Trong cuộc sống, muốn đánh giá một người thì phải nhìn bằng đôi mắt cảm thông và trân trọng, sống một cách đong đầy yêu thương bởi tình yêu thương có vai trò vô cùng quan trọng trong cuộc sống. Và Nam Cao đã từng có nhân định như vậy về cách đánh giá con người trong tác phẩm Lão Hạc: “…Chao ôi ﺇ Đối với những người sống quanh ta , nếu ta không cố mà tìm hiểu họ, thỡ ta chỉ thấy họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi…toàn những cớ để cho ta tàn nhẫn; không bao giờ ta thấy họ là những người đáng thương; không bao giờ ta thương…cái bản tính tốt của người ta bị những nỗi lo lắng, buồn đau, ích kỉ che lấp mất…”.

    Nam Cao là một tác giả có những tác phẩm rất hay và sâu sắc về đề tài người nông dân. Trong đó Lão Hạc là một truyện ngắn xuất sắc của Nam Cao viết về người nông dân ở xã hội phong kiến cũ, đăng báo lần đầu năm 1943. Lão Hạc là 1 người nông dân nghèo, sống cô độc, chỉ có 1 con chó mà lão gọi là cậu Vàng để làm bạn. Con trai lão do không có tiền lấy vợ nên bỏ đi làm ở đồn điền cao su. Lão phải đi làm thuê làm mướn để kiếm sống. Sau 1 trận ốm dai dẳng lão không còn đủ sức để đi làm thuê,  Lão phải bán con chó mà lão rất mực yêu thương. Lão dùng bả chó để kiết liễu đời mình.

    Đoạn trích trên là lời của ông giáo khi vợ ông nói điều không tốt về Lão hạc. Thông qua nhân vật này- tác giả Nam Cao thể hiện cách nhìn, đánh giá đầy sự cảm thông, trân trọng con người: Phải đem hết tấm lòng của mình, bằng con mắt của sự cảm thông hãy đặt mình vào hoàn cảnh của người khác để xem xét con người ở mọi bình diện thì mới có được cái nhìn đầy đủ, chính xác. Từ đó nhận ra được những phẩm chất đáng quý của họ. 

    Nhận xét tren được chứng minh rất rõ nét qua suy nghĩ và lời nhận xét về lão Hạc. Lão Hạc là một người có những việc làm, hành động rất lẩm cẩm. ông bán một con chó mà cứ đắn đo, suy nghĩ mãi. Đến khi bán xong lại dằn vặt, đau khổ. Ông gửi tiền, giao vườn cho ông giáo giữ hộ, chấp nhận sống cùng cực, đói khổ: ăn sung, rau má, khoai, củ chuối… cũng như từ chối mọi sự giúp đỡ đến từ mọi người. Chinh vì những hành động như trên mà các nhân vật đã có cái nhìn không đúng về Lão Hạc khi chưa biết đến sự thật. Vợ ông giáo thì nhìn ở lão Hạc một người có tính cách gàn dở “Cho lão chết ! Ai bảo lão có tiền mà chịu khổ ! Lão làm lão khổ chứ ai…”. Bà vô cùng bực tức khi nhìn thấy sự rỗi hơi của ông giáo khi ông đề nghị giúp đỡ lão Hạc “Thị gạt phắt đi”. Bà không hiểu gì về Lão, lại thêm cái đói, cái khổ nên trở nên ích kỷ, không có một chút cảm thông, thương xót cho lão Hạc.  Binh Tư thì với bản tính của mình, khi nghe lão Hạc xin bả chó, hắn vội kết luận ngay “Lão…cũng ra phết chứ chả vừa đâu”. Hắn nhìn người khác cũng tưởng xấu xa giống như mình vậy. Và cuối cùng là ông Giáo. Ông Giáo là bạn thân nhất của lão Hạc, nhưng chính bản thân ông cũng không hiểu nổi bạn mình. Vì vậy chính ông ban đầu cũng có cái nhìn chưa đúng về lão Hạc : “Làm quái gì một con chó mà lão có vẻ băn khoăn quá thế ?”, thậm chí ông còn chua chát thốt lên khi nghe Binh Tư kể chuyện lão Hạc xin bả chó về để “cho nó xơi một bữa” rồi lại đưa ra kết luận: “Cuộc đời cứ mỗi ngày càng thêm đáng buồn…”. Nhưng rất may rằng ông giáo là người có tri thức, kinh nghiệm sống, cùng với cái nhìn đầy cảm thông với con người, lại chịu quan sát, tìm hiểu nên phát hiện ra được những điều sâu xa ẩn chứa của con người qua những biểu hiện bề ngoài. Ông giáo có những lúc không hiểu lão Hạc: “Làm quái gì một con chó mà lão có vẻ băn khoăn quá thế ?”, thậm chí ông còn chua chát thốt lên khi nghe Binh Tư kể chuyện lão Hạc xin bả chó về để “cho nó xơi một bữa…lão với tôi uống rượu”: “Cuộc đời cứ mỗi ngày càng thêm đáng buồn…” Nhưng ông giáo là người có tri thức, có kinh nghiệm sống, có cái nhìn đầy cảm thông với con người, lại chịu quan sát, tìm hiểu, suy ngẫm nên phát hiện ra được chiều sâu của con người qua những biểu hiện bề ngoài.  Ông cảm thông và hiểu vì sao lão Hạc lại không muốn bán chóvà ông nhận ra tất cả hành động của Lão tất cả là vì con, vì lòng tự trọng cao quý. Ông giáo nhìn thấy vẻ đẹp tâm hồn cao cả và phẩm chất tốt đẹp của lão Hạc ẩn giấu đằng sau những biểu hiện bề ngoài có phần dở hơi.  Ông chính là nhân vật trung tâm dẫn dắt câu chuyệnvà có những  kết luận hết sức đúng đắn và sâu sắc về con người.

     Tác giả Nam Cao đã  đưa ra những nhận xét, đánh giá chứa đầy tinh thần nhân đạo về cuộc đời của con người.  Đây là một quan niệm hết sức tiến bộ, định hướng cho những sáng tác của nhà văn sau này. Từ đó ta có thể nhận thấy rằng cần phải đánh giá một con qua nhiều khía cạnh và bằng sự cảm thông, tình yêu thương.

    Tóm lại câu nói của ông Giáo rất đúng và sâu sắc, đây chính là lời nhắn nhủ của tác giả đến với tất cả mọi người trong việc nhận định, đánh giá con người. Quan điểm này của Nam Cao mãi mãi sáng ngời trong văn học dân tộc và tòn tại mãi với thời gian. Bản thân mỗi con người chúng ta cần vận dụng quan điểm này vào trong cuộc sống để xã hội ngày càng văn minh hơn.