Hạt gạo có được là bao công lao, bao vất vả của người nông dân. Thấm đượm những khó khăn vất vả của những ngày bão tháng bẩy, ngày mưa của tháng ba, những ngày nắng như thiêu như đốt của tháng sáu. Đó là bao vất vả khó nhọc, mồ hôi rơi xuống cánh đồng, cho dù Trần Đăng Khoa chỉ nhắc đến thời tiết trong đoạn này nhưng chúng ta có thể cảm nhận được nỗi cực nhọc của người nông dân một nắng hai sương, bán mặt cho đất bán lưng cho trời để làm ra hạt gạo. Những từ ngữ " mồ hôi sa", "chết cá cờ", "cua ngoi lên bờ", như hiện rõ lên mồn một trước mắt chúng ta cái nắng nóng khủng khiếp của ngày hè, cái nóng như thiêu rụi, cua cá chịu đựng không thể nổi, "cá" đến "chết" và "cua" phải ngoi lên bờ, vậy mà "mẹ em" có nề hà gì, "mẹ" vẫn chịu đựng cái nóng đó để xuống cấy. Những vất vả đó được tác giả nói đến như một lời nhắc nhở đến người đọc, những người hưởng thành quả " hạt gạo", trân trọng giá trị lao động. Biết được những vất vả, những khó nhọc đó, mỗi khi cầm bát cơm, hạt gạo như dẻo thơm muôn phần.

Người nông dân đã phải vất vả qanh năm, chân lấm tay bùn để làm nên được hạt gạo  như lời ca " dẻo thơm từng hạt- đắng cay muôn phần". Vì vậy, khi hưởng thụ thanhf quả lao động ấy, bản thân mỗi người phải có thái độ trân trọng, biết ơn người đã đổ mồ hôi, dầm sương dãi nắng để làm ra. Hạt gạo là hạt ngọc của trời, kết tinh những gì tinh túy nhất của thiên nhiên, của đất trời và cả công sức của người lao động. . Đồng thời, đối với người lao động, cũng nên biét quý trọng họ, bởi có họ ta mới có được " bát cơm đầy" trên tay. 

chúng ta phải biết trân trọng những hạt gạo mà những người nông dân đã khổ cực chịa đắng cay muôn phần để làm ra hạt gạo đó.hạt gạo mà chúng ta chứa những nỗi niềm buồn vui của người dân trong đó cho nên ta phải biết trân trọng nó