1. Giải thích nhận định

– “Thơ là do cái tình sinh ra”: nguồn gốc của hồn thơ là cảm xúc. Cảm xúc là điểm khởi đầu để sáng tạo nên thơ ca, nghệ thuật.

– Tình cảm trong thơ “phải là tình cảm chân thật”: thơ là những rung động và cảm xúc của con người trước cuộc sống được bộc lộ chân thành, tự nhiên. Đó là niềm vui, nỗi buồn, sự đau khổ hay hạnh phúc…

=> Nhà lí luận phê bình văn học Viên Mai đã khẳng định vai trò của tình cảm trong thơ. Đọc thơ ta như được tiếp xúc trực tiếp với những cảm nhận, tâm sự, nỗi niềm của nhân vật trữ tình. Những tình cảm, cảm xúc ấy càng chân thành thì càng dễ khơi dậy sự đồng cảm của bạn đọc. Sức hấp dẫn và sự tồn tại của thơ cũng bắt nguồn từ đấy.

2. Làm sáng tỏ vấn đề qua bài thơ “Tự tình 2” của Hồ Xuân Hương

Học sinh tự do trình bày theo ý riêng của mình nhưng cần phải đảm bảo các ý sau:

– Giới thiệu về tác giả Hồ Xuân Hương và bài thơ Tự tình (2)

+ Hồ Xuân Hương là một trong những nhà thơ nổi tiếng của VHTĐ VN.Bà được mệnh danh là Bà chúa thơ Nôm. Thơ bà là tiếng nói đòi quyền sống, là niềm khao khát sống mãnh liệt. Đặc biệt là những bài thơ Nôm của bà là cảm thức về thời gian tinh tế, tạo nền cho tâm trạng, bộc lộ tâm sự và cái tình của nữ sĩ.

+ Tự tình (2) nằm trong chùm thơ Tự tình của HXH, tập trung thể hiện sự cảm thức về thời gian và tâm trạng buồn tủi, phẫn uất trước duyên phận éo le và khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc của nhà thơ.

– Phân tích bài thơ “Tự tình 2” để thấy được:

+ Tâm trạng vừa buồn tủi vừa, xót xa, vừa phẫn uất trước duyên phận.

+ Khát vọng sống, khát vọng hạnh phúc của HXH: trong buồn tủi vẫn gắng gượng vượt lên duyên phận éo le nhưng cuối cùng vẫn rơi vào bi kịch. Bài thơ thể hiện sâu sắc tư tưởng nhân văn.

+ Tài năng của HXH qua việc sử dụng từ ngữ giàu giá trị tạo hình, giàu sức biểu cảm, sử dụng phép đảo ngữ, phép đối, cách xây dựng hình ảnh vừa gợi cảnh thiên nhiên, vừa bộc lộ tâm trạng…

3. Liên hệ, so sánh với  Đọc Tiểu Thanh kí của Nguyễn Du

Học sinh tự do trình bày theo ý riêng của mình nhưng cần phải đảm bảo các ý sau:

– Từ nỗi buồn trước lẽ biến thiên dâu bể của cuộc đời, Nguyễn Du đã tìm đến và chia sẻ với Tiểu Thanh, người con gái tài sắc nhưng bất hạnh bằng sự đau đớn, xót xa và niềm cảm thông sâu sắc.

– Từ sự đồng cảm với nỗi đau của người xưa, thi nhân đã tự cảm thương cho chính mình và những con người tài hoa cùng cảnh ngộ. Không chỉ dừng lại ở việc tìm lời giải đáp cho thuyết “tài mệnh tương đố” đẩy con người vào những nỗi oan khiên lạ lùng mà còn gửi lời tìm sự tri âm của hậu thế.

4. Đánh giá chung

– Giống:

+ Cả hai bài thơ đều thể hiện tình cảm và cảm xúc mãnh liệt về phận người, đặc biệt là người phụ nữ – kiếp tài hoa bạc mệnh.

+Đều thể hiện tài năng, bản lĩnh sáng tạo nghệ thuật và tinh thần nhân đạo của các nhà thơ.

– Khác:

+ Bài thơ Tự tình 2, tác giả tự nói lên nỗi lòng của chính mình, thân phận mình với hai tâm trạng vừa buồn tủi, xót xa vừa phẫn uất trước duyên phận.

+ Bài Đọc Tiểu Thanh kí là sự đồng cảm với nỗi đau, sự bất hạnh của người xưa và khát khao tri âm của hậu thế.

– Những tâm sự, tình cảm được thể hiện trong hai bài thơ đều bắt nguồn từ trái tim yêu thương của những con người có trái tim nhân đạo và tư tưởng tiến bộ. Điều đó không chỉ làm nên nét riêng trong chủ nghĩa nhân đạo của HXH, Nguyễn Du mà còn tạo được sự đồng cảm mãnh liệt nơi bạn đọc cùng sức sống lâu bền cho tác phẩm. Chúng ta hôm nay vẫn luôn trăn trỏ về những vấn đề trọng đại, những câu hỏi nghiêm túc mà Nguyễn Du và Hồ Xuân Hương đã đặt ra.

– Nhận định của Viên Mai hoàn toàn đúng đắn. Nó không chỉ là tiêu chí đánh giá một tác phẩm mà còn nêu ra những yêu cầu đối với người sáng tác, đồng thời định hướng cho việc cảm thụ và tiếp nhận các tác phẩm thơ.