Chùa Nôm còn có tên gọi khác là "Linh thông cổ tự". Theo truyền thuyết, chùa Nôm được xây dựng giữa một rừng thông. Không ai biết chùa Nôm được xây dựng từ bao giờ, Chỉ biết đến thế kỷ 18 chùa được trùng tu xây dựng lại với quy mô diện tích rất lớn, với nhiều hạng mục mang kiến trúc độc đáo, hiện nay chùa có khuôn viên rộng đến 15 ha
Tam quan chùa Nôm nằm dưới những bóng cây cổ thụ tạo nên vẻ trầm mặc, thanh bình. Bước qua tam quan là lầu chuông và lầu trống nằm đối xứng hai bên. Cạnh lầu chuông là một hồ nước trong xanh như mở ra thêm không gian tĩnh mịch cho ngôi chùa. Ở lầu chuông ấy, ngày ngày tiếng chuông được thỉnh lên như một âm vang trong trẻo điểm xuyết vào sự yên bình của ngôi chùa cổ
Chùa chính nằm ẩn mình dưới những tán cây cổ thụ lớn. Điều đặc biệt nhất của chùa Nôm là chùa còn lưu được hơn 100 pho tượng Phật bằng đất sơn son thiếp vàng tuyệt đẹp có tuổi hàng trăm năm. Các pho tượng được tạc ở nhiều trạng thái, tư thế và chủ đề khác nhau. Tuy nhiên, điều đáng ngạc nhiên không phải là số lượng các pho tượng đất mà là độ bền vững không tưởng của chúng. Trải qua nhiều trận lụt lịch sử, các pho tượng vẫn còn nguyên vẹn và hiện chúng vẫn là một ẩn số mà các nhà khoa học chưa giải thích được.
Điểm đặc biệt hấp dẫn du khách của chùa Nôm chính là khung cảnh thiên nhiên thoáng đãng, rộng rãi với nhiều công trình kiến trúc đặc sắc. Ngoài hồ nước nằm bên cạnh lầu chuông, chùa Nôm còn có một hồ nước nữa. Lầu Quan Âm của ngôi chùa nằm ở giữa hồ nước này như một đài sen nguy nga, lộng lẫy. Dẫn vào lầu Quan Âm là một cây cầu đá hình cánh cung mô phỏng cây cầu Nôm cổ, phía trước cầu là hai tháp Cửu phẩm liên hoa bằng đồng tạo thành một cụm kiến trúc thống nhất.
Đến với chùa Nôm, du khách còn được chiêm ngưỡng khu vườn mộ tháp bằng đá ong nằm bên cạnh ngôi chùa cổ. Đó là những tháp đá tuyệt đẹp và nguyên vẹn. Trải qua bao biến đổi thăng trầm của lịch sử, những tòa tháp đá vẫn đứng vững như thách thức với thời gian.






 

Chúng tôi tới thăm chùa Nôm (thuộc làng Nôm, xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên) vào ngày 15.11. Một ngôi chùa có kiến trúc bề thế hiện ra, xa lạ với những cảm nhận gần gũi về một ngôi chùa làng cổ ở vùng quê đồng bằng Bắc Bộ.
Thượng tọa Thích Đồng Huệ - trụ trì chùa Nôm đi vắng, tiếp chúng tôi là Đại đức Thích Thanh Hải. Đại đức cho biết, khoảng hơn chục năm trở lại đây, chùa đã nhiều lần được tôn tạo. Khu tiền đường, cổng tam quan, lầu Quan m được xây mới hoàn toàn, khu Tổ đường được tu bổ lại. Tiền tu bổ, tôn tạo do các Phật tử nhiều nơi công đức. Lúc chúng tôi tới, nhiều công trình mới vẫn đang được tiếp tục.
