Vườn nhà em có rất nhiều loại cây, tuy nhiên em vẫn thích những loại cây có tỏa bóng mát để mấy đứa trẻ xóm em có thể vui chơi thỏa thích cho mùa hè. Và em vẫn thích nhất là cây bàng.

Cây bàng là loại cây hiếm người trồng ở trong vườn, nó chủ yếu được trồng ở sân trường để che bóng mát. Nhưng em không biết từ lúc em sinh ra đã thấy cây bàng mọc lên từ bao giờ. Cũng không hiểu vì sao em lại thích thú với loại cây này.

Cây bàng nhà em cao và to, tỏa tán rộng xum xuê một góc vườn. Thân cây bàng không to như cây xà cừ, nên chỉ cần một vòng tay ôm là em có thể ôm được cây bàng. Vỏ thân bàng xù xì, có mọc lên nhiều ụ to như những khối u bám chặt không chịu dứt ra. Rễ của cây bàng lan ra rộng xung quanh nhìn như những con rắn khổng lồ bò ngổn ngang trên mặt đất.

Những chiếc rễ đó là nơi để chúng em ngồi vui chơi, độc sách hay nghe người lớn kể chuyện. Em cũng không biết được rễ của cây bàng đâm xuống lòng đất sâu như thế nào.

Lá cây bàng thay đổi theo mùa. Vào mùa xuân và mùa hè lá bàng xanh mướt, nhìn lá nào lá nấy to và xanh rất thích mắt. Còn mùa thu và đông thì lá bàng chuyển sang màu vàng rồi màu đỏ và bắt đầu rụng đầy ở gốc cây. Ba em bảo đó là mùa bàng thay lá, khi nào mùa xuân đến thì lá bàng mới bắt đầu đâm chồi, nảy lộc thành những chiếc lá to. Mỗi lần có những cơn gió thổi qua, lá và lá cọ xát vào nhau tạo nên những âm thanh nghe vui tai.

Nhiều người vẫn bảo bàng không có hoa, nhưng thực ra hoa của cây bàng bị che lấp sau lá, những chùm hoa trắng li ti núp thật kín sau những chiếc lá to. Và khi đã đến thời kì thì quả bàng được hình thành. Quả bàng hình bầu dục, có màu xanh thẫm. Khi chín có màu vàng. Đây là loại quả gắn liền với kí ức tuổi thơ của nhiều đứa trẻ quê em. Quả bàng ăn bùi bùi, thanh thanh rất thích. Nhiều đứa trẻ vẫn giành nhau từng quả bàng vì không phải mùa nào bàng cũng ra nhiều quả.

Mỗi lần dứng dưới cây bàng, em lại thích thú vì nó là loại cây thân thuộc của gia đình em.

Mùa xuân đã về rồi. Mưa xuân phơi phới bay. Những tàu lá chuối hớn hở ngửa bàn tay xanh lên trời đón những làn mưa bụi. Những tàu lá chuối phập phồng ngời lên như ngọc bích.

Góc vườn nhà bà ngoại cạnh ao cá, cậu Chiêm trồng nhiều chuối, phần lớn là chuối tiêu (chuối lùn). Chuối mẹ, chuối con, chuối anh, chuối chị, chuối em mọc kề bên nhau, che chở cho nhau cùng đón mưa nắng.

Thân chuối tròn có nhiều bẹ cuộn lại, kết lại. Bẹ ngoài cùng mốc đen hoặc xanh nhạt. Tàu chuối mọc đều trên ngọn cây. Tàu lá chuối to nhỏ, dài ngắn khác nhau, tựa như những tấm lụa màu xanh thẫm, xanh biếc, xanh xanh, xanh ngọc bích phấp phới đung đưa cùng làn gió. Đọt chuối cuộn lại như một cái bút lông khổng lồ màu xanh ngọc rất xinh, lúc nào cũng rung rung như đang vẽ lên trời.

