Từ ngàn xưa, người nông dân đã vất vả một nắng hai sương ở ngoài đồng để làm ra củ khoai, hạt lúa nuôi mình và nuôi đời. Gắn bó với họ ngoài thửa ruộng còn có con trâu. Con trâu là đầu cơ nghiệp, là người bạn chí tình chí nghĩa:
Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta đây trâu đấy ai mà quản công
Bao giờ cây lúa còn bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Bài ca dao đã thể hiện tình cảm yêu quý, biết ơn của người nông dân đối với con trâu – một người bạn, người giúp việc đắc lực trong sản xuất nông nghiệp.
Mở đầu bài ca dao là tiếng gọi trìu mến thiết tha:
Trâu ơi ta bảo trâu này
Người nông dân không chỉ đơn thuần coi trâu là một con vật mà còn là người bạn thân thiết, đáng quý. Họ tâm tình, trò chuyện với trâu như với một người bạn bằng vai phải lứa: Trâu ơi,… trâu này. Không quý sao được khi con trâu là tài sản lớn. Không thân thiết sao được khi từ gà gáy sáng đến tối lửa tắt đèn, con trâu luôn làm việc bên cạnh con người. Con trâu gắn bó với người nông dân từ thuở ấu thơ cho đến lúc nhắm mắt xuôi tay… Chính vì vậy quan hệ giữa người nông dân với trâu không chỉ là mối quan hệ giữa người chủ và con vật sở hữu mà còn là mối quan hệ bạn bè tình sâu nghĩa nặng.
Ta thử hình dung một buổi sớm mai, người nông dân vai vác cày tay dắt trâu vừa đi vừa thủ thỉ: Trâu ơi ta bảo trâu này, Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta. Cách xưng hô thật dịu dàng, thân mật. Họ biết việc cày đồng là vất vả, mệt nhọc: trên đầu nắng như đổ lửa, dưới chân nước nóng như đun, cả trâu và người cùng chịu. Người thì mồ hôi thánh thót như mưa, trâu thì vươn cỗ kéo cày bước đi chậm chạp, nặng nề. Người nông dân ta là thế đấy! Thương mình một, thương trâu mười.
Câu thứ ba; cấy cày vốn nghiệp nông gia khẳng định người và trâu gắn bó không rời trong nghiệp nông gia. Ta đây trâu đấy như hình với bóng, cùng làm việc vất vả trên đồng ruộng để làm ra củ khoai, hạt lúa. Trâu với người hiểu nhau trong từng cử chỉ, từng công việc.
Người không quản ngại vất vả, trâu cũng vậy. Người hiểu công sức lớn lao của trâu trong công việc nhà nông. Trâu là người bạn tốt, như vậy làm sao người có thể quên ơn? Mạch cảm xúc của bài ca dao đã phát triển lên một bước, từ sự gắn bó, biết ơn, đến sự hứa hẹn đền ơn:
Bao giờ cây lúa còn bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Công sức của người và trâu sẽ được đền bù xứng đáng. Cả hai đã cùng làm việc, cùng chịu khó nhọc vất vả một nắng hai sương thì sẽ cùng hưởng thành quả lao động. Người được hưởng những bông lúa vàng, trâu được hưởng những ngọn cỏ non. Cái điều tưởng chừng giản dị ấy lại là lời hứa trước sau như một của con người trọng nghĩa tình.
Bài ca dao là tiếng nói tâm tình của người nông dân với con vật gắn bó thân thiết suốt cuộc đời mình. Bài ca dao còn thể hiện ước vọng của người nông dân muốn có một cuộc sống no đủ, lòng nhủ lòng cố gắng làm việc để có một vụ mùa bội thu. Đó là những người lao động chân lấm tay bùn nhưng có một tâm hồn đôn hậu, thuỷ chung.
Ca dao nói về lao động sản xuất phản ánh sinh động vất vả của người nông dân xưa kia. Dù cuộc sống khó khăn cực nhọc nhưng họ vẫn thiết tha với công việc, yêu quý từng tấc đất. Trong lao động, họ không chỉ yêu thương gắn bó với nhau mà còn trân trọng công lao của những con vật hữu ích đã giúp họ trong công việc đồng áng. Đây là một nét tình cảm cao đẹp của người lao động

Người dân Việt Nam từ ngàn xưa đến nay vốn giàu tình cảm. Những gì xảy ra hàng ngày xung quanh họ. Thiên nhiên, cuộc sống, công việc được cảm nhận với những cảm xúc sâu sắc ấy đã ngưng đọng lại thành những lời thơ lưu truyền rộng rãi mà ngày nay vẫn được giữ gìn: ca dao. Ca dao là một kho tàng phong phú những kinh nghiệm và cảm xúc của con người Việt Nam về cuộc sống, con người, tình cảm. Trong đó nổi lên một mảng bao gồm những bài ca dao về người lao động và công việc của họ:
Trâu ơi ta bảo trâu này:
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày vốn nghiệp nông gia
Ta đây trâu đấy ai mà quản công.
