Văn là người, phản ánh hiện thực cuộc sống. Văn chương không đơn thuần là văn nghệ, mà còn có tính giáo dục cao. Thể hiện ước mơ, khát vọng của mỗi người, như nhà phê bình Hoài Thanh đã từng viết: “Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có”.

Trước hết, có thể nói, văn chương có ý nghĩa vô cùng to lớn với con người, nó góp phần hình thành tầm hồn, tính cánh ta. Văn chương theo nghĩ hẹp là vẻ đẹp tâm hồn của văn; theo nghĩa rộng là chính trị, văn học, … Và câu nói của Hoài Thanh cũng là một tác phẩm văn học, nghệ thuật ngôn ngữ. Bên cạnh đó, ta phải hiểu được tình cảm là gì? Là trạng thái, cảm xúc của con người. Văn chương đi từ tình cảm này đến tình cảm khác.

“Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có” Những tình cảm ta không có là những tình cảm mà ta có được sau quá trình đọc hiểu, cảm nhận, đó có thê là lòng vị tha, cao thượng, căm thù cái ác, có ý chí vươn lên theo tình cảm người đọc, … Không những thế, văn chương còn luyện cho ta những tình cảm ta sẵn có, ví dụ như: tình yêu gia đình, bạn bè, tình yêu quê hương, đất nước, … Câu nói đó của Hoài Thanh không chỉ thể hiện một quan quan điểm đúng về ý nghĩa văn chương, mà còn khơi dậy cho ta ước mơ, khát vọng mãnh liệt, yêu cái thiện, cái đẹp, ghét cái xấu, cái ác, làm con người ta hướng tới chân thuận mĩ. Chứng tỏ văn chương có tác động đến giáo dục con người.

Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có. Đó là những tình cảm mà ta có được sau quá trình đọc, cảm nhận từ các tác phẩm văn học trong quá trình đọc. Ví dụ một số tác phẩm như: Cuộc chi tay của những con búp bê, Bánh trôi nước, Qua đèo Ngang, …

Thân em vừa trắng lại vừa tròn,
Ba chìm bảy nổi với nước non.
Răn nát mặc dầu tay kẻ nặn,
Nhưng em vẫn giữ được tấm lòng son.

Bài thơ Bánh trôi nước của nhà văn Hồ Xuân Hương đã giúp ta đồng cảm với thân phận người phụ nữ trong thời kỳ phong kiến. Họ không được quyết định số phận của mình, suốt ngày chỉ biết lo công việc bếp núc và phải sống trong cảnh “ Trọng nam khi nữ ”.

Bên cạnh đó, văn bản Cuộc chia tay của những con búp bê của nhà văn Khánh Hoài đã đưa ta đến với một câu chuyện đầy cảm động của Thành và Thủy khi bố mẹ phải ly hôn. Đáng lẽ ra, hai anh em ruột thịt “ cùng cha một mẹ ” thì phải sống chung một nhà đầm ấm và hạnh phúc. Nhưng xót xa thay, khi số phận của hai anh em Thành và Thủy thì không được như vậy. Câu chuyện phê phán các bậc làm cha mẹ không làm tròn trách nhiệm với con cái.

Đi tìm ý nghĩa của văn chương, Hoài Thanh đã giải thích: Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là ở lòng thương người và rộng ra là thương cà muôn loài, muôn vật. Chính vì thế mà ông khẳng định: "Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có".
Trong những chức năng cùa văn chương, người ta chú ý nhất đến chức năng truyền cảm. Nghĩa là văn chương có khả năng gây dựng những cảm xúc cho ta. Chúng ta hãy nhớ lại câu chuyện “Ông lão đánh cá và con cá vàng”, một câu chuyện cổ tích đến từ nước Nga rất xa xôi và tất nhiên có khá nhiều tình tiết xa lạ đối với chúng ta về văn hóa và phong tục. Thế nhưng chúng ta vẫn xúc động trước lối sống đầy ân nghĩa của chú cá vàng và vẫn căm ghét trước sự tham lam của mụ vợ. Chúng ta thường nghe nói: lòng tham của con người là vô đáy. Nhưng có lẽ đối với nhiều người, phải đọc đến tác phẩm này, chúng ta mới lần lượt hình dung về sự vô đáy của lòng tham.
Chúng ta lại nhớ đến "Bài học đường đời đầu tiên" nhớ đến chú Dế Mèn vốn hay cà khịa, hung hăng và hống hách. Trò nghịch ngợm tinh quái của Mèn đã khiến chị Chốc trút cờn giận tày đình lên người Dế Choắt. Nỗi đau và sự ân hận của Dế Mèn vì thế mà cũng là một bài học lớn đối với mỗi chúng ta. Nó răn dạy chúng ta, nhắc nhở chúng ta hãy trận trọng trong mỗi lời ăn tiếng nói và trong mỗi hành động của mình.
Những bài học, những cảm xúc mà chúng ta vừa mới nêu ra, có thể với một số người, nó bắt đầu từ cuộc sống thế nhưng với rất nhiều người nó được "truyền sang” từ những tác phẩm văn chương. Vì thế mà dân gian ta mới có câu sách là người bạn lớn. Nó dạy ta những bài học nhân sinh và nghĩa lý ở đời.
Văn chương truyền cho ta niềm vui, nỗi buồn, truyền cho ta những cảm xúc và rung động. Không chỉ thế, văn chương còn tô thêm những tình cảm đã có trong tâm hồn của mỗi chúng ta. Thử hỏi trong chúng ta có ai lại không còn nhớ chút gì về ngày đầu tiên đi học. Với nhiều người có khi những ấn tượng ấy thậm chí vẫn còn sâu sắc lắm. Ấy thế mà tại sao khi đọc bài văn "Cổng trường mở ra" của tác giả Lý Lan chúng ta vẫn thấy xúc động, vẫn hay, vẫn thích đọc đi đọc lại nhiều lần? Câu trả lời có thể có nhiều cách để mà giải thích. Thế nhưng, sự lý giải dễ dàng và hợp tình lý nhất là bởi vì bài văn đã khơi đúng những cảm xúc của chúng ta. Có đọc bài văn, chúng ta mới thấy cái cảm xúc kia là sâu xa lý thú. Và cũng nhờ có đọc bài văn mà chúng ta lại càng khắc sâu hơn một ấn tượng đẹp đẽ về những năm tháng tuổi thơ.
Văn chương là tâm hồn và cũng là cuộc sống. Hai thứ ấy quện hòa quấn quýt vào nhau. Cuộc sống là chất liệu của văn chương còn văn chương thì làm đẹp lòng người. Nhưng để lòng người càng thêm yêu thêm đẹp thì văn chương trước hết cũng phải đẹp, phải hay. Nghĩa là nó phải yêu thương đích thực và phải là sản phẩm của những tâm hồn biết yêu thương.