Theo TS Nguyễn Hồng Kiên (Viện Khảo cổ học VN) việc xây riêng một lầu Quan m như tại đây chưa thấy có ở ngôi chùa Việt cổ nào. Ông nói: “Việc nhà chùa cho đào mới một hồ nước đã làm thay đổi cảnh quan vốn có của chùa cũ. Kiến trúc bát giác của lầu Quan m cũng là kiểu thức hầu như không gặp trong các ngôi chùa Việt. Diện nước (nếu có) phải ở phía đằng trước chứ không phải ở bên cạnh chùa”.
Lầu Quan m ba tầng mái vừa mới được xây dựng mới lại vào năm ngoái (2009). Trước đó, một lầu Quan m hai tầng mái đã được dựng lên, nhưng có lẽ vì chưa đủ hoành tráng nên đã được di dời sang cạnh đình làng, để thay vào đó là lầu ba tầng mái như hiện nay. Bức tượng Phật Quan m đặt bên trong hoàn toàn xa lạ với nghệ thuật truyền thống VN từ phong cách, hình thức tạo tác, đến các chi tiết. Hỏi ra mới biết, thượng tọa Thích Đồng Huệ đã rất kỳ công đặt đúc tượng tận tại Trung Quốc, sau đó phải chuyển qua đường biển về VN.
Phía trước chiếc cầu đá dẫn ra lầu Quan m là hai tháp Cửu phẩm liên hoa bằng đồng. Theo phân tích của một nhà nghiên cứu di sản truyền thống, tháp Cửu phẩm liên hoa gắn liền với thế giới của A di đà Phật, của những kiếp đời đã qua. Tháp này nếu có phải được đặt theo trục chính nhưng ở phía sau chùa và chỉ có một chứ không thể có hai tháp trong một ngôi chùa.

Chùa Nôm nằm trong quần thể di tích làng Nôm, tên tự là Linh Thông cổ tự, xã Đại Đồng, (huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên) thuộc thiền phái Lâm Tế
Chùa được xây dựng từ năm nào không ai rõ, duy có hai tấm bia lớn đặt sau hậu cung ghi lại những tư liệu quý: Thời Hậu Lê, đời Chính Hòa, năm Canh Thân (1680) sau khi lên ngôi, nhà vua đã cho xây dựng lại chùa này. Tiếp theo vào các năm Nhâm Thân (1692), Giáp Tuất (1694), Đinh Sửu (1697), Mậu Dần (1698), Kỷ Mão (1699) tiếp tục tu sửa lại tiền đường, hậu cung và hành lang. Năm Chính Hòa thứ 21 (1700) chùa được sửa lại các cột trụ, tạo thêm tượng, mở rộng sân chùa. Năm Cảnh Thịnh thứ 4 (1796) chùa xây thêm gác chuông và mở rộng hai dãy hàng lang
Thời nhà Nguyễn, đời vua Thành Thái năm thứ 11 (1899) chùa Nôm lại được trùng tu thêm một lần nữa. Qua bao biến cố, chùa được trùng tu nhiều lần, trở thành ngôi chùa khang trang ngày nay
Điều đặc biệt là tại chùa Nôm hiện có đến hơn 100 pho tượng cổ bằng đất như Tam thánh, Tam thế, A Di Đà, Phật bà, Bát bộ kim cương, Thập bát la hán... ước tính có hàng trăm năm tuổi. Một số nhà khoa học cho rằng có những pho tượng tiêu biểu cho nghệ thuật điêu khắc tượng thế kỷ 10- 13
Dọc hai bên mỗi hành lang có đến 20 pho tượng lớn nhỏ, với các trạng thái mô tả con đường hành Phật. Phía sau hậu cung, trong hang động, vách đất của dãy núi nhân tạo, những bức tượng đất mô tả các vị thánh đang ngồi tịnh tâm, tu luyện
Dọc hai bên mỗi hành lang có đến 20 pho tượng lớn nhỏ, với các trạng thái mô tả con đường hành Phật. Phía sau hậu cung, trong hang động, vách đất của dãy núi nhân tạo, những bức tượng đất mô tả các vị thánh đang ngồi tịnh tâm, tu luyện