Bao giờ cây lúa có bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Bài ca dao ấy là một điển hình của những bài ca dao lao động. Hãy cùng lắng nghe lời ca dao ấy để hiểu thêm về tâm hồn của người dân Việt Nam và những gì người xưa muốn gửi gắm đến chúng ta.
Mở đầu bài ca dao là tiếng gọi của người nông dân:
Trâu ơi ta bảo trâu này.
Hai tiếng Trâu ơi nghe'thật thân thiết, đầy tình cảm. Con trâu trong cuộc sống của người nông dân Việt Nam vốn là một yếu tố rất quan trọng.
Con trâu là đầu cơ nghiệp.
Nhưng dù vậy, con trâu vẫn chỉ là một con vật trung thành và giúp ích cho con người vậy mà ở đây hai tiếng Trâu ơi kia như xoá đi cái ranh giới chủ tớ giừa người nông dân với con trâu. Tiếng gọi như gọi một người bạn, một người thân và tiếp theo đó là người nhắn nhủ: Ta bảo trâu này. Đọc những lời này, người ta không cảm nhận gì khác hơn là một lời khuyên nhủ, nhắn gửi hết mực chân tình. Người nông dân bảo với trâu:
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.
Bảo trâu ra ngoài ruộng làm việc, người dân cày không dùng đến mệnh lệnh hoặc đòn roi mà là một lời nói thật chân tình. Nhất là từ với ta đầy thân thiết. Nó thể hiện sự gắn bó của người nông dân với công việc. Trâu cày với ta là sự chia sẻ của người nông dân với con trâu với con trâu trong những công việc cực khổ, nhọc nhằn như việc cày đồng. Nó càng chứng tỏ sự gần gũi giữa người lao động và con trâu, cái cày của họ, như một số câu ca dao khác cũng đã nói đến:
Trên đồng cạn, dưới đồng sâu.
Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.
Câu tiếp theo vẫn là lời khuyên nhủ chân thành của người nông dân:
Cấy cày vốn nghiệp nông gia,
Ta đây, trâu đấy ai mà quản công.
Người nông dân Việt Nam luôn gắn bó với ruộng đồng - Sự nghiệp cha truyền con nối: Cấy cày vốn nghiệp nông gia. Từ vốn càng nhấn mạnh hơn sự gắn bó đó giữa cái cày, cây lúa với người nông dân.
Ta đây, trâu đấy ai mà quản công – Mấy từ ta đây - trâu đấy nhịp nhàng, thể hiện sự gắn bó cũng trong công việc đồng áng, cùng với tiếng ai thể hiện sự trân trọng của người nông dân đối với con trâu, coi nó cũng như con người. Đặc biệt là cụm từ ai mà quản công nghe thân thương lạ. Nó như lời nói yêu thương dành cho một người bạn thân mật và đầm ấm. Hiểu sâu hơn, đây chính là lời nhắn gửi đến con người xưa và nay trong xã hội: lao động thì phải hết lòng, tận tụy, đừng nên tiếc công, ngại khó. Cùng nhau dốc sức làm việc thì mới mong có được thành quả:
Bao giờ cây lúa có bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.
Đây là lời hứa hẹn phần thưởng dành cho công sức lao động bỏ ra. Trâu giúp người cày cấy, người có được hạt lúa thơm thì trâu cũng được thưởng những ngọn cỏ tươi xanh. Đó chính là lời hứa hẹn đối với con người: cùng nhau lao động hết lòng, khi có được thành quả thì mỗi người đều được đền bù xứng đáng công lao của mình. Bài ca dao là một bài học kín đáo gởi gắm đến chúng ta của người xưa. Xuyên suốt bài ca dao là giọng điệu chân tình, nhắn nhủ, tâm sự, nhẹ nhàng mà thấm thía. Bên cạnh đó, sự có mặt của thanh bằng tràn ngập trong bài ca dao và những hình ảnh thân quen: trâu, cày, ruộng đồng, lúa, cỏ... góp phần tạo nên bức tranh thôn dã quen thuộc, êm đềm. Lời lẽ nhẹ nhàng, thân thiết bài ca dao thể hiện tâm hồn của người nông dân Việt Nam: nhân hậu, bao dung và tình yêu công viêc lao động của họ. Hơn thế nữa, bài ca dao giúp chúng ta hiểu hơn về giá trị của sự cần cù lao động trong cuộc sống mà chúng ta đã được biết một phần qua một số bài ca dao khác:
Cày đồng đang buổi ban trưa,
Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi! Bưng bát cơm đầy,
Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần
Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang
Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu.
