Ông sinh ra trong một gia đinh thuộc tầng lớp trung lưu ở thành phố Simbirsk, Lenin đã sớm đón nhận quan điểm chính trị cách mạng xã hội chủ nghĩa sau vụ xử tử anh trai ông năm 1887. Bị đuổi khỏi trường Đại học hoàng gia Kazan vì tham gia vào những phong trào chống lại chính phủ Sa hoàng của Đế quốc Nga, ông dành những năm sau đó học ngành luật. Lenin tới Saint Petersburg vào năm 1893 và trở thành một thành viên Marxist cao cấp. Trong năm 1897, Lenin bị bắt vì hoạt động chống chính phủ Sa hoàng và bị lưu đày tới Shushenskoye trong 3 năm, nơi ông kết hôn với Nadezhda Krupskaya. Sau cuộc lưu đày, Lenin tới Tây Âu, nơi ông trở thành một nhà lí luận nổi bật trong Đảng Lao động Dân chủ Xã hội Nga. Trong năm 1903, ông đóng một vai trò quan trọng trong sự chia tách Đảng Lao động Dân chủ Xã hội Nga, lãnh đạo nhóm Bolshevik chống lại nhóm Menshevik do Julius Martov lãnh đạo. Lenin khuyến khích các cuộc nổi dậy trong thời gian sau cuộc Cách mạng Nga 1905, ông sau đó tham gia vận động các phong trào cách mạng vô sản rộng khắp châu Âu trong thời kỳ Chiến tranh thế giới thứ nhất, điều mà một người theo chủ nghĩa Marx như ông tin sẽ là nguyên nhân cho sự lật đổ chế độ tư bản chủ nghĩa và thay thế nó với chế độ xã hội chủ nghĩa. Sau năm 1917, Cách mạng tháng Hai đã lật đổ Sa hoàng và thành lập Chính phủ lâm thời, ông trở về Nga và đóng vai trò lãnh đạo trong Cách mạng tháng Mười Nga, kết quả là những người Bolshevik giành chiến thắng và thiết lập một nhà nước mới tại nước Nga lúc đó.

Chính phủ Bolshevik ban đầu hợp tác với Đảng Cánh tả Cách mạng Xã hội chủ nghĩa, được bầu bởi các đại biểu Xô-viết và một Hội đồng Lập hiến đa đảng, mặc dù cho đến năm 1918 đã tập trung quyền lực trong Đảng Cộng sản mới. Chính quyền của Lenin phân phối lại ruộng đất cho nông dân nghèo và quốc hữu hóa các ngân hàng cũng như các ngành công nghiệp với quy mô lớn. Nước Nga rút khỏi Chiến tranh thế giới thứ nhất bằng việc kí kết một hiệp ước nhượng bộ một phần lãnh thổ đối với Liên minh Trung Tâm (phe Đức, Áo-Hung,...) và vận động thúc đẩy cách mạng thế giới thông qua Quốc tế cộng sản. Những gián điệp của các nhóm chống Cách mạng đã bị dẹp tan trong cuộc Khủng bố Đỏ. Chính quyền của ông đã đánh bại các đội quân chống Bolshevik (gọi chung là Bạch Vệ) và các lực lượng quân đội nước ngoài can thiệp (Mỹ, Anh, Đức, Nhật,...) trong cuộc Nội chiến Nga từ 1917 đến 1922 và tham gia cuộc chiến tranh Nga - Ba Lan 1919-1921. Nhằm khắc phục sự tàn nặng nề do chiến tranh, nạn đói và những cuộc nổi dậy của người dân, năm 1921 Lenin khuyến khích nền kinh tế phát triển thông qua chính sách kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa - chính sách kinh tế mới, chính sách này thu được kết quả tốt và giúp đất nước ổn định và phát triển. Một vài quốc gia thuộc Đế quốc Nga cũ đã giành độc lập sau năm 1917, nhưng 3 năm sau được tái thống nhất vào Liên bang Xô viết mới trong năm 1922. Cũng trong năm đó, sức khỏe của Lenin suy yếu, ông mất tại Gorki vào năm 1924, Joseph Stalin kế nhiệm ông trở thành nhân vật lãnh đạo tối cao trong chính phủ Xô viết.

