1. Thuận lợi

- Cách mạng tháng Tám thành công, nhân dân ta đã giành được quyền làm chủ, hưởng được không khí độc lập tự do nên họ càng quyết tâm bảo vệ độc lập, tự do.

- Đảng được tôi luyện và trưởng thành qua các phong trào cách mạng và ngày càng trưởng thành trong lãnh đạo cách mạng.

- Phong trào giải phóng dân tộc đang dâng cao ở nhiều nước, hệ thống xã hội chủ nghĩa đang hình thành.

Đó là những thuận lợi hết sức cơ bản có tác dụng cổ vũ, động viên nhân dân ta trong cuộc đấu tranh bảo vệ chính quyền, bảo vệ độc lập dân tộc.

2. Khó khăn

Vừa mới ra đời, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đứng trước một tình thế vô cùng hiểm nghèo.

a. Kinh tế: Nước ta vốn là nước nông nghiệp lạc hậu lại bị chiến tranh tàn phá nặng nề, sản xuất bị đình trệ, hàng hóa khan hiếm, giá cả tăng vọt. Thêm vào đó là thiên tai hạn hán, lũ lụt thường xuyên đe dọa.

- Nạn đói cuối năm 1944 đầu năm 1945 vẫn còn nghiêm trọng làm cho 2 triệu người chết đói.

b. Tài chính: Ngân quỹ Nhà nước khô cạn, chỉ còn chưa tới 1 triệu bạc rách, thêm vào đó bọn Tưởng Giới Thạch tung ra trên thị trường Đông Dương đồng “Quan kim”, “Quốc tệ” mất giá trị làm cho tài chính của ta rối loạn.

c. Văn hóa giáo dục:

- Sau Cách mạng tháng Tám 95% dân số nước ta bị mù chữ do chính sách ngu dân của đế quốc và phong kiến.

- Di sản văn hóa của thực dân để lại nặng nề, đó là các tệ nạn xã hội: rượu chè, cờ bạc, nghiện hút khá phổ biến.

d. Thù trong giặc ngoài:

* Thù trong: Bọn phản động trong nước âm mưu ngóc đầu dậy chống phá cách mạng để khôi phục lại ngai vàng đã mất của chúng.

* Giặc ngoài:

- Từ vĩ tuyến 16 trở ra Bắc, hơn 20 vạn quân Tường với danh nghĩa Đồng minh vào giải giáp phát xít Nhật, nhưng thực chất là cướp nước ta, chúng đã mang theo bọn Việt quốc, Việt cách để âm mưu tiêu diệt Đảng Cộng sản Đông Dương, lật đổ chính quyền cách mạng, thành lập chính quyền phản cách mạng.
 
- Từ vĩ tuyến 16 trở vào Nam thực dân Anh cùng với danh nghĩa Đồng minh vào giải giáp quân Nhật nhưng thực dân Anh đã hà hơi tiếp sức cho Pháp quay lại xâm lược nước ta.
 
Như vậy, sau Cách mạng tháng Tám 1945, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa phải đối phó với những khó khăn hết sức to lớn: nạn đói, nạn dốt, nạn ngoại xâm...
 
Những khó khăn ấy đang đe dọa sự tồn vong của chính quyền cách mạng. Chính quyền cách mạng đang đứng trước tình thế: “ngàn cân treo sợi tóc”.