Chị gái em vẫn hát: “Hoa chanh nở giữa vườn chanh…”. Chị vừa hát vừa gội đầu bằng nước lá chanh. Tóc chị thướt tha, óng mượt.

Vườn nhà em có hai cây chanh: một cây chanh cốm, một cây chanh đào. Chanh cốm bé quả, vỏ sần sùi, có vị chua thơm. Chanh cốm pha với mật ong là một vị thuốc ho rất công hiệu. Chanh đào quả to, ruột màu hồng.

Cây chanh cao độ hai, ba mét. Cành lá sum sê, trái trĩu cành. Đầu xuân, chanh ra hoa. Hoa chanh bằng hạt đậu, trăng trắng dâng hương ngào ngạt. Quả chanh tròn và to bằng quả cà. Tháng tư, tháng năm là mùa chanh. Quả chanh có vị chua, dùng để pha nước chấm. Nước chanh đường là thứ nước giải khát được nhiều người yêu thích. Lá chanh thái nhỏ ăn với thịt gà luộc, ngon tuyệt trần. Vì thế dân gian ta mới có câu hát “Con gà cục tác lá chanh

Cây chanh vườn nhà dân dã bình dị nhưng thật quý giá vô cùng.

Dì Thương là con út của bà ngoại. Đời chồng trước của dì là liệt sĩ. Dì vò võ một mình đợi chờ, hơn mười năm sau mới tái giá. Năm 32 tuổi, dì mới cổ đứa con đầu lòng, tên khai sinh là Long, nhưng cả nhà vẫn gọi là “Cu Khế”. Nay em đã học lớp Ba rồi đấy, học giỏi, đá bóng rất cừ.

Chú Mẫn chồng dì Thương là kĩ Sư trồng trọt công tác ở sở Nông nghiệp tỉnh. Vườn của dì, chú chỉ trồng 2 thứ cây: ớt và chanh. Chú nói vui: “Hàng đặc sản, thịt cầy bảy món ở đâu cũng có nên mắm tôm, chanh và ớt còn có đất dụng võ”. Cái ao 18 mét vuông thả cá trắm, bờ ao trồng chanh, vườn chia thành 4 luống vuông như bàn cờ trồng đủ loại ớt, ớt đỏ, ớt vàng, ớt chỉ thiên, ớt bị to gần bằng nắm tay trẻ con “một người ăn mười người cay cháy họng”.

Chanh trong vườn dì Thương có rất nhiều giống quý. Chanh nghệ, bổ đôi vàng khươm, chua đậm, rất thơm, vỏ chanh nghệ phơi khô tán với cam thảo là vị thuốc quý trị ho gà và tiêu đờm rất công hiệu. Chanh đào ruột hồng thấm, có thể bóc từng múi chấm muối ớt, ăn mãi không chán; đem pha nước chanh đá màu hồng tươi, không có thứ nước giải khát nào sánh bằng. Chanh cốm, chanh rạng, chanh quảng, chanh ngô, v..v… nhiều thứ lắm.

Chú Mẩn có tài lai tạo giống. Vườn dì chú, chanh nở hoa kết trái bốn mùa. Chú chăm bón rất công phu. Có cây chanh vừa mới ra hoa, chú dùng roi đánh cho hoa rụng hết. Chú nói đó là phép “hạn sản dưỡng sinh” cây ăn trái. Chanh, ớt đã trở thành hàng hóa. Khách hàng đến mua chanh tận gốc. Cuối năm, nhiều hôm không có chanh để bán. Tiền bán chanh đã mua được xe máy để dì Thương đi dạy học, để sắm sập gụ, bộ xa-lông gỗ trắc Đồng Kị. Vợ chồng dì Thương ăn nên làm ra nhờ vườn chanh, luống ớt.

Hoa chanh màu trắng tím, nở xòe 5 cánh tỏa hương nồng nàn. Nụ chanh bằng hạt đậu nành màu tim tím. Hương chanh ngào ngạt. Cây chanh nở hoa, ong bướm kéo đến bay vù vù dập dìu từ sáng tinh mơ đến chiều tà.

Ăn miếng thịt gà luộc có rắc lá chanh thái nhỏ, chấm với muối tiêu ớt nước chanh, mới thấy có hứng thú phong lưu đồng ruộng. Cô gái quê 17, 18 tuổi, môi son má hồng, tóc dài đen nhánh, gội tóc bằng lá chanh trước lúc đi chơi hội làng. Lá chanh, hương chanh đã xe duyên thắm dì Thương chú Mẫn đó.

Sang chơi nhà dì Thương, hôm nào mẹ cũng mang về một nấm lá chanh và dăm trái chanh nghệ, chanh đào. Dì Thương vẫn hát ru con:

“Hoa chanh nở giữa vườn chanh,

Thầy u mình với chúng mình chân quê”.

Lúc nào cũng vậy, dì vừa hát vừa nhìn ra vườn chanh với đôi mắt sáng lên.