Ở một làng ven biển là Mai Phụ thuộc huyện Thạch Hà, Hà Tĩnh có cô gái họ Mai chưa lấy chồng mà bụng cứ mỗi ngày một to. Dân làng cười chê, các bậc cao niên, tộc trưởng trong làng gọi cô gái đến phạt tội “không chồng mà chửa” theo lệ làng.

Cảnh nhà nghèo, Mai Thúc Loan sớm biết sự vất vả của mẹ, lên 5 tuổi đã biết quét sân quét vườn, nhặt rau giúp mẹ; lên bảy tuổi đã vào rừng hái củi, đi ở chăn trâu cho nhà giàu trong làng. Tục truyền: hàng ngày ông vào rừng hái củi, gánh về nhà, mẹ ông xếp đầy một gian lều. Một hôm trời giông bão, ông thấy hai cây cổ thụ bão đánh đổ ngang đường. Ông ghé vai dựng đứng lại như cũ, còn mộ cây ông xin làng về làm củi. Làng bằng lòng cho ông, vì thấy ông nhà nghèo, vả lại ông đã có công dựng cứu một cây.