện bèn cùng nhau góp sức mong ta sớm đánh đuổi giặc Ân, cứu nhân dân khỏi biển khổ.

- Người cho gạo, người cho vải, người cho cà. Nhờ công sức của tất cả mọi người, ta lớn nhanh như thổi. Chẳng mấy chốc ta đã vươn vai biến thành một tráng sĩ khôi ngô tuấn tú, thân hình vạm vỡ, chân tay rắn chắc. Đúng khi ấy thì sứ giả đem các thứ ta cần đến. Ta liền mặc ngay áo giáp sắt, tay cầm roi sắt, chân bước lên ngựa rong ruôi ra sa trường sau khi đã từ biệt quê hương.
- Cuỡi trên mình ngựa sắt oai dũng, ta xông thẳng vào trận địa. Đem hết sức mạnh trời ban, ta đánh thẳng vào hàng ngũ của địch. Chúng kinh hồn bạt vía, dẫm đạp lên nhau mà chết. Giặc chết như rạ, tướng giặc kinh sợ bèn tìm đường tháo chạy…

- Sự việc cao trào

- Giặc tan, ta phi ngựa lên núi Sóc Sơn, cởi bỏ giáp, cúi đầu lạy tạ cha mẹ và dân làng rồi bay lên trời

- Sau khi về trời, ta nghe nói mình được vua Hùng phong tặng và lập đền thờ .

- Hiện nay, tháng tư hàng năm, ngựời dân nơi đậy lại tưng bừng mở hội đón ta về thăm lại quê xưa và cũng để khăc ghi mãi chiến công này. Những bụi tre trước kia ta dùng làm vũ khí đánh giặc vi bị ngựa phun lửa cháy nên trở nên vàng óng, những vết chân ngựa để lại giờ đã trở thành những hồ ao liên tiếp.

III. Kết bài:

- Cảm nghĩ của nhân vật

- Những vết tích Gióng để lại như là bằng chứng về sự hiện diện của Gióng trên cõi đời này và còn là ý nghĩa về  sức mạnh và ý thức quyết tâm bảo vệ đất nước của nhân dân.

- Ta rất vui vì góp được công sức bảo vệ được đất nước cho nhân dân

- Mong muốn các thế hệ sau hãy tiếp tục chung sức bảo vệ lãnh thổ, xây dựng non sông, tiếp chí cha ông…

ĐỀ 2: Mượn lời một nhân vật kể lại truyện “Sơn Tinh, Thủy Tinh”.

DÀN Ý

I. Mở bài: Giới thiệu

- Nhân vật kể tự giới thiệu

-Hoàn cảnh kể chuyện

- Cảm xúc chung

- Sơn Tinh (dùng ngôi kể thứ I, xưng là “ta”)

- Nhìn cảnh thanh bình, dân chúng thu hoạch mùa màng.

Sung sướng vì đã chiến thắng Thủy Tinh, đem lại cuộc sống yên lành cho mọi người.

II. Thân bài: Nhân vật kể lại câu chuyện (Lồng tâm trạng, cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật kể)

1. Sự việc bắt đầu

- Hay tin vua Hùng kén rể: kể đôi nét về Mị Nương

- Trên đường đến kinh thành, ta suy nghĩ cách làm vừa ý vua Hùng để được cưới Mị Nương.

2. Sự việc phát triển

- Trai tráng khắp nơi đổ về kinh thành.

- Ta gặp Thủy Tinh ở đấy

. Đôi nét về Thủy Tinh: tài năng, tính cách

. Tâm trạng của ta: hơi lo lắng, tìm cách vượt qua Thủy Tinh

- Vua Hùng hạ lệnh cho ta và Thủy Tinh thi thố tài năng

- Ta nhanh nhẹn thi tài trước với chủ ý tạo ra:

. Đồi núi hiểm trở ngăn chặn quân thù

. Cồn bãi đầy ruộng lúa nương dâu nhằm đem lại cơm no áo ấm cho dân lành

. Vua Hùng hài lòng

- Thủy Tinh ganh tị ra tay phá hoại:

. Mưa giông sấm chớp vùi dập ruộng lúa, nương dâu

. Nước lũ ngập ruộng đồng, sạt lỡ đồi núi

. Vua Hùng lo lắng sợ hãi

- Vua Hùng họp Lạc hầu, Lạc tướng lại bàn bạc rồi đưa ra yêu cầu về sính lễ.

