Triết học duy vật biện chứng khẳng định vận động là mọi sự biến đổi nói chung, kể từ sự thay đổi vị trí đơn giản cho đến hoạt động của tư duy. Vận động là thuộc tính cố hữu của vật chất là phương thức tồn tại của vật chất.

Theo quan điểm của Ph.Ăngghen, vận động không chỉ thuần túy là sự thay đổi vị trí mà là “mọi sự thay đổi và mọi quá trình diễn ra trong vũ trụ”; vật chất luôn gắn liền với vận động và chỉ thông qua vận động mà các dạng cụ thể của vật chất mới biểu hiện được sự tồn tại của mình. Vận động trở thành phương thức tồn tại của vật chất. Không thể có vận động thuần túy ở bên ngoài vật chất, mà chỉ có vật chất đang vận động và biến đổi không ngừng, cũng như không thể có vật chất mà không có vận động.

Xét về nguồn gốc, vận động là tự thân, vận động không phải do sự tác động thuần túy từ bên ngoài mà do những mâu thuẫn bên trong bản thân các sự vật và hiện tượng tạo thành và vận động không do “ai” sinh ra và không thể mất đi, vận động mang tính khách quan, quy luật, tính vĩnh viễn và tuyệt đối. Khái quát những mặt, những mối liên hệ mang tính đa dạng phong phú trong hiện thực khách qua, phép biện chứng duy vật nêu lên năm hình thức vận động cơ bản của vật chất. Đó là các hình thức vận động như: cơ, lý, hóa, sinh học và xã hội.

Các hình thức vận động này đều có quan hệ tác động qua lại lẫn nhau và có khả năng chuyển hóa cho nhau. Sự phân chia các hình thức vận động cũng chỉ mang tính tương đối.

Vận động và đứng im

Thế giới vật chất luôn ở trong quá trình vận động và phát triển không ngừng. Nhưng điều đó không loại trừ mà còn bao hàm trong đó hiện tượng đứng im tương đối. Không có sự đứng im tương đối thì sẽ không có sự vật và hiện tượng vật chất cụ thể nào tồn tại. Đứng im chỉ xét trong một quan hệ nhất định của sự vật, còn khi xét trong mọi quan hệ thì sự vật vận động chứ không phải đứng im. Đứng im chỉ xét trong một hình thức vận động, nếu trong mọi hình thức vận động thì sự vật không phải đứng im mà đang vận động. Đứng im chỉ biểu hiện của một trạng thái vận động trong sự “cân bằng”, trong sự ổn định tương đối của sự vật và hiện tượng cụ thể. Bởi không có đứng im tương đối thì cũng không có sự tồn tại của các sự vật và hiện tượng khách quan nói chung.

 

Nói vận động phát triển là phương thức tồn tại vật chất là vì:
+ Vận động là một thuộc tính cố hữu của vật chất nên nó không do ai sáng tạo ra và cũng không thể tiêu diệt được. Nguyên lý này được chứng minh bằng định luật bảo toàn và chuyển hoá năng lượng.
+ Vận động là hình thức tồn tại của vật chất nên các dạng vật chất được nhận thức thông qua sự vận động của chúng.