Soạn bài: Luyện tập xây dựng và trình bày luận điểm

I. Chuẩn bị ở nhà

Đề bài: "Hãy viết một bài báo tường để khuyên một số bạn trong lớp cần học tập chăm chỉ hơn".

Câu 1: Phân tích đề

- Thể loại: văn nghị luận (về một vấn đề trong học tập).

- Nội dung: khuyên bạn học tập chăm chỉ.

- Hình thức: báo tường.

- Đối tượng tiếp nhận: bạn cùng lớp.

Câu 2: Tự lập dàn ý để đối chiếu, hoàn thiện trong giờ luyện tập trên lớp.

II. Xây dựng hệ thống luận điểm

Câu 1:

- Luận điểm (a) thừa ý "lao động tốt", cần sắp xếp lại luận điểm (b), (d).

Có thể bổ sung và sắp xếp lại như sau:

a. Đất nước đang rất cần có những người tài giỏi để đẩy nhanh nhịp độ xây dựng, phát triển về mọi mặt.

b. Quanh ta có nhiều bạn học sinh phấn đấu học giỏi, để đáp ứng được yêu cầu của đất nước.

c. Muốn học giỏi, đòi hỏi người học phải chăm chỉ, tự giác.

d. Trong lớp ta, một số bạn còn ham chơi, chưa chăm học, làm cho thầy cô và cha mẹ phiền lòng.

e. Các bạn ấy chưa thấy rằng, nếu bây giờ càng chơi bời, không chịu học thì sau này càng khó gặp niềm vui trong cuộc sống.

g. Vậy các bạn nên bớt vui chơi, chịu khó học tập chăm chỉ để trở thành người có ích cho cuộc sống, và nhờ đó, tìm được niềm vui chân chính và lâu bền.

Câu 2: Trình bày luận điểm

a)

- Cách (1) tốt vì nó có tác dụng chuyển đoạn, nối đoạn lại vừa giới thiệu được luận điểm mới, đơn giản và dễ làm theo.

- Cách (2) không được vì từ "do đó" dùng để mở đầu câu không có tác dụng chuyển đoạn thực sự.

- Cách (3) rất tốt vì hai câu văn trên không chỉ giới thiệu được luận điểm trước đó mà còn tạo ra giọng điệu thân mật, gần gũi giọng đối thoại, trao đổi trong văn nghị luận.

Một vài cách giới thiệu luận điểm khác:

- Nhưng rất đáng tiếc, đáng buồn là một số bạn trong lớp ta chưa thấy rằng ...

- Một số bạn lại phát biểu công khai: tuổi học trò là tuổi vui chơi, tội gì không vui chơi cho thoải mái đi (các bạn ấy chưa thấy rằng ...)

- Học tập cần phải gắn liền với vui chơi thì mới hài hòa, phát triển cân đối con người. Dựa vào lý lẽ ấy để không chịu học hành nghiêm chỉnh. Các bạn ấy chưa thấy rằng ...

b) Giữ nguyên thứ tự trình bày như SGK không cần phải sắp xếp lại.

Có thể còn có cách sắp xếp khác: (2), (3), (1), (4) nhưng cần thay đổi cách viết câu cho phù hợp.

VD: Trong xã hội ấy → Trong xã hội hiện đại, làm việc gì ... (vì lúc này luận cứ (2) được đưa lên trước).

c) Có thể kết đoạn:

- Lúc bấy giờ, các bạn muốn vui chơi nữa liệu có được không?

- Lúc bấy giờ, các bạn không muốn vui chơi thoải mái nữa liệu có được hay không?

- Tóm lại, không thể không thừa nhận như một chân lý hiển nhiên rằng người học sinh hôm nay càng hàm chơi, không chăm học thì càng khó có thể làm được việc gì có ý nghĩa, và do đó, càng khó có được niềm vui trong cuộc sống.

- Một kết luận ngược có thể rút ra là không chăm chỉ học tập là con đường đi vào ngõ cụt đối với tuổi trẻ học đường.

d) Chuyển thành quy nạp:

Hiện tượng lượng kiến thức nhiều, nếu chúng ta không thường xuyên học bài và làm bài tập sẽ không nắm được lý thuyết và các kỹ năng thực hành. Lâu dần sẽ khó tiếp thu các kiến thức mới, tạo nên các lỗ hổng về kiến thức cơ bản. Còn nếu chúng ta chỉ học đối phó, thiếu tính tự giác thì khi lên lớp thầy cô, bạn bè không kiểm tra sẽ trở nên lười biếng. Các bạn phải thấy việc tự giác học là một thú vui, cảm thấy sung sướng khi giải được một bài toán khó, viết được bài văn hay thì lúc đó mới có hiệu quả. Do đó, muốn học giỏi người học phải chăm chỉ, tự giác.

- Chuyển thành đoạn diễn dịch

Muốn học giỏi, đòi hỏi người học phải chăm chỉ, tự giác. Vì hiện nay lượng kiến thức nhiều, nếu chúng ta không thường xuyên học bài và làm bài tập sẽ không nắm được lý thuyết và các kỹ năng thực hành (...) Các bạn phải thấy việc tự giác học là một thú vui, cảm thấy sung sướng khi giải được một bài toán khó, khi viết được bài văn hay thì lúc đó học mới có hiệu quả.

Câu 3: Trình bày các luận điểm chủ yếu đã được chuẩn bị ở nhà.

Câu 4: Có thể viết đoạn văn theo những luận cứ sau:

- Đọc sách giúp ta hiểu biết về đời sống tinh thẩn của con người.

- Đọc sách giúp ta mở rộng tầm hiểu biết về tự nhiên, xã hội loài người.

