1. Tìm hiểu đề và tìm ý

Trước hết, cần đọc kĩ đề bài, gạch dưới:

– Những từ ngữ cần tìm hiểu nghĩa đen, nghĩa bóng;

– Những từ ngữ tiềm ẩn nội dung sâu sắc, có sức khái quát cao trong các câu tục ngữ, danh ngôn… ở trong đề bài.

Trên cơ sở đó, tiến hành tìm các ý cần thiết (chỉ ra các lớp nghĩa, các tầng nghĩa của một số từ ngữ quan trọng trong câu nói và của toàn bộ câu nói, nhằm làm sáng tỏ nội dung câu nói, sáng tỏ vấn đề cần giải thích trong đề bài).

2. Lập dàn bài

Yêu cầu quan trọng nhất của bước này là sắp xếp các ý tìm được theo một trình tự nhất định, nhằm từng bước làm sáng tỏ nội dung của vấn đề cần giải thích.

Cần nắm chắc mục đích yêu cầu của từng phần trong cấu trúc của dàn bài trong bài văn lập luận giải thích. Cụ thể là:

– Mở bài: Giới thiệu vấn đề cần giải thích

Trên đại thể, có một số cách mở bài sau:

+ Đi thẳng vào vấn đề.

+ Đốì lập hoàn cảnh với ý thức.

+ Đi từ chung đến riêng, từ khái quát đến cụ thể, từ xa đến gần nghĩa là nêu vấn đề chung (trong đó bao hàm vấn đề được thể hiện trong câu nói) rồi dẫn ra câu nói…

– Thân bài: Phần này cần được triển khai theo trình tự sau:

+ Nêu nghĩa đen, nghĩa bóng của từ quan trọng trong câu nói.

+ Lần lượt nêu các lớp nghĩa, các tầng nghĩa hàm ẩn trong câu nói, từng bước làm sáng tỏ nội dung câu nói, sáng tỏ vấn đề cần giải thích.

– Kết bài: Nêu ý nghĩa của vấn đề được giải thích đối với ngày nay.

3. Viết bài

Dựa vào dàn bài đã xây dựng được, huy động từ ngữ, cách diễn đạt để chuyển hoá dàn bài thành một bài văn hoàn chỉnh, có cấu tạo ba phần: Mở bài, Thân bài, Kết luận. Các câu trong đoạn văn, bài văn cần được liên kết với nhau chặt chẽ, lô-gíc, cùng tập trung làm sáng tỏ từng khía cạnh, từng phương diện của vấn đề cần giải thích. Mỗi ý chính, ý lớn trong dàn bài nên viết thành một đoạn văn.

4. Đọc lại và sửa chữa

Đọc lại sau khi viết là một yêu cầu, một việc làm bình thường, quen thuộc nhằm kiểm tra lần cuốixem bài văn vừa viết có phù hợp vối yêu cầu của đề bài, phù hợp với dàn bài không.

Ngoài ra, đọc lại sau khi viết còn có tác dụng kiểm tra lại về câu văn, về chính tả, về diễn đạt;… để điều chỉnh, sửa chữa kịp thời nếu phát hiện được những chỗ sai sót.