Các pho tượng đều ngồi, đứng trên một giá đỡ bằng đất với đủ các tư thế mập, ốm, hiền lành, dữ tợn, dân dã, thần tiên…với nhiều kích cỡ khác nhau. Có những pho tượng nhỏ xíu chỉ bằng nắm tay, ngược lại cũng có những pho tượng khổng lồ cao đến 3m
Các pho tượng cổ tại chùa Nôm mang khuôn mặt và hình dạng có sức biểu cảm cao, giống với các trạng thái cảm xúc của con người, từ trang phục đến trạng thái của các pho tượng cổ đều mang nét dân dã, thuần Việt, chứng tỏ xưa kia, Phật giáo rất gần gũi với đời sống con người
Các pho tượng cổ tại chùa Nôm mang khuôn mặt và hình dạng có sức biểu cảm cao, giống với các trạng thái cảm xúc của con người, từ trang phục đến trạng thái của các pho tượng cổ đều mang nét dân dã, thuần Việt, chứng tỏ xưa kia, Phật giáo rất gần gũi với đời sống con người
Các pho tượng cổ tại chùa Nôm mang khuôn mặt và hình dạng có sức biểu cảm cao, giống với các trạng thái cảm xúc của con người, từ trang phục đến trạng thái của các pho tượng cổ đều mang nét dân dã, thuần Việt, chứng tỏ xưa kia, Phật giáo rất gần gũi với đời sống con người
Các pho tượng cổ tại chùa Nôm mang khuôn mặt và hình dạng có sức biểu cảm cao, giống với các trạng thái cảm xúc của con người, từ trang phục đến trạng thái của các pho tượng cổ đều mang nét dân dã, thuần Việt, chứng tỏ xưa kia, Phật giáo rất gần gũi với đời sống con người
Theo truyền thuyết thì xưa kia chùa Nôm được xây giữa rừng thông cổ thụ. Phải chăng sự linh thiêng của ngôi chùa, cũng như của đạo Phật, cộng với sự tốt tươi của ngàn thông trên mảnh đất này, mà có tên "Linh thông cổ tự"
Chùa nằm trong một quần thể di tích lịch sử gắn liền với quá trình thành lập làng Nôm. Đó là đình Tam Giang thờ vị tướng thời Hai Bà Trưng. Đó là cây cầu đá gồm 9 nhịp đầu rồng đã mấy trăm năm nay soi bóng xuống dòng sông Nguyệt Đức, nâng bước chân thiện nam tín nữ đến với chùa. Chiếc cầu đá bắc qua bờ sông này đã tồn tại trên 200 năm
Chùa nằm trong một quần thể di tích lịch sử gắn liền với quá trình thành lập làng Nôm. Đó là đình Tam Giang thờ vị tướng thời Hai Bà Trưng. Đó là cây cầu đá gồm 9 nhịp đầu rồng đã mấy trăm năm nay soi bóng xuống dòng sông Nguyệt Đức, nâng bước chân thiện nam tín nữ đến với chùa. Chiếc cầu đá bắc qua bờ sông này đã tồn tại trên 200 năm
Tháp Trống và tháp Chuông tại chùa Nôm nằm song song với nhau
Những ngôi mộ tháp bằng đá ong ở chùa Nôm
Ngôi chùa cổ với không gian rộng lớn để người dân và du khách thập phương có thể nán lại lâu hơn với chùa Nôm và chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính của ngôi chùa cổ tại vùng đồng bằng Bắc bộ với nhiều công trình kiến trúc, cảnh quan thiên nhiên và phong tục tập quán đậm nét truyền thống, cổ xưa
Ngôi chùa cổ với không gian rộng lớn để người dân và du khách thập phương có thể nán lại lâu hơn với chùa Nôm và chiêm ngưỡng vẻ đẹp cổ kính của ngôi chùa cổ tại vùng đồng bằng Bắc bộ với nhiều công trình kiến trúc, cảnh quan thiên nhiên và phong tục tập quán đậm nét truyền thống, cổ xưa

Chùa Nôm thuộc quần thể di tích làng Nôm, thuộc xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, Hưng Yên, là ngôi đại tự có tiếng của Bắc bộ còn lưu giữ được nhiều nét xưa.