Chuối con núp bên chuối mẹ màu tím thẫm lúc nào cũng tưởng như vểnh tai lên nghe ngóng vợ chồng đôi chim chìa vôi trò chuyện. Có nhiều hoa chuối trong vườn màu tím thẫm, màu đỏ tươi lấp ló trên ngọn, hoặc nhọn hoắt, hoặc nở xoè. Những nải chuối non màu vàng nhạt, bé tí, xinh xinh hiện ra. Lúc nào em thăm vườn cũng thấy ong bướm dập dìu, lượn vòng hút mật hoa. Có nhiều cây chuối mẹ thân còng lại vì mang một buồng chuối hàng chục nải, quả to bằng cổ tay trẻ em lên hai. Những lá chuối già cụp xuống như những bàn tay người mẹ hiền che chở đàn con thơ.

Bà ngoại sống nhờ vào vườn rau, vườn chuối. Chuối xanh bà nấu bún ốc, bún đậu cho con cháu ăn. Nải chuối chín bà bày lên bàn thờ. Buồng chuối chín bà dành cho các cháu. Năm nào bà cũng có mấy chục buồng chuối hàng trăm nải chín đem bán. Cây chuối thảo hiền đã đền đáp công ơn khó nhọc chăm bón của bà. Đêm đêm nằm ngủ, em thường thao thức nghe tiếng thì thầm của vườn chuối.

Cà chua thuộc loại cây thân mềm, loại dây leo, dây bò. Cà chua có thể trồng thành từng luống, cho bò tự nhiên, có thể bắc giàn thấp độ năm, sáu mươi phân. Lá cà chua màu xanh rêu, có nhiều khía, phủ đầy lông tơ.

Cà chua có thể trồng quanh năm, nhưng xuân - hè là mùa vụ chính. Hoa cà chua hình ngôi sao năm cánh, nhỏ li ti, màu vàng nhạt, màu vàng tươi. Nắng chiếu vào hoa cà chua nhấp nháy, ánh lên, ngời lên. Bươm bướm, chuồn chuồn cứ quây lấy, lượn vòng quanh các luống cà chua nở hoa, làm cho hoa cà chua rung rinh lay động, như mỉm cười làm duyên. Ánh trăng làm cho hoa cà chua ướt đẫm sương đêm thêm long lanh huyền diệu.

Hoa vừa rã cánh, trái cà chua hé lộ đón nắng gió. Bằng hạt đậu xanh, bằng hạt ngô, rồi bằng quả cà pháo,... Quả cà chua hình tròn dẹt, hoặc tròn như quả anh đào, quả hồng. Trái cà chua non có màu xanh rêu, chuyển dần thành màu xanh lục, màu xanh nhạt, màu vàng lục, màu đỏ tươi lúc chín. Mỗi quả cà chua là một túi nước chứa nhiều vi-ta-min. Quả cà chua thường có nhiều hạt. Mỗi cây cà chua thường cho năm, sáu cân trái chín.

Cùng với rau xanh, cà chua được dùng nhiều trong bữa ăn. Có thể thái ăn tươi. Có thể dùng để xào, để nấu ăn với các thứ thịt, cá. Cà chua là loại quả có ích cho mọi người, cho mọi nhà.

Nếu mùa xuân có hoa đào, hoa mai rực rỡ, mùa thu có hoa cúc vàng ươm, mùa đông có những khóm hoa thược dược đầy đủ sắc màu thì mùa hạ lại mang trong mình sắc đỏ của hoa học trò - hoa phượng. Ngọn cây cao hơn nóc nhà, cành lá xum xuê. Thân cây xù xì màu nâu mốc, chia thành nhiều nhánh nhỏ. Tán lá xếp thành từng tầng, vươn ra để đón lấy ánh nắng mặt trời. Rễ cây ngoằn ngoèo như những con rắn khổng lồ nổi gồ trên mặt đất. Giờ ra chơi, lũ học trò lại ngồi lên rễ cây, dưới tán lá phượng chia sẻ với nhau biết bao niềm vui, nỗi buồn, để có thể hiểu nhau hơn và thêm trân trọng quãng thời gian học trò tươi đẹp này. Đến hạ, phượng nở đỏ rực như lửa bao phủ khắp ngọn cây, làm rực sáng cả khoảng trời. Cây phượng như trẻ hẳn ra, bừng bừng sức sống. Hoa phượng như những cánh bướm nhỏ xinh, rung rinh trong gió như chia niềm vui học trò. Một thời ngây ngô, tụi học sinh lại rủ nhau đi hái hoa phượng kết thành vòng hoa hoặc ép trong cuốn sổ nhật kí viết lưu bút ngày chia tay. Phượng như người bạn thân thiết để có thể chia sẻ, gửi gắm tâm tư. Vì thế sau này dù có đi đâu xa thì hãy luôn nhớ về phượng, nhớ những kỉ niệm mơn man của tuổi học trò.