Đọc bài ca dao, tôi thấy mình như được trở về miền quê Việt Nam, ngồi trong bầu không khí đầy mùi thơm rơm rạ mà nghe tiếng hát những bài ca dao văng vẳng, càng thấm thía hơn bài học trong bài ca thôn dã ấy. Trải qua bao tháng năm, bài học ấy vẫn không bao giờ là cũ đối với con người ngày nay; Hãy làm việc hết mình để có được những thành quả xứng đáng như những người nông dân xưa kia đã làm. Như bao bài và câu ca dao khác, bài ca dao này cũng cho tôi thêm hiểu, thêm yêu con người Việt Nam và tiếp nhận một bài học thấm thía để rèn luyện bản thân mình.

Ca dao tục ngữ Việt Nam không chỉ là những truyền thống đạo lý của con người mà còn ca ngợi lối sống giàu tình nặng nghĩa của người dân lao động. Người nông dân luôn thiết tha yêu cuộc sống ruộng đồng,gắn bó với quê hương, đất nước, họ luôn bày tỏ tình thân thiết với từng vườn cải, từng luống rau, đồng lúa. Và trong lao động nông nghiệp thì con trâu là người bạn thân thiết nhất, là con vật mà cùng chịu khổ nhọc với họ trong lao động, bằng tình cảm nặng nghĩa tình của mình, người nông dân dã nhắn nhủ:
“Trâu ơi ta bảo trâu này,
Trâu ra ngoài đồng trâu cày với ta.
Cấy cày vốn nghiệp nông gia,
Ta đây trấu đấy , ai mà quản công.
Bao giờ cây lúa còn bong,
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.”
Mở đầu bài ca dao bằng tiếng gọi “trâu ơi” với giọng điệu thật thân tình và đã dùng đại từ xưng hô “ta” thể hiện một lòng hết sức triều mến. Người nông dân xem con trâu như một người bạn thân để cùng tâm sự, cùng cam chịu khổ cực nắng mưa với người. Và con trâu được khuyên nhủ, được dẫn dụ nên siêng năng ra đồng cày ruộng với người:
Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.
Con người xem trâu như một người bạn thân tình “trâu với ta”, “đây với đấy” ý nói là trâu và người cùng chung nghiệp nông gia nên phai cùng chịu nhọc nhằn, dãi nắng dầm mưa để một ngày nào đó sẽ thu hoạch vụ mùa:
Cấy cày vốn nghiệp nông gia,
Trâu đây ta đấy, ai mà quản công.
Đại từ ai được sử dụng và sắc thái biểu cảm đặc biệt: người và vật bình đẳng, không có một chút nào phân biệt hay ngăn cách.Nhà nông và con vật thân yêu như cùng giao ước: bây giờ cùng ra công khó nhọc, ngày mai sẽ cùng được hưởng lợi. Ta có lúa ăn thì trâu có cỏ để gặm,ta no thì trâu cũng không bao giờ phải đói:
Bao giờ cây lúa còn bông,
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn
Tình yêu thương của con người không chỉ với người mà đối với tát cả vạn vật, lòng triều mến khăng khít qua lời nhắn nhủ trên đã thể hiện tình thân thiết của người nông dân đối với loài gia súc gần gũi nhất trong đời sống hằng ngày. Đối với nhà nông, trâu bò còn là sức kéo không thể thiếu được, từ việc cày bừa, dọn đát gieo cấy đến việc cộ lúa, xe đát làm nền, chở cây, lá cất nhà…không chỉ là dùng làm sức kéo mà còn cho phân bón cho lúa rất tốt, sụ phát triển tốt của cây nông nghiệp không thể nào thiếu phân bón. Mọi việc nặng nhọc đều do con trâu đảm đương, chon en trong sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt nông thôn không thể nào thiếu sự giúp sức của con vật thân yêu đó. Và hình ảnh con trâu đi trước cái cày theo sau là hình ảnh phổ biến ở nông thôn nước ta ngày xưa. Chính vì thế con trâu rất là quan trọng, gắn bó với người nông dân chúng ta.
Bài ca dao ngắn gọn nhưng thật súc tích, thắm đượm tình thương yêu của nhà nông đối với con vật thân yêu, con vật thân cận hết sức gần gũi cùng chịu vất vả với người nông dân trong việc đồng áng. Đồng thời thể hiện lối sống giàu tình nặng nghĩa của người nông dân ta thời xưa.

Việt Nam là một dân tộc giàu truyền thống lao động sản xuất, ở đó con người luôn hăng say trong lao động chiến đấu, đã có rất nhiều những câu ca dao tục ngữ hay về lĩnh vực này trong đó nổi bật lên là bài ca dao Trâu ơi ta bảo trâu này.
