Soạn bài: Một số thể loại văn học: kịch, văn nghị luận

Câu 1 (trang 111 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

* Đặc trưng của Kịch:

   - Đối tượng phản ánh của kịch là những mâu thuẫn xung đột trong đời sống xã hội và con người.

   - Xung đột kịch có vai trò quan trọng nhất, tạo tính kịch, hấp dẫn lôi cuốn.

   - Hành động: kịch do nhân vật kịch thể hiện góp phần thể hiện xung đột kịch.

   - Nhân vật kịch: (chính, phụ, phản diện, chính diện...) bằng lời thoại và hành động thể hiện tính cách, xung đột kịch, qua đó thể hiện chủ đề của vở kịch.

   - Cốt truyện kịch: phát triển theo xung đột kịch, qua các gia đoạn: mở đầu – thắt nút - phát triển – đỉnh điểm – giải quyết.

   - Ngôn ngữ kịch: thể hiện trong lời thoại, mang tính hành động và khẩu ngữ: đối thoại và độc thoại, làm nổi bật tính cách nhân vật.

   - Bố cục kịch: Một vở kịch được chia thành nhiều màn (hồi) khác nhau. Mỗi màn (hồi) được chia thành nhiều lớp (hồi) khác nhau.

* Phân loại kịch:

   - Căn cứ vào tính truyền thống hay hiện đại: kịch dân gian (chèo, tuồng, cải lương...), kịch cổ điển (trước XX), kịch hiện đại (XX)

   - Căn cứ vào tính chất: bi kịch, hài kịch, chính kịch (xung đột cuộc sống), kịch lịch sử.

   - Căn cứ vào vào ngôn ngữ diễn đạt: kịch nói, kịch hát múa, kịch thơ, kịch rối kịch câm,...

* Yêu cầu đọc kịch bản văn học:

   - Đọc kĩ phần giới thiệu, tiểu dẫn.

   - Tập trung vào lời thoại nhân vật.

   - Phân tích hành đọng kịch.

   - Khái quát chủ để tư tưởng, đánh giá giá trị của đoạn trích và toàn vở kịch.

Câu 2 (trang 111 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

* Đặc trưng của văn nghị luận:

   - Nghị luận là một thể loại văn học dùng lí lẽ, phán đoán, chứng cứ để bàn luận về một vấn đề nào đó (xã hội, chính trị, văn học,...) nhằm tranh luận, thuyết phục, bác bỏ, khẳng định, phủ nhận.. giúp người đọc hiểu rõ vấn đề nêu ra.

   - Văn nghị luận thường có tính sâu sắc về tư tưởng, tình cảm, tính mạch lạc, chặt chẽ.

   - Ngôn ngữ trong văn nghị luận chính xác, giàu hình ảnh và sắc thái biểu cảm.

* Các kiểu nghị luận:

   - Căn cứ vào thời gian xuất hiện: Nghị luận dân gian (tục ngữ), nghị luận trung đại (chiếu, hịch, cáo,...) nghị luận hiện đại (tuyên ngôn, lời kêu gọi, xã luận, phê bình...)

   - Căn cứ vào đối tượng và vấn đề nghị luận: Nghị luận xã hội – chính trị (chính luận), nghị luận văn học (phê bình, nghiên cứu, bình giảng, phân tích...).

* Yêu cầu đọc văn nghị luận:

   - Tìm hiểu thân thế tác giả, hoàn cảnh ra đời tác phẩm.

   - Phát hiện chính xác luận đề và hệ thống luận điểm.

   - Đánh giá giá trị của hệ thống luận điểm.

   - Tìm hiểu và đánh giá thái độ, cảm xúc, tình cảm của người viết.

   - Tìm hiểu và đánh giá sự đặc sắc, độc đáo riêng của người viết.

Luyện tập

Câu 1 (trang 111 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Trong vở kịch Rô - mê - ô và Giu - li - ét, xung đột cơ bản là xung đột giữa tình yêu và thù hận. Tuy nhiên, trong đoạn trích này, thù hận không xuất hiện như là một thế lực cản trở tình yêu. Thù hận chỉ hiện ra qua suy nghĩ của các nhân vật, nhưng không phải là động lực để chi phối, điều khiển, quyết định hành động của nhân vật.

Câu 2 (trang 111 sgk Ngữ Văn 11 Tập 2):

Nghệ thuật lập luận nổi bật trong văn bản Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác:

   - Cấu trúc lập luận rõ ràng, mạch lạc: gồm 7 đoạn, phàn mở đầu gồm hai đoạn (đoạn 1 và 2), nội dung chính gồm bốn đoạn (3, 4,5,6), kết luận gồm đoạn 7 và câu cuối cùng.

