Nghệ thuật:
- phép tương phản:
a) Hai mặt tương phản cơ bản trong truyện Sống chết mặc bay: Một bên là người dân vật lộn, chống chọi với mưa gió hết sức căng thẳng, vất vả. Bên kia là viên quan đi hộđê ngồi trong chỗan toàn, nhàn nhã, mải mê bài bạc, không cho phép ai quấy rầy ván bài của mình, coi việc đánh bài là trên hết, mặc dân sống chết khi đê vỡ.
b) Những người dân hộđê: Làm việc liên tục từchiều đến gần một giờđêm. Họbì bõm dưới bùn lầy, ướt như chuột lột, ai ai cũng mệt lửcảrồi; trong khi mưa tầm tã trút xuống, nước sông cuồn cuộn bốc lên. Tác giảnhận xét: "Tình cảnh trông thật là thảm".
c) Viên quan đi hộđê thì ngồi trong đình ởchỗcao ráo, an toàn. Người gãi chân, kẻquạt mát, các tay chân ngồi hầu bài. Khung cảnh nhàn nhã, đường bệ, nguy nga. Quan chỉmê bài. Đáng lẽphải tắm mưa, gội gió, đứng trên đê đốc thúc, thì quan lại ngồi chơi nhàn nhã, có kẻhầu, người hạ. Quan gắt khi có người báo tin đê vỡ. Quan đỏmặt tía tai đòi cách cổ, bỏtù người dân báo đê vỡ. Và y tiếp tục vui mừng vì đã ù ván bài, mặc cho dân rơi vào cảnh đê vỡ, "tình cảnh thảm sầu" không sao kểxiết.
d) Tác giảdựng lên hai cảnh tương phản nhằm mục đích so sánh, làm nổi bật sựđối lập. Người có trách nhiệm thì vô trách nhiệm, chỉham mê bài bạc. Những người dân thì phải dầm mưa gội gió, nhọc nhằn, chống chọi với thiên nhiên một cách tuyệt vọng. Cuối cùng,
sựvô trách nhiệm của viên quan đã dẫn đến cảnh đê vỡ. Quan thì sung sướng vì nước bài cao, dân thì khổvì nước lụt.2.
Phép tăng cấp
a) Phép tăng cấp đã được sửdụng đểmiêu tảtình cảnh nguy ngập của khúc đê. Mưa mỗi lúc một tầm tã. Nước sông càng dâng cao. Dân chúng thì đuối sức, mệt lửcảrồi.
b) Phép tăng cấp cũng được sửdụng đểmiêu tảthái độvô trách nhiệm, lòng lang dạthú của viên quan. Viên quan hộđê không cùng dân chống đỡmà ngồi trong đình vững chãi, an toàn. Bao kẻphải hầu hạquan. Không phải là vì công việc mà chỉvì một thú chơi bài. Quan chơi bài nhàn nhã, ung dung. Quan gắt khi có người quấy rầy. Quan quát mắng, đòi cách cổ, bỏtù khi có người báo đê vỡ. Quan sung sướng vì ván bài ù. Mức độvô trách nhiệm và cáu gắt vô lí của quan càng thểhiện rõ nét
c*) Sự kết hợp của nghệthuật tương phản và tăng cấp đã tốcáo và phê phán hành động ham mê bài bạc và vô trách nhiệm của viên quan. Nếu viên quan chỉham đánh bạc thì đó là thói xấu trong sinh hoạt của cá nhân y. Nhưng y đánh bạc khi làm công vụ, cụthểlà khi đi hộđê, liên quan đến tính mạng và tài sản của dân chúng thì đó là sựvô trách nhiệm. Y thắng ván bài đã chờthì y sung sướng là lẽthường tình. Nhưng y thắng bài khi đê vỡ, y sung sướng khi bao người dân khổsở, cùng cực thì sựvui mừng của ylà một hành động phi nhân tính của kẻlòng lang dạthú. Chính sựkết hợp này đã làm cho tính chất tốcáo và phê phán thêm sâu sắc