Theo truyền thuyết xưa, chùa Nôm được xây giữa rừng thông cổ thụ, có lẽ vì vậy mà chùa còn có tên gọi khác là Linh thông cổ tự. Không còn ai nhớ chính xác sự ra đời của ngôi chùa, chỉ biết rằng trên hai tấm bia lớn còn lưu lại tại đây thì chùa đã được xây dựng lại vào năm 1680.
Cây cầu đá gồm 9 nhịp đầu rồng đã có khoảng 200 năm soi bóng xuống dòng sông Nguyệt Đức.
Cổng chùa Nôm - Tam quan được xếp vào hạng to, cao nhất nhì Đông Nam Á. Khu vực Tam quan này vẫn được lưu giữ nguyên vẹn.
Bước chân vào bên trong, một không gian yên tĩnh, ngát hương hoa thanh tịnh, dáng vẻ uy nghi, trầm mặc lạ thường.
Theo các văn tự chữ Hán thì ngôi chùa này được xây dựng Hậu Lê, đời Chính Hòa, năm Canh Thân (1680).
Ngôi chùa này nổi tiếng xa gần cũng bởi nó sở hữu hơn 122 pho tượng đất nung kì bí. Các pho tượng phật lớn nhỏ làm bằng đất, nằm rải rác khắp nơi với những kích cỡ lớn nhỏ khác nhau. Các bức tượng ở đây được khắc họa với những cử chỉ, nét biểu cảm trên khuôn mặt vô cùng sinh động, bao gồm Tam Thánh, Tam Thế, A Di Đà, Bát bộ Kim cương, Thập bát La hán... Có những pho tượng cao trên 3m nhưng đôi khi chỉ to bằng nắm tay. Đại đức Thích Đồng Huệ, trụ trì của chùa cho biết theo đánh giá của các nhà khoa học, với những nếp nhăn trên áo và một số đặc trưng khác trong tạo tác, những bức tượng ở đây tiêu biểu cho nghệ thuật khắc tượng thế kỷ 18.
"Các trận lụt năm 1971, 1986 nhấn chìm nhiều nơi ở miền Bắc, trong đó có làng Nôm. Các pho tượng đất vài lần bị ngâm lâu ngày nhưng vẫn nguyên vẹn, không tan trong nước.
Ở ngôi chùa này, từng trụ cột, kèo bằng gỗ cũng đều rất quý giá vì được làm bằng các loại gỗ quý như lim, sến. Chùa rộng lớn với nhiều khuôn viên, ngoài chùa chính còn có các gian thờ phụ và các hồ nước bao quanh.
Trước lầu chuông là một hồ sen nước trong xanh thơm ngát.
Giếng đá cổ bên gốc cây cổ thụ.
Lầu Quan Âm nằm ở giữa hồ nước như một đài sen nguy nga với cây cầu đá dẫn lối vào với cây cầu đá hình cánh cung.
Khuôn viên chùa còn mang những dấu ấn đậm nét xưa.
Chùa được xây dựng lâu năm nên kiến trúc rất cổ.
Cây được trồng trong khuôn viên chùa được chọn lựa rất kỹ lưỡng.
Tháng 9/1998, Trung ương Giáo hội Phật giáo Việt Nam bổ nhiệm Đại Đức Thích Đồng Huệ về trụ trì tại chùa. Từ đó đến nay, Đại Đức đã cùng nhân dân xây dựng lại ngôi chùa ngày càng khang trang, phù hợp với cảnh quan và quần thể di tích tại ngôi làng cổ.