- Đọc sách không chỉ đem lại hiểu biết mà còn bồi dưỡng tâm hồn, tự giáo dục nhân cách thẩm mỹ.

- Sách là một người thầy lớn đối với con người? Vì sao?

Nên có câu chủ đề của đoạn: "Đọc sách là công việc vô cùng bổ ích, vì nó giúp ta hiểu biết thêm về đời sống".

Soạn bài: Luyện tập xây dựng và trình bày luận điểm

I. Chuẩn bị ở nhà

Đề bài : "Hãy viết một bài báo tường để khuyên một số bạn trong lớp cần học tập chăm chỉ hơn".

Câu 1: Phân tích đề

- Thể loại : văn nghị luận (về một vấn đề trong học tập).

- Nội dung : khuyên bạn học tập chăm chỉ.

- Hình thức : báo tường.

- Đối tượng tiếp nhận : bạn cùng lớp.

Ngoài các yếu tố về thể loại, nội dung chi phối trực tiếp đến cấu trúc, ngôn ngữ, giọng điệu của bài văn, hai yếu tố hình thức và đối tượng cũng rất quan trọng. Với hình thức báo tường và đối tượng là bạn bè, người viết có thể sử dụng nhiều giọng điệu khác nhau, nhiều từ ngữ quen thuộc, gần gũi hằng ngày.

Câu 2: Tự lập dàn ý để đối chiếu, hoàn thiện trong giờ luyện tập trên lớp.

II. Luyện tập trên lớp

Câu 1:

- Có luận điểm còn chứa đựng những nội dung không phù hợp với luận đề (Luận đề nêu : "phải chăm chỉ học tập hơn", luận điểm lại nói đến khỏe mạnh, lao động tốt…). Cần phải dứt khoát loại bỏ những nội dung không phù hợp đó.

- Còn thiếu những luận điểm cần thiết, khiến mạch văn có chỗ bị đứt đoạn và luận đề không được hoàn toàn sáng rõ (cần thêm những luận điểm như : đât nước rất cần những người tài giỏi, hay : phải học chăm mới học giỏi, mới thành tài…)

- Sự sắp xếp các luận điểm còn chưa thật hợp lí (vị trí của luận điểm b làm cho bài thiếu mạch lạc, luận điểm đ không thế đứng sau luận điểm d…).

Có thể sắp xếp lại hệ thống luận điểm trên như sau :

Câu a) -> câu c) -> câu e) -> câu b) -> câu d).

Câu 2: Trình bày luận điểm

a. Trong những câu được dẫn, câu (3) hay hơn cả vì thể hiện được tình cảm, cảm xúc (lòng mong muốn bạn tiến bộ) của người viết được bộc lộ rõ ràng, do đó hiệu quả thuyết phục sẽ cao hơn.

b. Cách sắp xếp các luận cứ theo trình tự trong sách đã thể hiện tính lô-gíc, chặt chẽ :

Ba câu đầu là hệ thống lập luận theo hướng thuận:

- Câu (1) nêu một vấn đề về tương lai, trong đó trình độ khoa học – kỹ thuật và văn hoá - nghệ thuật ngày một nâng cao.

- Câu (2) xác định vai trò của tri thức trong xã hội đó.

- Câu (3) được suy ra từ câu (2) : muốn có tri thức thì phải chăm chỉ học tập.

- Câu (4) là một kết luận có tính tất yếu và giàu sức thuyết phục.

c. Cách kết đoạn như của bạn ("Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui vẻ phỏng có được không ?") có những đặc điểm :

- Cách viết đó tạo ra một giọng điệu tinh nghịch (thậm chí hơi suồng sã), điều đó có thể làm giảm tính thuyết phục của đoạn văn.

- Để kết luận được như vậy, cả bài văn cũng phải có một giọng điệu tương tự thì mới phù hợp. Điều này thật khó tạo được hiệu quả như ý muốn.

Nói chung, để kết thúc đoạn văn này có thể sử dụng nhiều cách khác nhau, nhiều giọng điệu khác nhau nhưng điều chủ yếu nhất là những giọng điệu đó phải xuất phát từ (và cũng phải thể hiện được) một tình cảm bè bạn chân thành, từ lòng mong muốn thực sự cho sự tiến bộ của bạn cũng như của cả tập thể lớp.

d. Nếu kết luận theo hướng trên (câu chủ đề ở cuối đoạn) thì đây là một đoạn văn được viết theo lối quy nạp.

Nếu kết luận theo hướng trên (câu chủ đề ở cuối đoạn) thì đây là một đoạn văn được viết theo lối quy nạp.

Ví dụ :

"Người học sinh hôm nay càng ham chơi, không chăm học thì ngày mai càng khó có thể làm được việc gì có ý nghĩa, và do đó càng khó có được niềm vui trong cuộc sống. Điều đó được giải thích như sau : cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học – kỹ thuật, xã hội càng ngày càng phát triển, càng đòi hỏi con người phải được trang bị hệ thống tri thức tiên tiến...".

Câu 3: Trình bày các luận điểm chủ yếu đã được chuẩn bị ở nhà.

Câu 4: Với luận điểm "Đọc sách là công việc vô cùng bổ ích vì nó giúp ta hiểu biết thêm về đời sống", có thể viết đoạn văn theo những luận cứ sau :

- Sách là kho tàng tri thức khổng lồ của nhân loại. Sách cung cấp cho ta những tri thức về hầu hết các lĩnh vực của đời sống.

- Tiếp xúc với sách, con người có cơ hội tiếp xúc với toàn bộ kho tàng văn hoá của văn minh nhân loại. Đó là một phương tiện không gì thay thế được.

- Bởi vậy, đọc sách là công việc vô cùng bổ ích mà qua đó, con người có thể không ngừng làm giàu vốn tri thức của mình.