NVQS là một trong những trách nhiệm phải thực hiện của công dân về quốc phòng do luật pháp và luật cụ thể của nhà nước quy định (có nơi gọi là quân dịch, nói chung mang tính bắt buộc). Quy định tuổi, thời gian thực hiện NVQS ở các nước khác nhau, tuỳ theo yêu cầu quốc phòng, mục tiêu chính trị, trình độ thiết bị, vũ khí, trình độ kinh tế, dân trí, vv.
Ở Việt Nam, có hai dạng NVQS: phục vụ tại ngũ và phục vụ ở ngạch dự bị. Công dân nam giới, đủ 18 tuổi, có đủ điều kiện theo luật định phải làm NVQS. Người tàn tật, người mắc bệnh tâm thần hoặc bệnh mạn tính theo danh mục bệnh tật do bộ trưởng Bộ Y tế và bộ trưởng Bộ Quốc phòng quy định được miễn làm NVQS. Trong thời chiến, phụ nữ được gọi nhập ngũ theo quyết định của Chính phủ. Nam đến hết 50 tuổi, nữ đến hết 40 tuổi thì hết hạn làm NVQS