Trâu được dân gian ta ví như đầu cơ nghiệp, đối với những người làm nông thì có lẽ hình ảnh con trâu sẽ được nhắc đến đầu tiên, nó là tài sản lớn nhất trong gia đình, trước đây khi còn nghèo đói, nhà nào có nhiều trâu thì nhà đó được xem như rất giàu có và nhiều tiền bạc. Ngày nay khi kinh tế cũng ngày càng phát triển, lao động sản xuất cũng ngày càng được tăng gia với những máy móc và thiết bị hiện đại thì hình ảnh con trâu vẫn không bị mờ đi hình ảnh.
Hình ảnh con trâu trong bài ca dao trên đã nói đến tinh thần yêu lao động, tinh thần hăng say trong lao động sản xuất, bài ca dao này như điệu hò, câu hát với hình ảnh con trâu quen thuộc của nhân dân Việt Nam, hình ảnh đó gắn bó với những người lao động, con trâu là người bạn thân thiết của người nông dân, người nông dân là người bạn thân thiết của con trâu, họ gắn bó với nhau trong lao động sản xuất:
Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày giữ nghiệp nông gia
Ta đây trâu đấy, ai mà quản công
Hình ảnh con trâu ra ruộng cày với người nông dân, nó là vật dụng trong lao động sản xuất, hình ảnh con trâu ra đồng cày ruộng với người nông dân, đã thể hiện sự gắn bó của người nông dân với chính phương tiện mà dùng để sản xuất hàng ngày, hình ảnh con trâu ra đồng cày ruộng đã gắn bó với người nông dân. Hình ảnh gắn bó giữa người nông dân với hình ảnh con trâu đã thể hiện sự gắn bó gần gũi của người nông dân với chính vật dụng mà hay dùng hàng ngày, cấy cày, và làm nông nghiệp cùng nhau.
Bao nhiêu quản ngại khó khăn, bao vất vả giữa người nông dân với hình ảnh chú trâu ra ngoài đồng cày ruộng, cày cấy thật vất vất vả, nhưng những điệu hát đó cũng là lời để động viên và tạo nên những khúc hát ru dương hơn cho những người lao động bằng chân tay như người nông dân Việt Nam.
Bao giờ cây lúa còn bông
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn
Hình ảnh cây lúa còn bông, đó là nói lên sự hăng say trong lao động sản xuất, đến lúc nào đó còn lao động thì còn hình ảnh con trâu ngoài đồng với những người nông dân chất phát cần cù chăm chỉ, hình ảnh con trâu và người nông dân đã trở thành những biểu tượng không thể thiếu cho người nông dân Việt Nam, nó thật gần gũi, và gắn bó mật thiết với người nông dân.
Bài ca dao trên đã nói đến hình tượng con trâu của dân tộc Việt Nam nó là người bạn gắn bó với người nông dân, chúng ta thấy không thể thiếu được hình ảnh con trâu, nó gần gũi, gắn bó với những người nông dân, sự gắn bó thể hiện truyền thống trong lao động sản xuất, sự gắn bó trong cách sống, sản xuất và cuộc sống. Hình ảnh con trâu là hình ảnh quen thuộc của những người nông dân Việt Nam, nó gắn bó da diết, là người bạn tri kỉ của nhà nông.
Đúng là con trâu là đầu cơ nghiệp quả đúng không sai, hình ảnh con trâu sẽ mãi gắn bó với hình tượng của người nông dân Việt Nam, nó chất phát gần gũi và gắn bó với những người nông dân. Hình ảnh con trâu là đầu cơ nghiệp sẽ luôn gắn bó với hình ảnh của những người nông dân cần cù, chất phát và luôn tạo nên sự gắn bó của nhà nông với hình ảnh con trâu.
Bài thơ đã khắc họa sâu sắc sự gắn bó của hình tượng con trâu của quê hương Việt Nam với những người nông dân, sự gắn bó với người nông dân, hình ảnh đó thể hiện sự gần gũi, gắn bó, và luôn khắc họa đúng hình ảnh của người nông dân Việt Nam, những con người chất phát, cần cù, luôn hăng say trong lao động sản xuất, hình ảnh con trâu trong tác phẩm đã thể hiện đúng như những gì mà ông cha ta đã truyền dạy lại: “ con trâu là đầu cơ nghiệp” và là người bạn thân thiết với người nông dân.
Hình ảnh trong đoạn ca dao trên đã nhắc nhở lại truyền thống của dân tộc, đó là sự gắn bó của những người nông dân trong lao động sản xuất, hình ảnh đó gợi lại biết bao nhiêu cảm xúc cho người đọc, biết bao nhiêu nỗi nhớ, và tinh thần trong cuộc sống, sản xuất và lao động của những người nông dân Việt Nam. Sự gắn bó đó tạo nên những giai điệu của vùng miền quê hương.