Khi cây hoa phượng nở cũng là dấu hiệu báo mùa hè về

Có lần, em hỏi bà: “Bà ơi! Cây cam này đã bao nhiêu tuổi rồi? Nó có từ khi nào bà nhỉ?” Bà trả lời: “Cây cam đã được năm tuổi rồi đấy cháu à, ông ngoại cháu đã trồng được hai năm thì ông mất. Năm đó, cây cam bói quả chỉ được năm trái thôi…” Từ đó, bạn cam luôn là một người bạn thân của em.

Cây cam trong vườn là giống cam Canh ở ngoại thành Hà Nội đấy. Cây cam này luôn luôn xum xuê cành lá, chiếm chỗ một khoảng rộng trong khu vườn. Ngọn cam chỉ cao độ hai mét. Lá dày, một mặt bóng, rộng và độ ba ngón tay người lớn. Mỗi khi hái một lá non, vò vào lòng bàn tay, một mùi thơm nồng nàn, hăng hắc tỏa ra làm em phải ngất ngay. Mỗi ngày,bà vẫn thường hái lá cam lá chanh nấu nước gội đầu cho em.

Tháng Chạp, tháng Giêng, cây cam nảy lộc. Những chiếc lá xanh mơn mởn đâm ra tua tủa. Tháng Hai, tháng Ba, trong mùa xuân ấm áp, cam bắt đầu trổ hoa. Những cô nụ hoa trắng xanh bằng hạt đậu nành lớn dần lên, xòe nở. Đêm đêm, hoa cam tỏa ra một mùi thơm thoang thoảng đưa em vào giấc ngủ say. Dưới ánh nắng ban mai, hoa ướt đẫm sương long lanh như muôn ngàn chiếc cúc bằng bạch ngọc… Rồi mấy ngày đã qua, những cánh hoa đã rụng trắng gốc cây và một góc vườn. Cam đã kết trái, lúc đầu các anh cam chỉ bằng hạt đậu, rồi bằng hòn bi, bằng quả cà, bằng quả bóng bàn. Càng lớn, những quả cam ấy càng dễ thương, vỏ xanh thẫm, bóng mượt. Nhờ mưa nắng, khí trời, chất màu mỡ của đất đem đến cho trái cam một sức sống căng tròn. Đến tháng Bảy tháng Tám, nhẹ bóc quả cam và đặt những múi cam vàng óng lên bàn tay, nhẹ cắn một múi vừa ngọt vừa chua đã thấm vào lưỡi. Tháng Mười một, ôi! Cam đã chín rồi! Những anh cam mọng nước chín vàng thèm ơi là thèm! Những năm được mùa, bà hái được mấy thúng, chỉ bảy tám quả là được một cân. Là thứ cam bóc, vỏ mỏng, không hạt, tép cam sóng sánh chất mật ong, có vị ngọt đậm nên có lúc bà bán được đủ tiền tiêu cho một cái Tết to …Cứ mỗi mồng tám tháng Mười một giỗ ông, bà hái cam để cúng, đó là những quả cam đầu tiên của mùa cam ở vườn. Đặc biệt, năm nào bà cũng để lại trên cây hai ba chục trái cam để sau đó hái bày mâm ngũ quả và cho con cháu làm quà Tết.