   - Nghệ thuật so sánh tăng tiến: nội dung đoạn sau có giá trị cao hơn đoạn trước:

       + Nhưng không chỉ có thế thôi (Các Mác còn phát hiện ra giá trị thặng dư)

       + Nhưng đấy hoàn toàn không phải là điều chủ yếu ở Các Mác (trước hết các Mác là một nhà cách mạng...)

→ Tác dụng: Nói lên tầm vóc vĩ đại của Các Mác: là một vĩ nhân, là đỉnh cao của thời đại.

Soạn bài: Một số thể loại văn học: kịch, văn nghị luận

Câu 1: Hãy nêu đặc trung của kịch, các kiểu loại kịch và yêu cầu về đọc kịch bản văn học.

- Đặc trưng của kịch: tái hiện những xung đột trong cuộc sống qua diễn biến của cốt truyện kịch, qua lời thoại và hành động của các nhân vật kịch.

- Các kiểu loại kịch:

    + Xét theo nội dung và ý nghĩa của xung đột: bi kịch, hài kịch, chính kịch.

    + Xét theo hình thức ngôn ngữ: kịch thơ, kịch nói, ca kịch.

- Yêu cầu về đọc kịch văn bản văn học:

    + Đọc kĩ phần giới thiệu, tiểu dẫn để hiểu biết về tác giả, tác phẩm, hoàn cảnh ra đời, vị trí đoạn trích.

    + Chú ý lời thoại của các nhân vật (xác định quan hệ của các nhân vật, tính cách nhân vật).

    + Phân tích hành động kịch (làm nổi bật xung đột, diễn biến cốt truyện).

    + Nêu chủ đề tư tưởng, ý nghĩa xã hội của tác phẩm.

Câu 2: Tóm lược đặc trưng của văn nghị luận, các kiểu loại văn nghị luận và yêu cầu về đọc văn nghị luận.

- Đặc trưng của văn nghị luận: trình bày trực tiếp tư tưởng, quan điểm, tình cảm về những vấn đề mà xã hội quan tâm bằng lí lẽ, chứng cứ có sức thuyết phục.

- Có thể phân loại văn nghị luận như sau:

    + Căn cứ vào nội dung: nghị luận xã hội-chính trị (chính luận), nghị luận văn học.

Ví dụ: Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác (Ăng-ghen)

    + Căn cứ vào thời đại: nghị luận dân gian (tục ngữ), nghị luận trung đại (chiếu, hịch, cáo...), nghị luận hiện đại (bình giảng, phân tích, phê bình...)

Ví dụ: Một thời đại trong thi ca (Hoài Thanh)

- Yêu cầu khi đọc văn nghị luận.

    + Tìm hiểu về tác giả và hoàn cảnh ra đời tác phẩm nghị luận.

    + Phát hiện đúng các luận điểm, luận cứ và lập luận của tác giả.

    + Đánh giá giá trị của hệ thống luận điểm.

    + Tìm hiểu phương pháp luận chứng làm sáng tỏ luận điểm.

    + Nêu giá trị nội dung tư tưởng và nghệ thuật biểu hiện của tác phẩm, rút ra bài học và ảnh hưởng của tác phẩm đối với thực tiễn.

II. Luyện tập

Câu 1: Phân tích xung đột kịch trong đoạn trích Tình yêu và thù hận (Trích kịch Rô-mê-ô Giu-li-ét của Sếch-xpia).

- Xung đột kịch là sự va chạm gay gắt giữa những lực lượng đối địch, những quan điểm, thái độ khác nhau trước một vấn đề... xung đột có thể diễn ran gay trong lòng người.

- Trong vở kịch Rô-mê-ô Giu-li-ét có xung đột giữa tình yêu của đôi nam nữ thanh niên với mối hận thù giữa hai dòng họ, xung đột ấy căng thẳng, khốc liệt dẫn tới kết cục bi thảm (hai người yêu nhau phải chết). Ở đoạn trích Tình yêu và thù hận xung đột này không gay gắt bằng những cảnh ở phần sau nhưng mối thù hận giữa hai dòng họ vẫn là sự cản trở lớn đối với tình yêu mới bắt đầu nhưng vô cùng mãnh liệt, thiết tha của Rô-mê-ô và Giu-li-ét.

Câu 2: Phân tích nghệ thuật lập luận trong văn bản Ba cống hiến vĩ đại của Các Mác.

- Trong tác phẩm này Ăng-ghen đã sử dụng sáng tạo nghệ thuật so sáng tầng bậc nhằm làm nổi bật ba cống hiến vĩ đại của Các-mác với xã hội loài người.

- Trong bài hệ thống luận điểm rõ ràng và quan hệ chặt chẽ với nhau.Thông báo về sự qua đời của Các-mác,đánh giá sự nghiệp của ông và bày tỏ sự tiếc thương đối với người đã khuất.