Gần 1h đêm, tại làng X thuộc phủ X nước sông Nhị Hà lên to quá, xem chừng đê vỡ mất. Từ chiều đến giờ hàng trăm con người cố gắng hộ đê, nhưng sức người làm sao địch lại với sức trời, tình cảnh thật là thảm. Ấy vậy mà quan phụ mẫu được cử đi phụ dân hộ đê lại ngồi trong đình vững chãi vừa ăn vừa uống lại còn đánh bài tổ tôm. Đền khi có người chạy vào báo tin đê vỡ mà y vẫn mặc kệ; còn hách dịch ta đây. Khi hắn hả hê vì ù được ván bài lớn cũng chính là lúc đê vỡ, dân chúng lâm vào tình cảnh thảm sầu.

Sống chết mặc bay là câu chuyện về sự tắc trách của quan phụ mẫu làng X, thuộc phủ X dẫn đến cái chết của hàng bao nhiêu con người, nhà cửa trôi băng, lúa má ngập hết, kẻ sống không chỗ ở, kẻ chết không nơi chôn. Bởi trong khi dân chúng khổ cực, vất vả giữ đê ngăn nước lũ từ sông Nhị Hà thì quan phụ mẫu vẫn say sưa với ván bài tổ tôm trong cái đình cao và vững chãi, mặc kệ dân chúng ngoài kia.

Trong đình đèn thắp sáng trưng, nha lệ, lính tráng, kẻ hầu người hạ, đi lại rộn ràng. Trên sập mơi kê ở gian giữa, có một mình quan phụ mẫu, uy nghi chêm chệ ngồi. Tay trái dựa gối xếp, chân phải duổi thẳng ra, để cho tên người nhà quỳ dưới đất mà gãi. Một tên lính lê đứng bên, cầm cái quạt lông chốc chốc lại phe phẩy. Tên nữa đứng khoanh tay chực hầu điếu đóm.Bên cạnh ngài, mé tay trái, bát yến hấp đường phèn, để trong khay khảm khói bay nghi ngút, tráp đồi mồi chữ nhật để mở, trong ngăn bạc đầy những trầu vàng, cau đậu, rể tía , hai bên nào ống thuốc bạc, nào đồng hồ vàng, nào chuôi dao ngà, nào ống vôi chạm, ngoáy tai, ví thuốc, quản bút, tăm bổng trông mà thích mắt.chung quanh sập, bắc bốn ghế mây, bắt đầu từ phía hữu gian,thì có thầy đề, rồi lần lượt đến thầy đội nhất,thầy thông nhì sau hết giáp phía tay tả ngài, thì đến chánh tống ở tại cũng ngồi hầu bài. Tuy trống đánh liên thanh, ốc thổi vô hồi, tiếng người gọi nhau sang hộ, nhưng xem chừng ai ai cũng mệt lử cả, ấy vậy mà trên trời vẫn mưa tầm tả trút xuống, dưới sông thì nước bốc lên.

Gần một giờ đêm, trời mưa như trút nước khiến cho nước sông Nhị Hà dâng lên nhanh, khúc đê làng X phủ X có nguy cơ vỡ. Trong khi hàng trăm phu phen, con dân đang oằn mình chống lũ, huy động của cải sức người để bảo vệ đê, thì ở ngôi đình cao ráo, vững chãi cách đó không xa, tên quan phụ mẫu với trách nhiệm giúp dân hộ đê đang ngồi đó đánh bài với lũ sai nha. Hắn đi hộ đê mà mang theo biết bao vật dụng quý hiếm, đồ ăn ngon. Mặc cho có người báo đê vỡ, hắn vẫn vô cảm, điềm nhiên say sưa với ván bài, thậm chí còn quát mắng, đòi bỏ tù người vào bẩm báo. Đúng lúc quan ù to ván bài cũng là lúc đê vỡ, nước tràn khắp nơi cuốn trôi nhà cửa, của cải, "kẻ sống không nơi ở, kẻ chết không nơi chôn".

Gần một giờ sáng tại khúc sông Nhị Hà thuộc làng X phủ X, trời mưa to, nước sông lên cao. Người dân vất vả cố gắng cứu con đê sắp vỡ. Trong lúc đó ở trong Đình đèn đuốc sáng trưng quan phụ mẫu với trách nhiệm hộ đê lại ung dung nhàn nhã hưởng lạc đánh tổ tôm cùng bọn nha lại . Khi có người vào cấp báo chuyện đê vỡ quan không chỉ mặc kệ thản nhiên đánh bài mà còn quát tháo dọa nạt đổ trách nhiệm cho cấp dưới. Lúc quan sung sướng vì ù ván bài lớn cũng là lúc đê vỡ người dân rơi vào cảnh thảm sầu.