- Hiểu ý vua Hùng, ta mang sính lễ đến sớm, cưới được Mị Nương

3. Sự việc cao trào

- Thủy Tinh đến sau, nổi giận đem quân đuổi theo đánh ta:

. Sự tàn phá của Thủy Tinh

. Thương xót dân lành, ta quyết chiến đấu chống lại

. Vua Hùng chỉ huy Lạc hầu, Lạc tướng cùng binh sĩ và dân chúng hiệp sức với ta chốn trả Thủy Tinh.

. Cuộc chiến kéo dài nhưng tinh thần chiến đấu của ta và nhân dân làm Thủy Tinh kiệt sức rút quân.

4. Sự việc kết thúc

- Dân chúng xây dựng lại nhà cửa, ăn mừng

- Ta đưa kế hoạch đề phòng Thủy Tinh trả thù, vua Hùng hài lòng cho thực hiện.

III. Kết bài: Cảm nghĩ của nhân vật

- Về Thủy Tinh

- Về con người

- Có tài nhưng nóng nảy, ích kỷ không có lòng vị tha, suy nghĩ nông cạn, không biết sử dụng tài năng vào đúng việc nên luôn bị thất bại

- Khuyên mọi người nên biết yêu cuộc sống thanh bình, biết giúp đỡ nhau trog lúc hoạn nạn, khó khăn nhằm tạo nên một cuộc sống tốt đẹp.

* VD mở bài mẫu:

Ta là Sơn Tinh sống ở vùng núi Tản Viên hùng vĩ. Nay, nhìn thấy cảnh bà con nô nức làm ăn, cánh đồng vàng óng bởi những bông lúa chín, nhưng cây trái chín tỏa hương thơm ngào ngát. Ta lại nhớ đến cảnh nhiều năm về trước ta đến cầu hôn nàng Mị Nương. Hôm nay, ta sẽ kể lại truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy Tinh mà từ xưa người đời vẫn truyền tai nhau đến thời đại bây giờ.

·        VD Kết bài mẫu:

Hàng năm, cứ đến mùa này, Thủy tinh lại bắt đầu dâng nước lên đánh ta để đòi nàng Mị Nương. Lực lượng của hắn ngày càng hùng hậu hơn. Nhưng với tinh thần yêu nước, thương nòi, đùm bọc nhau của dân tộc Việt Nam ta tin rằng chúng tôi sẽ vững vàng chống lại hắn, bảo vệ nhân dân và nàng Mị Nương. Đến ngày nay, truyền thuyết Sơn Tinh – Thủy tinh vẫn được các thế hệ truyền lưu truyền nhằm dăn dạy con cháu phải biết yêu thương, đùm bọc lẫn nhau, phải biết kiên cường để chống lại sức mạnh của thiên nhiên.

DẠNG BÀI TƯỞNG TƯỢNG VÀ KỂ LẠI CUỘC GẶP GỠ VỚI NHÂN VẬT
*Yêu cầu
( Kiểu bài: Kể chuyện tưởng tượng.
Nội dung: + Tưởng tượng và kể lại hoàn cảnh gặp gỡ với nhân vật (trong một giấc mơ sau khi được học, được đọc hoặc nghe kể về câu chuyện có nhân vật ấy khi đi tham quan đến một nơi có khung cảnh thiên nhiên gợi nhớ đến câu chuyện và nhân vật...).
+ Kể lại diễn biến: Căn cứ sự việc liên quan đến nhân vật (do nhân vật tạo ra hoặc liên quan đến nhân vật).
( Hình thức: 
+ Xây dựng một số lời thoại với nhân vật để từ đó hiểu thêm về nhân vật, hiểu thêm ý nghĩa truyện... 
+ Kể đan xen với tả, bộc lộ cảm xúc.

