Nguyễn Tuân - một nhà văn được biết đến với tư cách như một phù thủy của ngôn từ và tình yêu thiên nhiên sâu sắc. Những điều đó thật dễ dàng để cảm nhận được từ trong các tác phẩm của ông. Và dĩ nhiên, tác phẩm Cô Tô cũng không nằm ngoài quy luật ấy. Từng hình ảnh, câu chữ trong tác phẩm này được đặc tuyển một cách tinh tế, giúp nhà văn khắc họa vẻ đẹp thiên nhiên và con người trên vùng đảo Cô Tô tươi đẹp.

Nhà văn đã ưu ái lựa chọn đảo Cô Tô ở thời khắc sau cơn bão để phô ra vẻ đẹp tuyệt diệu của thiên nhiên nơi đây. Từ trên nóc đồn, ông phòng tầm mắt mình ra khắp bốn phương tám hướng, thâu hết vào trong mình cả vùng biển đảo rộng lớn. Qua từng giác quan, nhà văn tận hưởng bầu không khí trong trẻo, mát lành của vùng đất sau cơn mưa bão. Với sự tinh tế của mình, từng thay đổi nhỏ nhặt cũng trở nên thật rõ ràng đối với ông. Từ những rừng cây thêm xanh mượt, những nước biển thêm đậm đà, những đồi cát thêm vàng giòn, đến những chiếc lưới lại thêm nặng mẻ cá. Tất cả như thêm tươi đẹp, thêm sức sống sau cơn bão. Những chuyển biến ấy, chỉ có những người có tâm hồn nhạy cảm với trái tim tràn đầy tình yêu thương thì mới cảm nhận được.

Rồi đảo Cô Tô lại một lần nữa chinh phục một tâm hồn nghệ sĩ bởi khung cảnh tráng lệ, tuyệt mĩ của mình vào buổi bình minh. Bình minh muôn thuở trên trái đất này vẫn diễn ra theo cái tuần tự được lập trình sẵn, và ngày nào cũng thấy. Nhưng hôm bay, cảnh bình minh này khiến nhà văn phải say sưa. Tác giả sử dụng một loạt các hình ảnh so sánh cùng các từ láy tượng hình để hòng lột tả cho bằng hết cái vẻ đẹp hoang sơ này. Ông cũng thật tham lam, khi miêu tả cho kì hết, không để sót một chi tiết nào được nhìn ngắm. Từ đường chân trời, ngấn bể sạch như một tấm kính được lau sạch bụi. Đến ông mặt trời tròn trĩnh, phúc hậu như một quả trứng thiên nhiên đầy đặn. Đối với tác giả, khung cảnh mặt trời mọc này, y như một mâm lễ vật sang quý của đất trời. Thời khắc tuyệt đẹp nhưng cũng ngắn ngủi ấy, được ánh nhìn tinh tế của Nguyễn Tuân bắt gặp, và tái hiện tài tình vào từng câu văn.

Tuy nhiên, tình yêu của nhà văn dành cho đảo Cô Tô không chỉ dừng lại ở tình yêu thiên nhiên, mây trời. Mà nó còn thể hiện ở cách ông quan sát, thích thú với cảnh sinh hoạt của người dân nơi đây. Sau trận bão, người dân lại náo nức với những hoạt động của ngày mới. Họ kéo nhau về chiếc giếng nước ngọt, múc nước, gánh nước náo động cả vùng không. Họ tấp nập mở sạp của biết bao những chiếc thuyền của hợp tác xã đang đậu ở bờ ghe đá. Những thùng những gánh nối đuôi nhau đi đi về về. Vội vàng nhưng vui sướng. Đó là cái vui sướng của những người lao động khi được sống, được làm việc, được bận rộn. Và chính đó là vẻ đẹp bình dị, yên bình của hòn đảo này.

Qua tác phẩm Cô Tô, chúng ta thực sự cảm nhận được rõ ràng tài năng sử dụng ngôn từ của nhà văn Nguyễn Tuân. Dưới ngòi bút tài hoa của ông, mỗi từ ngữ đều được sàng lọc và sử dụng hết mức ý nghĩa của mình. Nhờ vậy, tác phẩm đã thành công tái hiện được một cách chân thực vẻ đẹp thiên nhiên và cuộc sống sinh hoạt của người dân trên hòn đảo Cô Tô. Và cũng từ trong đó, tình cảm chân thành của nhà văn dành cho miền đất này cũng trở nên thật sâu sắc và dễ đồng điệu hơn bao giờ hết.