Câu ca dao trên nằm trong mảng đề tài than thân trách phận mà nhiều câu có cấu trúc khá giống nhau ở cách mở đầu bằng hai chữ đầy xót xa, ngậm ngùi: Thân em...

   Trong xã hội phong kiến xưa kia, quan niệm trọng nam kinh nữ đã biến cuộc đời người phụ nữ thành chuỗi bi kịch kéo dài. Biết than cùng ai, biết ngỏ cùng ai? Trời thì cao mà đất thì dày. Thôi thì đành giãi bày qua tiếng hát, lời ru chan chứa nước mắt:

   Xuất xứ câu ca dao này là ở miền Nam, xứ sở của sông ngòi, kênh rạch. Cây bần thường mọc ở ven bờ. Trái bần non có vị chua chua, chát chát, xát mỏng chấm mắm ăn thay rau. Trái già rụng xuống nước, bập bềnh trôi nổi theo sóng. Ngay cái tên gọi cũng chỉ rõ nó là loại cây tầm thường (bần: nghèo), chẳng có mấy giá trị.

   Người phụ nữ chân lấm tay bùn nhìn trái bần trôi mà cám cảnh, thấy mình nào có khác chi?! Trái bần trôi hoàn toàn phụ thuộc vào gió, vào sóng. Gió nhẹ, sóng êm thì từ từm thanh thản, chẳng may gió dập, sóng dồi thì cũng đành cam chịu cảnh ba chìm bảy nổi chín lênh đênh, biết tấp vào đâu? Vào bờ bến nào để đổi thay số phận?

   Không được làm chủ bản thân, người phụ nữ buộc phải lâm vào cảnh: Cũng đành nhắm mắt đưa chân, Mà xem con tạo đưa vần đến đâu. Luật tam tòng khắc nghiệt trói buộc họ, biến họ thành những con người cam chịu định mệnh bất công: Tại gia tòng phụ, xuất giá tòng phu, phu tử tòng tử và thực tế thì người phụ nữ đã bị xã hội khinh rẻ, coi thường. Đây là một trong những nguyên nhân gây ra mặc cảm tự ti từ bao đời nay ở người phụ nữ.

   Có điều gì đó thật xót xa, buồn thảm trong hình ảnh so sánh: Thân em như trái bần trôi . Trái bần trôi dập dềnh theo dòng sông vô định, còn người phụ nữ nghèo thì cũng nổi trôi trong vòng đời vô định. Hiện thực nghiệt ngã, tương lai mở mịt, không một chút vui, không một niềm hi vọng. Câu ca dao với hình tượng gợi cảm và âm điệu ngậm ngùi đã gợi lên số phận hẩm hiu đáng thương của người phụ nữ nghèo khổ trong xã hội phong kiến cũ.

   Ta hãy thử hình dung trong tâm tưởng một trưa hè ở đồng bằng Nam Bộ, gió thổi lao xao trong rừng đước, rừng tràm; chợt nghe tiếng ru con vọng ra từ ngôi nhà nhỏ ven sông lẫn với tiếng võng đưa kẽo kẹt: Ầu ơ... Thân em như trái bần trôi, Gió dập sóng dồi biết tấp vào đâu? Câu hỏi vừa là nỗi băn khoăn muôn thuở không lời giải đáp, vừa là lời than thân trách phận buồn đến não nề. Nhìn những trái bần nổi chìm theo sóng, ta sẽ thấm thía và rúng động đến tận sâu thẳm tâm hồn trước lời ru rưng rưng nước mắt của những người phụ nữ lao động nghèo khó trong một quá khứ chưa xa.

Phần B
I. Mở bài

- Giới thiệu vấn đề

- Trích dẫn đề

- Chuyển ý

Ví dụ: Sách là thầy dạy cuộc sống, là người bạn tri kỉ, là ngọn đèn chỉ đường, sách giúp con người ta hiểu biết, rèn luyện kĩ năng, nhân cách con người. Về vấn đề này, Maxim Gorki nói rằng: “Sách mở rộng trước mắt tôi những chân trời mới”. Tìm hiểu ý nghĩa sâu sắc của lời nhận định trên sẽ cho ta những bài học đường đời thú vị.

II. Thân bài

1. Giải thích

- Giải thích ý nghĩa của từng cụm từ quan trọng

+ Sách: là một sản phẩm xã hội, là một công cụ để tích lũy, truyền bá tri thức từ thế hệ này sang thế hệ khác. Sách chứa đựng các giá trị văn hóa tinh thần (các tác phẩm sáng tác hoặc tài liệu biên soạn) thuộc các hình thái ý thức xã hội và nghệ thuật khác nhau, được ghi lại dưới các dạng ngôn ngữ khác nhau (chữ viết, hình ảnh, âm thanh, ký hiệu,...) của các dân tộc khác nhau nhằm để lưu trữ, tích lũy, truyền bá trong xã hội.

+ “Chân trời mới”:

• Nghĩa đen: đường giới hạn giữa bầu trời và mặt đất (hay mặt biển).
• Nghĩa bóng: những giá trị mới mẻ, tích cực mà con người có thể chạm tới. Chân trời mới có thể là chân trời trí thức, là chân trời cảm xúc, chân trời nhân cách.

- Giải thích ý nghĩa cả câu: Lời nhận định của M.Gorki đề cập đến tầm quan trọng của sách trong đời sống tinh thần của con người. Sách giúp con người ta trau dồi tri thức, rèn luyện tình cảm, từ đó hình thành nhân cách tốt đẹp.