ĐỀ 3 : Tưởng tượng được gặp gỡ Thánh Gióng, em hãy kể lại truyền thuyết Thánh Gióng.

DÀN Ý

I. Mở bài: Giới thiệu

- Nhân vật tự giới thiệu

- Hoàn cảnh kể chuyện

- Cảm xúc chung

- Từ bé em đã thích thú khi nghe chuyện truyền thuyết về những nhân vật kì tài của đất nước. Trong đó Thánh Gióng luôn là niềm ao ước trong tôi về giấc mơ vươn vai trở thành tráng sĩ.

- Giờ học văn trên lớp, em say mê tưởng tượng về Thánh Gióng. Khi trở về nhà, ngồi bên bàn học, câu chuyện về Thánh Gióng vẫn vang lên trong em…

II. Thân bài: Nhân vật nghe kể lại câu chuyện (Lồng tâm trạng, cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật)

1. Khung cảnh

• Giữa làn sương khói bồng bềnh trên trần gian, em được đi dạo giữa một vùng quê yên bình đầy hoa thơm cỏ lạ. Những ngôi làng bao bọc những lũy tre làng đằng ngà vàng óng bên cạnh là những hồ ao nối tiếp nhau, mặt nước long lánh soi bóng trước mây trời.
•  Tiếng trống, tiếng chiêng nổi lên rộn rã, dòng người đông đúc nườm nượp kéo nhau đi trẩy hội về đền Gióng . Bất chợt trời tối sầm lại giữa những đám mây đen là một đám mây ngũ sắc hình cái ô lóe sáng trên bầu trời. Em ngước lên nhìn, trước mắt là Thánh Gióng, đầu đội mũ sắt, mặc áo giáp sắt, tay cầm roi sắt cười trên lưng con ngựa sắt trông mới oai phong và lẫm liệt làm sao. Trước mắt em giờ đây là người anh hùng dân tộc đã lưu danh sử sách muôn đời, người đã anh dũng đánh đuổi giặc Ân để bảo vệ bờ cõi nước Đại Việt ta. Một con người em vô cùng ngưỡng mộ.
• Miêu tả sơ qua về Thánh Gióng.

2) Sự việc phát triển

·         Thánh Gióng đến gần vui vẻ cất tiếng nói: “Xin chào cậu bé ta là Thánh Gióng. Cậu bé đã đi lạc vào thế giới của ta, vậy cậu bé có muốn ta giúp gì không?”

·         Trong lòng em vô cùng hạnh phúc, ước mơ của em đã thành sự thực. Không để thánh Gióng chờ lâu, em liền đáp: “ Có ạ, có ạ! Cháu rất muốn nghe lại câu chuyện chống giặc Ân của ngài năm xưa.”

·         Thánh Gióng xoa đầu em rồi bắt đầu kể chuyện.

·         HS kể lại chuyện theo những sự việc trong SGK. ( Trong khi kể học sinh tạo ra những đoạn đối thoại của Thánh Gióng với chính em)

(Sự ra đời, lớn lên của Thánh Gióng, Gióng nhận lời đánh giặc, đánh tan quân giặc và trở về trời…)

·         Thánh Gióng xoa đầu em và nói: Ngày hôm đó, chống giặc Ân là nhiệm vụ quan trọng. Quân giặc đông nhưng không thắng được tinh thần quật cường của nhân dân ta. Chiến thắng của ta có sự góp sức của cả dân tộc, cháu có biết không?...

