sự giống nhau và khác nhau giữa phương pháp luận biện chứng và phương pháp luận siêu hình
a) Phương pháp siêu hình
Phương pháp siêu hình là phương pháp:
+ Nhận thức đối tượng ở trạng thái cô lập, tách rời đối tượng ra khỏi các chỉnh thể khác và giữa các mặt đối lập nhau có một ranh giới tuyệt đối.
+ Nhận thức đối tượng ở trạng thái tĩnh tại; nếu có sự biến đổi thì đấy chỉ là sự biến đổi về số lượng, nguyên nhân của sự biến đổi nằm ở bên ngoài đối tượng. Phương pháp siêu hình làm cho con người "chỉ nhìn thấy những sự vật riêng biệt mà không nhìn thấy mối liên hệ qua lại giữa những sự vật ấy, chỉ nhìn thấy sự tồn tại của những sự vật ấy mà không nhìn thấy sự phát sinh và sự tiêu vong của những sự vật
ấy, chỉ nhìn thấy trạng thái tĩnh của những sự vật ấy mà quên mất sự vận động của những sự vật ấy, chỉ nhìn thấy cây mà không thấy rừng".

Phương pháp siêu hình bắt nguồn từ chỗ muốn nhận thức một đối tượng nào trước hết con người cũng phải tách đối tượng ấy ra khỏi những mối liên hệ và nhận thức nó ở trạng thái không biến đổi trong một không gian và thời gian xác định. Song phương pháp siêu hình chỉ có tác dụng trong một phạm vi nhất định bởi hiện thực không rời rạc và ngưng đọng như phương pháp này quan niệm.

b) Phương pháp biện chứng
Phương pháp biện chứng là phương pháp:
+ Nhận thức đối tượng ở trong các mối liên hệ với nhau, ảnh hưởng nhau, ràng buộc nhau.
+ Nhận thức đối tượng ở trạng thái vận động biến đổi, nằm trong khuynh hướng chung là phát triển. Đây là quá trình thay đổi về chất của các sự vật, hiện tượng mà nguồn gốc của sự thay đổi ấy là đấu tranh của các mặt đối lập để giải quyết mâu thuẫn nội tại của chúng.

Như vậy phương pháp biện chứng thể hiện tư duy mềm dẻo, linh hoạt. Nó thừa nhận trong những trường hợp cần thiết thì bên cạnh cái "hoặc là... hoặc là..." còn có cả cái "vừa là... vừa là..." nữa; thừa nhận một chỉnh thể trong lúc vừa là nó lại vừa không phải là nó; thừa nhận cái khẳng định và cái phủ định vừa loại trừ nhau lại vừa gắn bó với nhau.
Phương pháp biện chứng phản ánh hiện thực đúng như nó tồn tại. Nhờ vậy, phương pháp tư duy biện chứng trở thành công cụ hữu hiệu giúp con người nhận thức và cải tạo thế giới.

ví dụ về phương pháp luận biện chứng và phương pháp luận siêu hình
phương pháp luận biện chứng
ví dụ :người ta biết tại sao mưa vì người ta đã nghiên cứu và biết được.
phương pháp luận siêu hình
ví dụ trên: người ta tin rằng mưa là do thượng đế phái rồng phun nước.

ví dụ về mâu thuẫn
mâu thuẫn trong Triết Học không đơn thuần là đối lập hay đối kháng, mà chỉ như hai mặt tờ giấy: không có mặt nào tốt hay xấu hơn, đơn giản là chúng phải có nhau. Mâu thuẫn là thuộc tính của Tự nhiên: có lực hấp dẫn thì có ly tâm, có vật chất thì có phản vật chất, có trái có phải, trên và dưới, nếu không thế thì không có điều kiện cân bằng để tồn tại. Chính thời gian không có hiện tại đúng nghĩa, mà chỉ có quá khứ và tương lai, tức cái đã biết và cái chưa biết. Quy luật vật lý nối kết các mâu thuẫn này:
ví dụ hai otô chạy cùng hướng sẽ tính trước được có đụng nhau hay không.Trong xã hội thì phức tạp hơn thế: anh A và cô B sinh ra tại hai nơi vào hai thời điểm thì khó tính trước sẽ iu nhau và lấy hay không, người ta gọi nôm na đó là số phận.

các mặt đối lập ; sự thống nhất giữa các mặt đối lập ; sự đấu tranh giữa các mặt đối lập Quy luật thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập là quy luật về nguồn gốc, động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động và phát triển. Theo quy luật này, nguồn gốc và động lực cơ bản, phổ biến của mọi quá trình vận động, phát triển chính là mâu thuẫn khách quan, vốn có của sự vật, hiện tượng.