2. Bàn luận, chứng minh: Vì sao “Sách mở ra trước mắt tôi những chân trời mới”?

- Sách là phương tiện chuyên chở của kho tàng tri thức vô tận mà nhân loại sở hữu: sách cung cấp cho con người tri thức, hiểu biết, giúp con người nhận thức và chiếm lĩnh thế giới.

+ Dẫn chứng: Maxim Gorki, tác giả câu nói, vốn không học qua trường đại học nào, nhưng lại trở thành nhà văn vĩ đại, “cánh chim báo bão” của cách mạng Nga, chính bởi ông đã tôi luyện bản thân qua cuộc sống, “trường đại học của những thiên tài”. Quá trình tự học của ông đã giúp ông tích lũy vốn sống, tri thức, và quá trình ấy không thể thành công nếu thiếu đi những cuốn sách.

- Sách là tâm huyết, trái tim, tình cảm của người viết => Mỗi cuốn sách hay như một người bạn tốt, giúp chúng ta giãi bày cảm xúc, tâm tư; khơi gợi trong ta nhiều cảm xúc mới mẻ, giúp ta đồng cảm với người khác.

+ Dẫn chứng: Đỗ Phủ, nhà thơ nổi tiếng đời Đường cũng tâm niệm: “Đọc nát vạn quyển sách/ Hạ bút như có thần”, chính bởi qua sách mỗi nhà thơ mới tích lũy được vốn sống, mới mở rộng trái tim để đón nhận những vang vọng của cuộc đời, làm ra những vần thơ làm lay động lòng người.

- Sách dạy cho ta những bài học cuộc sống tốt đẹp, những bài học đạo đức, đối nhân xử thế, những tư tưởng triết học dẫn đường cho từng thời đại

=> Đọc sách giúp ta “người hơn”. “Mỗi cuốn sách là một nấc thang nhỏ mà khi bước lên tôi tách khỏi con thú để tới gần con người hơn.” (Maxim Gorki)

+ Dẫn chứng:

• Chủ tịch facebook Mark Zukerberg lập trang “A book a year” để kêu gọi mọi người đọc sách.
• Cựu chiến binh Phạm Thế Cường (Gò Vấp – thành phố Hồ Chí Minh) với niềm đam mê đọc sách lập ra thư viện tư nhân để các em thiếu nhi đến trau dồi kiến thức.

=> Niềm đam mê đọc sách thôi thúc tinh thần vì cộng đồng của mỗi người.

3. Bàn luận mở rộng

- Không phải cuốn sách nào cũng có ích, có những cuốn sách được làm ra thiếu trách nhiệm, thiếu chất lượng, sẽ có hại cho người đọc. Ví dụ: Từ điển Vũ Chất.

- Không phải mọi cuốn sách đều có lợi cho tất cả mọi người, mỗi độ tuổi, mỗi trình độ khác nhau sẽ có những cuốn sách phù hợp với mình. Nếu đọc những cuốn sách quá khó, dẫn đến hiểu sai và hành động sai, cũng thật tai hại.

- Hiện nay, bùng nổ thông tin, văn hóa đọc không được coi trọng như xưa, nhưng sách không bao giờ có thể chết đi, vì qua sách người ta có thời gian để chiêm nghiệm chính bản thân mình, rút ra những bài học cho bản thân.

- Đọc sách hiệu quả: Đọc rộng và đọc sâu, đọc nhiều sách kết hợp với nghiền ngẫm kĩ càng, tỉ mỉ, để rút ra những bài học cho bản thân. Kết hợp nhiều kĩ năng đọc: đọc lướt, đọc sâu, đọc quét tìm ý…

- Trong cuộc sống, đọc sách không không đủ, mà ta còn phải sống, phải trải nghiệm cuộc sống

=> Việc đọc sách giúp chúng ta có kĩ năng để sống tốt cho cuộc đời của mình, chứ không phải một cách thoát ly cuộc sống.

- Phê phán:

+ Phê phán những bạn trẻ lười đọc sách.

+ Phê phán những người đọc sách thiếu chọn lọc, đọc các văn hóa phẩm không phù hợp.

4. Bài học nhận thức và hành động

- Hiểu được tầm quan trọng của sách trong cuộc sống.

- Lên kế hoạch đọc sách, tham gia các hoạt động tuyên truyền văn hóa đọc: triển lãm sách; góp sách xây dựng thư viện cộng đồng, phong trào Book box nơi mọi người có thể trao đổi sách với nhau…

III. Kết bài:

- Khẳng định những gì đã nêu ở mở bài.

- Nâng cao vấn đề.

C . PHẦN TIẾNG VIỆT

Câu 1:
Câu rút gọn:
''Xem đá banh'' : Rút gọn CN

''Việt Nam và Thái Lan'' : Rút gọn CN

Câu 2:
Vậy là 2 năm đã trôi qua từ khi tôi bước đi tạm biệt ngôi trường cấp 1 yêu dấu này . Ôi ! Sao nhớ quá ! Những hình ảnh về buổi đầu tiên đến trường cứ gợi lên mãi trong tâm trí tôi .Tất cả hiện lên thật qua đỗi thân thương . Hình ảnh thầy cô , hình ảnh bạn bè và cả hình ảnh sân trường ngày ra chơi . Ngày mai , tôi sẽ chuyển đến 1 nơi rất xa cùng với gia đình mình nhưng có lẽ những kỉ niệm về ngôi trường đặc biệt này tôi sẽ mãi không bao giờ quên .