3) Sự việc kết thúc

* Sau khi nghe thánh Gióng nhắn nhủ. Em muốn trò chuyện thêm một lúc nữa thì tiếng mẹ gọi em dậy lên giường ngủ. Em mở mắt, thì ra là một giấc mơ…

III. Kết bài: Nêu cảm nghĩ

- Cảm nghĩ của nhân vật

Nhìn lại cuốn sách giáo khoa Ngữ văn 6 trên bàn, em lại nhớ đến Thánh Gióng và câu chuyện được nghe. Tai em còn văng vẳng câu chuyện. Thật kì diệu làm sao!

Những lời vị Thánh của dân tộc nhắn nhủ, em sẽ ghi nhớ….

ĐỀ 4: Tưởng tượng được gặp gỡ và nghe Sơn Tinh nói chuyện, em hãy kể lại truyền thuyết Sơn Tinh, Thủy Tinh.

DÀN Ý

I. Mở bài: Giới thiệu

- Nhân vật tự giới thiệu

- Hoàn cảnh kể chuyện

- Cảm xúc chung

- Giới thiệu về giấc mơ, cuộc gặp gỡ đó. (Nguyên nhân, thời gian, địa điểm).

II. Thân bài:

1) Khung cảnh

•  Khung cảnh gặp gỡ nhật diễn ra như thế nào?
• Miêu tả sơ qua về ngoại hình nhân vật em được gặp.

2) Sự việc phát triển

·         Sơn Tinh đến gần vui vẻ cất tiếng nói: “Xin chào cậu bé ta là Sơn Tinh…

·         Trong lòng em vô cùng hạnh phúc, ước mơ của em đã thành sự thực. Không để thần núi chờ lâu, em liền lại gần trò chuyện với ngài.

·         Sơn Tinh xoa đầu em rồi bắt đầu kể chuyện.

·         HS kể lại chuyện Sơn Tinh, Thủy Tinh theo những sự việc trong SGK.

+ Năm đó, vua Hùng kén rể…

+ Sơn Tinh, Thủy Tinh đến cầu hôn.

+ Vua Hùng băn khoăn không biết chọn ai liền ra yêu cầu về sính lễ.

+ Sơn Tinh đến trước lấy được Mị Nương, Thủy Tinh đến sau không lấy được vợ, nổi giận, cho quân đuổi theo Sơn Tinh.

+ Hai bên đánh nhau ròng rã mấy tháng trời.

+ Cuối cùng, Thủy Tinh thua cuộc, rút quân về.

·         Vừa kể, vị thần núi vừa cười hiền hậu. Ngài còn lại gần xoa đầu rồi hỏi em: Cháu đã hiểu lí do tại sao năm nào cũng thế, cứ tầm tháng 8, tháng 9 hàng năm, miền Bắc nước ta lại chịu cảnh bão lũ triền miên chưa?

·         Em đáp:….

·         Vị thần núi Sơn Tinh còn nhắn nhủ rằng: Người Việt cổ nhiều năm qua đều mong muốn chế ngự thiên tai. Mười tám đời vua Hùng luôn nỗ lực trị thủy để nhân dân có một cuộc sống bình yên. Chính vì vậy thế hệ con cháu chúng ta cũng cần tiếp nối chí lớn đó để xây dựng và bảo vệ đất nước…

3) Sự việc kết thúc

* Sau khi nghe thánh Gióng nhắn nhủ. Em muốn trò chuyện thêm một lúc nữa thì tiếng mẹ gọi em dậy lên giường ngủ. Em mở mắt, thì ra là một giấc mơ…

III. Kết bài: Nêu cảm nghĩ

- Cảm nghĩ của nhân vật

Nhìn lại cuốn sách giáo khoa Ngữ văn 6 trên bàn, em lại nhớ đến thần núi Sơn Tinh và câu chuyện được nghe. Tai em còn văng vẳng câu chuyện. Thật kì diệu làm sao!...

Những lời vị thần nhắn nhủ, em sẽ ghi nhớ….