Được xem là một trong những nhân vật quan trọng và ảnh hưởng nhất của thế kỉ 20, Lenin là đối tượng của sự sùng bái tại Liên bang Xô viết sau khi ông qua đời cho đến khi giải thể vào năm 1991.[2] Ông trở thành một biểu tượng tư tưởng, gắn liền với Chủ nghĩa Marx-Lenin mở ra trang sử mới cho cách mạng vô sản thế giới[3]. Bởi vai trò chính trị quá nổi bật, ông cũng là một nhân vật lịch sử để lại nhiều tranh luận, những người ủng hộ coi ông là một nhà cách mạng đã thiết lập nên nhà nước xã hội chủ nghĩa đầu tiên trong lịch sử, ủng hộ bình đẳng và phúc lợi xã hội cho toàn dân, mưu cầu quyền lợi cho giai cấp công nhân, nhân dân lao động, cổ vũ phong trào giải phóng dân tộc và thực thi quyền bình đẳng giữa các sắc tộc, trong khi những nhân vật chống Nhà nước Liên Xô thì cáo buộc ông đã sáng lập một nhà nước đã thực hiện những vụ trấn áp chính trị. Những người cộng sản gọi ông là nhà tư tưởng vĩ đại, nhà lý luận chính trị kiệt xuất, lãnh tụ lỗi lạc của giai cấp công nhân và nhân dân lao động toàn thế giới[4]. Năm 1998, ông được tạp chí Time đánh giá là một trong 100 nhân vật có ảnh hưởng nhất đến lịch sử thế giới trong thế kỷ 20[5]. Ngày nay ở Nga có 2 tỉnh và 1 thành phố được đặt theo tên ông (tỉnh Leningrad Oblast và tỉnh/thành phố Ulyanovsk)

• 1Tuổi trẻ
• 2Cách mạng
  • 2.1Sau khi tốt nghiệp
  • 2.2Sau Cách mạng Tháng Hai (1917)
  • 2.3Sau cuộc nổi dậy của công nhân
• 3Chủ tịch chính phủ
  • 3.1Thành lập chính phủ mới
  • 3.2Ủng hộ và phản đối
  • 3.3Vụ ám sát Lenin và phản ứng của chính phủ
  • 3.4Nội chiến
  • 3.5Xây dựng nước Nga Xô viết
  • 3.6Đấu tranh chống chủ nghĩa bài Do Thái
• 4Qua đời
• 5Sau khi mất
• 6Cuộc sống cá nhân
• 7Cái tên "Lenin"
  • 7.1Tượng đài, tên địa danh và thành phố
• 8Nhận định
• 9Những câu nói nổi tiếng
• 10Xem thêm
• 11Tham khảo
• 12Đọc thêm
• 13Liên kết ngoài
  • 13.1Tiếng Việt
  • 13.2Tiếng Anh
  • 13.3Những tác phẩm chọn lọc

Lenin sinh tại Simbirsk, Nga (hiện là Ulyanovsk), là con trai thứ ba trong gia đình tương đối đầm ấm[6] của vợ chồng Ilya Nikolaevich Ulyanov (1831–1886), một viên chức dân sự Nga làm việc để mở rộng dân chủ và giáo dục đại chúng miễn phí ở Nga, và Maria Alexandrovna Ulyanova (1835–1916), một người theo chủ nghĩa tự do. Lenin là người có dòng máu lai từ thời tổ tiên. Là người Nga nhưng ông có dòng máu của người Kalmyk qua ông nội, của người Đức Volga qua bà ngoại (là một người theo thuyết Luther), và của người Do Thái qua ông ngoại (người đã cải theo Ki-tô giáo). Lenin được rửa tội trong Nhà thờ Chính Thống giáo Nga.

Lenin nổi tiếng học giỏi tiếng La Tinh và tiếng Hy Lạp. Hai bi kịch đã xảy ra trong thời niên thiếu của ông. Lần đầu khi cha ông qua đời vì xuất huyết não năm 1886. Tháng 5 năm 1887 anh cả của ông là Aleksandr Ilyich Ulyanov - một người theo phái "Dân túy" - bị treo cổ vì tham gia vào một âm mưu ám sát Nga hoàng Aleksandr III. Sự kiện này đã làm Lenin trở thành người cấp tiến. Tiểu sử chính thức của ông thời Xô Viết coi sự kiện này có ảnh hưởng lớn tới các quá trình cách mạng của ông. Một bức tranh nổi tiếng của Belousov, Chúng ta sẽ đi theo một con đường khác, được in lại hàng triệu bản trong những cuốn sách thời Xô Viết, mô tả cậu bé Lenin và mẹ đang buồn bã khi mất người anh trai. Câu nói "Chúng ta sẽ theo một con đường khác" có nghĩa là Lenin đã lựa chọn chủ nghĩa Marx để tiếp cận tới cách mạng nhân dân, thay vì những phương pháp vô chính phủ cá nhân. Khi Lenin bắt đầu quan tâm tới chủ nghĩa Marx, ông tham gia vào các cuộc phản kháng của sinh viên và cuối năm đó bị bắt. Sau đó ông bị đuổi khỏi Đại học Kazan. Ông tiếp tục học tập một mình và tới năm 1891 đã có giấy phép hành nghề luật.

Tháng 7 năm 1898, ông cưới Nadezhda Krupskaya, một người hoạt động xã hội[7].