Soạn bài: Câu trần thuật

I. Đặc điểm hình thức và chức năng

- Chỉ có câu: Ôi Tào Khê! là mang đặc điểm hình thức của câu cảm thán. Các câu còn lại trong các đoạn trích này đều thuộc kiểu câu trần thuật.

- Những câu này dùng để:

   + Trình bày suy nghĩ của người viết về lòng yêu nước của dân tộc ta (đoạn a).

   + Kể (câu thứ nhất) và thông báo (câu thứ 2) (đoạn b).

   + Miêu tả hình thức của một người đàn ông (đoạn c).

   + Bộc lộ cảm xúc (câu thứ 2 và thứ 3 ở đoạn d).

- Trong các kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, cảm thán và trần thuật, kiểu câu trần thuật được dùng nhiều nhất. Kiểu câu này có nhiều chức năng khác nhau (bao gồm cả chức năng chính của những kiểu câu còn lại) và không có dấu hiệu hình thức như các kiểu câu khác.

II. Luyện tập

Câu 1: Xác định kiểu câu và chức năng của những câu đó.

a. Cả 3 câu là câu trần thuật. Câu 1 dùng để kể, câu 2 và 3 dùng để biểu lộ cảm xúc, tình cảm của Dế Mèn đối với cái chết của Dế Choắt.

b. Câu 1 là câu trần thuật dùng để kể. Câu 2 là câu cảm thán biểu lộ cảm xúc, tình cảm. Câu 3 và 4 là câu trần thuật biểu thị tình cảm và hành động: cảm ơn.

Câu 2:

- Về kiểu câu, ở câu thứ nhất (trong phần dịch nghĩa) có từ nghi vấn thế nào và có dấu chấm hỏi kết thúc câu. Từ đó, có thể nhận biết đây là câu nghi vấn. Còn ở câu thứ hai (trong phần dịch thơ), những dấu hiệu hình thức cho biết đây là câu trần thuật.

- Về ý nghĩa, cả hai câu đều diễn tả ý: Nhà thơ xúc động mãnh liệt trước cảnh đẹp của đêm trăng sáng.

Câu 3:

- Xác định kiểu câu:

   + Câu (a): là câu cầu khiến.

   + Câu (b): là câu nghi vấn.

   + Câu (c): là câu trần thuật.

- Các câu trên đều được dùng với mục đích cầu khiến, chỉ khác nhau về sắc thái (hai câu sau có ý cầu khiến nhẹ nhàng và lịch sự hơn câu đầu).

Câu 4:

- Các câu được dẫn ở đây đều là câu trần thuật.

- Các câu này dùng để:

   + Câu (a) dùng với mục đích cầu khiến.

   + Câu (b): Phần trước dấu hai chấm dùng để kể, phần sau dấu hai chấm dùng với mục đích cầu khiến.

Câu 5:

- Đặt câu trần thuật dùng để:

   + Hứa hẹn: Xin hứa với anh là ngày mai tôi đến sớm.

   + Xin hỗi: Em xin lỗi anh.

   + Cảm ơn: Cháu xin cảm ơn bác.

   + Chúc mừng: Cô chúc mừng em.

   + Cam đoan: Tôi cam đoan đây là hàng thật.

Câu 6:

- Cậu mới mua cuốn sách "Kính vạn hoa – toàn tập" của Nguyễn Nhật Ánh đấy à?

- Mình vừa mua ở nhà sách Nguyễn Văn Cừ đấy.

- Ôi! Quyển sách mới tuyệt làm sao!

- Mình cũng rất thích.

- Khi nào đọc xong, cậu cho mình mượn nhé!

Soạn bài: Câu trần thuật

I. Đặc điểm hình thức và chức năng

  - Những câu trong đoạn trích trên không có đặc điểm hình thức của câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán là:

    + "Lịch sử ta đã có… một dân tộc anh hùng."

    + "Cai Tứ là một người đàn ông thấp…. má hóp lại."

  - Những câu này dùng để kể sự việc, miêu tả, nhận định.

  - Trong những kiểu câu nghi vấn, cầu khiến, câu cảm thán và trần thuật, kiểu câu trần thuật được sử dụng phổ biến và nhiều hơn cả vì mục đích của con người dùng để trao đổi thông tin.

II. Luyện tập

Bài 1 (trang 46 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

    a, Dế Choắt tắt thở.

    → Câu trần thuật kể lại chuyện Dế Choắt chết

    Tôi thương lắm. Vừa thương vừa ăn năn tội mình.

    → Bộc lộ niềm thương xót, hối hận của Dế Mèn trước tội lỗi gây ra với Dế Choắt.

    b, Câu trần thuật: " Mã Lương nhìn cây bút bằng vàng sáng lấp lánh, em sung sướng reo lên:"

    → Thuật lại sự việc Mã Lương có cây bút thần.

    - Câu cảm thán: " Cây bút đẹp quá!"

    → Bộc lộ cảm xúc vui sướng trước cây bút đẹp.

    - Câu trần thuật: "Cháu cảm ơn ông! Cảm ơn ông!"

    → Bộc lộ cảm xúc biết ơn người đã tặng bút thần.

Bài 2 (trang 46 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

    - Câu :" Trước cảnh đẹp đêm nay biết làm thế nào?"

    → Câu nghi vấn: có từ để hỏi "làm thế nào" kết hợp với dấu hỏi chấm.

    - Câu trần thuật: " Cảnh đẹp đêm nay khó hững hờ."

    → Câu trần thuật với dấu chấm kết thúc câu.

    → Cả hai câu đều nhằm mục đích bộc lộ sự xúc động, hân hoan trước cảnh đẹp của đêm trăng đẹp.

Bài 3 (trang 46 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

    a, Câu cầu khiến với từ cầu khiến "đi", kết thúc câu bằng dấu chấm than. Mục đích yêu cầu người nghe dừng hành động hút thuốc lại.

    b, Câu nghi vấn với từ nghi nghi vấn " được không". Mục đích yêu cầu tắt thuốc lá.

    c, Câu trần thuật có dấu hiệu dấu chấm kết thúc cuối câu. Mục đích yêu cầu, đề nghị người nghe không được hút thuốc lá.

Bài 4 (trang 46 sgk Ngữ văn 8 tập 2):

    a, Câu ( a) là câu trần thuật dùng để cầu khiến (Lý Thông nhờ Thạch Sanh đi canh miếu thờ).

    b, Câu trần thuật thứ nhất của đoạn ( b) để kể sự tình. Câu trần thuật thứ hai để cầu khiến: mong muốn có anh trai đi nhận giải cùng.

Bài 5 ( trang 46 sgk Ngữ Văn 8 tập 2):

    - Tớ hứa sẽ đi ngủ sớm hơn.

    - Mình xin lỗi, vì bận quá mình không tới dự sinh nhật bạn được.

    - Chúc mừng em đã giành giải cao trong kì thi vượt cấp vừa qua.

    - Tớ đảm bảo sẽ gửi sách cho cậu đúng hẹn.

Bài 6 ( trang 6 sgk Ngữ Văn 8 tập 2) :

    A: Cậu có cuốn sách "Cánh buồm đỏ thắm" không?

    B: Ừ, tớ có cuốn sách đó.

    A: Ôi, thật là tuyệt vời! Cậu cho tớ mượn đi.

    B: Ừm, mai tớ mang cho cậu nhé.