Ca dao - dân ca là tấm gương phản chiếu trung thực về cuộc sống muôn màu, muôn vẻ của nhân dân ta. Đó là cuộc sống cần cù, giản dị, chất phác, đậm đà phong vị dân tộc nhưng đó cũng là một cuộc sống trái ngang, gặp nhiều bất công, bất hạnh trong một xã hội rối ren, tăm tối. Và những lúc như vậy, nhân dân ta chỉ biết gửi gắm những lời than thân, than thở của mình trong các bài ca.

Ca dao than thân có số lượng lớn trong ca dao - dân ca Việt Nam. Nhân vật trữ tình thường là những người nông dân, người đi ở, kẻ đi phu, người lính, người phụ nữ. Và thân phận nhỏ bé, bé mọn của họ thường được ví với các con vật vất vả, lam lũ trong cuộc sống:

“Thương thay thân phận con tằm
Kiếm ăn được mấy phải nằm nhả tơ
Thương thay lũ kiến li ti
Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi
Thương thay hạc lánh đường mây
Chim bay mỏi cánh biết ngày nào thôi
Thương thay con cuốc giữa trời
Dầu kêu ra máu có người nào nghe”

Bài thơ là lời của những người lao động. Trong bài ca dao này xuất hiện bốn con vật. Mỗi cặp câu bắt đầu bằng hai tiếng “thương thay”, “thương thay” là vừa thương, vừa đồng cảm, thương cho người khác mà cũng là thương cho chính mình. Bài ca dao bày tỏ niềm thương cảm đến bốn đối tượng. Đó là thương con tằm suốt đời tằm chỉ ăn lá dâu, cuối đời phải rút ruột tận cùng để làm thành tơ quý. Thương con kiến là loài sinh vật nhỏ bé nhất, cần ít thức ăn nhất, ăn thức ăn tầm thường nhất, nhưng từng đàn phải kéo đi kiếm ăn hàng ngày; còn con hạc, con chim thì cuộc đời phiêu bạt vô định và những cố gắng vô vọng để kiếm mồi. Tác giả dân gian còn thương cho thân phận con cuốc,nhỏ nhoi, cô độc giữa không gian rộng lớn, vô tận, suốt đời bị kẻ khác bòn rút sức lực.

Tác giả dân gian thương cho những con vật bé mọn kia cũng là thương cho chính bản thân người lao động. Đó là thương cho nỗi khổ chung của những thân phận nhỏ nhoi, suốt đời xuôi ngược vất vả làm lụng mà vẫn nghèo khổ. Dù họ có cố gắng như thế nào thì cũng vô vọng vì xã hội cũ là một xã hội bất công. Trong xã hội đó, thân phận thấp cổ bé họng, nỗi khổ đau, oan trái không được lẽ công bằng nào soi tỏ cho người lao động

Từ “thương thay” được lặp lại bốn lần. Mỗi lần "thương thay" cất lên là diễn tả một nỗi thương, nỗi khổ nhiều bề của người dân thường trong xã hội cũ. Người lao động ngày xưa rất gần gũi với thiên nhiên, giao tiếp với thiên nhiên nhiều hơn xã hội, nên họ có cái nhìn tinh tế, thường mượn thiên nhiên để thể hiện tâm trạng, mượn hình ảnh những con vật để diễn tả thân phận cuộc đời mình. Hình ảnh những con vật nhỏ bé đáng thương như cò, kiến, hạc, cuốc rất gần gũi với cuộc đời khổ cực, vất vả, bất hạnh của họ. Họ thường vận vào mình vì cho rằng chúng cũng có số kiếp, thân phận khốn khó như mình. Tác giả dân gian đồng cảm với nỗi khổ trăm bề của người dân lao động trong xã hội cũ đồng thời lên tiếng tố cáo xã hội phong kiến bất công đã khiến cho cuộc đời họ trở nên bất công như vậy.

Tóm lại, chùm ca dao than thân có số lượng khá lớn và những bài hát tiêu biểu trong kho tàng ca dao – dân ca Việt Nam. Các bài ca thuộc chủ đề này đã phản ánh một cách chân thực, sinh động cuộc sống của người dân lao động trong xã hội xưa; thay họ lên tiếng tố cáo hiện thực bất công, ngang trái.

Bài làm :

    Ca dao dân gian - những lời khuyên cần thiết ... Và câu ca dao trên cũng như vậy , nó cũng giúp chúng ta hiểu được hơn về đất nước và mở rộng hơn tấm lòng nhân từ . Phép ẩn dụ trong câu được dùng hình ảnh để chỉ những con vật nhỏ nhưng chăm chỉ , còn với phép điệp từ '' tương thay '' cũng như một lời than . Tác giả dân gian  đã kết hợp giữa hai phép ẩn dụ và đẹp ngữ để đã nhấn mạnh nỗi vất vả, gian khó, thân phận thấp hèn của người dân lao động khi xưa . Nỗi thương thân của người lao động nghèo phải chịu cực khổ về tiếng kêu , tiếng than ai oán trách đã khiến cho tác giả xúc động , cảm thương và viết lên những câu thơ oán trách cuộc đời : '' Thương thay thân phận con tằm, 
  Kiếm ăn được mấy phải nằm nhả tơ. 
  Thương thay lũ kiến li ti,     
Kiếm ăn được mấy phải đi tìm mồi.   
 Thương thay hạc lánh đường mây,   
Chim bay mỏi cánh biết ngày nào thôi.     
Thương thay con cuốc giữa trời,   
Dầu kêu ra máu có người nào nghe.!
Chỉ với những câu thơ mộc mạc mà giản dị , nhà thơ đã viết nên một bài tho với nhiều cảm xúc buồn , thương cho những người lao động xưa . Qua đó, ta thêm cảm thông hơn với những ngày tháng đất nước còn chìm trong sự nghèo khó , vất vả . Đoạn ca dao đã cho chúng ta thêm hiểu hơn về đất nước mình cũng như không kì thị giữ người nghèo và người giàu