Bệnh nhiễm giun sán là vấn đề nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng, bệnh chiếm khoảng một phần tư dân số thế giới, tập trung chủ yếu ở các nước vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Hiện nay, người ta đã xác định được trên 100 loại giun tròn và 140 loại sản có khả năng gây bệnh cho người.

Nhiễm giun sán đường tiêu hóa là một vấn đề của những nước đang phát triển đặc biệt là ở vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm nóng như ở nước ta. Theo tổ chức y tế thế giới, ước tính trên thế giới có hơn 1.000.000.000 người nhiễm một hay nhiều loại giun sán đường ruột, và có khoảng 2.000.000.000 người có nguy cơ bị lây nhiễm. Hằng năm có khoảng 3,5 triệu trường hợp có triệu chứng liên quan đến các bệnh giun tròn. Tình trạng nhiễm ký sinh trùng tại Việt Nam nói riêng và nhiều nước trên thế giới nói chung đã trở thành vấn đề sức khỏe cộng đồng cần được quan tâm đúng mức. 

Ở Việt Nam,  có khí hậu nhiệt đới gió mùa nắng nóng ẩm mưa nhiều là điều kiện thuận lợi cho giun sán đường tiêu hóa phát triển và lây lan. Tỷ lệ nhiễm giun sán cũng rất cao nhiều trường hợp gây biến chứng nguy hiểm có thể tử vong như: thiếu máu nặng do giun móc, giun chui ống mật, tắc ruột do giun, viêm tắc đường mật do sán lá gan nhỏ, ho ra máu do sản lá phổi, áp xe gan do sán lá gan lớn, viêm não, màng não có bạch cầu ái toàn tăng do giun tròn. Hầu hết giun sán không gây được miễn dịch bảo vệ, nên sau khi khỏi người bệnh vẫn bị tái nhiễm.

Tỷ lệ nhiễm giun, sán đường tiêu hóa phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố như: vệ sinh môi trường, vệ sinh ăn uống, tập quán ăn uống, cũng như vào điều kiện kinh tế xã hội. Ngoài ra, nhiễm giun sán đường tiêu hóa thường ít có triệu chứng điển hình và chương trình tẩy giun định kỳ bằng Mebendazone 500mg đơn liều ở Việt Nam chỉ được dành cho trẻ em tuổi học đường nên thật sự hiệu quả chưa cao. Bên cạnh đó, nhiễm giun móc, giun tóc thường gây thiếu máu và khó điều trị với Mebendazone liều duy nhất thông dụng. Nhiễm sán lá gan bé thường gây viêm đường mật không điển hình và dễ dàng dẫn đến ung thư đường mật. Chính vì vậy Tổ chức y tế thế giới xếp nhóm bệnh nhiễm giun sán đường tiêu hóa, sán lá truyền qua thực phẩm, sán dây là những bệnh nhiệt đới bị lãng quên. Do đó việc đánh giá thay đổi sự chỉ số vào công thức máu ở những bệnh nhân này thường giúp chẩn đoán và điều trị đúng góp phần vào việc dự phòng nhiễm giun sán. 

Hình 1. Chu kỳ diễn phát triển của giun-sán (nguồn từ internet)

Theo các điều tra cho thấy tỷ lệ nhiễm giun chuyển qua đất trong cộng đồng vẫn còn cao và do không có diễn biến rầm rộ nên chưa được người dân quan tâm đúng mức. Cùng với đó là điều kiện kinh tế tập quán vệ sinh ăn uống, vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường trong nhà trường cũng là cũng như trong cộng đồng, nhất là vùng nông thôn và miền núi nói chung còn yếu kém đây là điều kiện thuận lợi cho việc tồn tại lây nhiễm các bệnh giun sán và trở thành vấn đề sức khỏe của cộng đồng.

Khu vực miền Trung Tây Nguyên cũng được triển khai các hoạt động phòng chống bệnh giun truyền qua đất giống như các khu vực khác trong cả nước. Từ năm 2006 đến nay được sự hỗ trợ của Tổ chức y tế thế giới dự án phòng chống bệnh truyền nhiễm khu vực tiểu vùng sông Mekong, chương trình dinh dưỡng kết hợp uống VitaminA và tẩy giun đã triển khai phòng chống các bệnh giun truyền qua đất bằng truyền thông giáo dục, tẩy giun định kỳ cho các đối tượng như trẻ em học sinh tiểu học trẻ từ 24 đến 60 tháng tuổi, phụ nữ tuổi sinh đẻ.

Đánh giá thuận lợi trong công tác phòng chống chống giun sán

Được sự quan tâm của các cấp chính quyền, bộ y tế, chính quyền địa phương, công tác phòng chống bệnh giun sán đã thu được hiệu quả nhất định. Đội ngũ cán bộ từ trung ương đến tỉnh làm công tác chuyên môn đã có một số kinh nghiệm trong công tác chỉ đạo chương trình phòng chống các hoạt động điều tra đánh giá và đào tạo tập huấn về chuyên môn nghiệp vụ trần đoán, điều trị và phòng chống bệnh ký sinh trùng.

Kinh tế xã hội nước ngày càng phát triển nhu cầu về chăm sóc sức khỏe ngày càng tăng. Do đó nhu cầu cần được khám và phát hiện bệnh sớm các bệnh nhiễm trùng của người dân cũng là những thuận lợi cho công tác phòng chống bệnh bệnh ký sinh trùng. Các hoạt động phòng chống giun sán đã được lồng ghép vào các hoạt động của mạng lưới y tế trong toàn hệ thống. Sự tham gia của các bộ, ban, ngành, đoàn thể cũng góp phần làm tăng cường hiệu quả công tác phòng chống bệnh nhiễm trùng. Có sự hợp tác giúp đỡ của tổ chức quốc tế như ADB và tổ chức y tế thế giới và tổ chức quốc tế khác trong hoạt động phòng chống nghiên cứu về bệnh giun sán.