* Hoàn cảnh lịch sử - Nguyên nhân của Tổng khởi nghĩa. (Nhật đầu hàng, lệnh tổng khởi nghĩa)
- Tháng 8/1945, quân Đồng minh tấn công quân Nhật.
- Ngày 9/8/1945, Liên Xô tiêu diệt đội quân Quan Đông của Nhật.
- Ngày 15/8/1945, Nhật tuyên bố đầu hàng Đồng minh không điều kiện.
- Quân Nhật ở Đông Dương rệu rã, chính phủ Trần Trọng Kim hoang mang lo sợ, điều kiện khách quan cho Tổng khởi nghĩa đã đến.
* Chủ trương của Đảng:
- Ngày 13/8/1945, Trung ương Đảng và Việt Minh thành lập Uy ban Khởi nghĩa toàn quốc, ban bố “Quân lệnh số 1”, phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
- Ngày 14 và 15/8/1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào, quyết định phát động Tổng khởi nghĩa, thông qua những vấn đề đối nội và đối ngoại.
- Ngày 16 và 17/8/1945, Đại hội Quốc dân ở Tân Trào tán thành Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh.
* Diễn biến cuộc Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945.
- Chiều 16/8/1945, một đội quân do Võ Nguyên Giáp chỉ huy từ Tân Trào về giải phóng Thái Nguyên, mở đầu cho cuộc tổng khởi nghĩa.
- Ngày 18/8/1945, nhân dân 4 tỉnh Bắc Giang, Hải Dương, Hà Tĩnh, Quảng Nam giành chính quyền sớm nhất trong cả nước.
- Tại Hà Nội, ngày 19/8/1945, hàng vạn nhân dân đánh chiếm các cơ quan đầu não của địch như Phủ Khâm sai, Toà Thị chính, … khởi nghĩa thắng lợi ở Hà Nội.
- Ngày 23/8/1945, ta giành chính quyền ở Huế.
- Ngày 25/8/1945, ta giành chính quyền ở Sài Gòn.
- Ngày 28/8/1945, các tỉnh còn lại giành được chính quyền
- Chiều 30/8 Bảo Đại thoái vị, chế độ phong kiến Việt Nam sụp đổ.
* Thời cơ “ngàn năm có một” cho cuộc Tổng khởi nghĩa thắng lợi.
+ Chưa có lúc nào như lúc này, cách mạng nước ta hội tụ được những điều kiện thuận lợi như thế.
+ Thời cơ “ngàn năm có một” chỉ tồn tại trong thời gian từ sau khi Nhật đầu hàng quân Đồng Minh đến trước khi quân Đồng minh kéo vào giải giáp quân Nhật (đầu tháng 9/1945).
+ Chúng ta kịp thời phát động Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trước khi quân Đồng minh vào Đông Dương giải giáp quân Nhật. Cuộc Tổng khởi nghĩa diễn ra nhanh chóng thắng lợi và ít đổ máu.

Lệnh Tổng khởi nghĩa được ban bố do những nguyên nhân sau
Nguyên nhân :
* Khách quan :thời cơ thuận lợi đã đến :Chiến tranh thế giới thứ hai đang ở thời điểm kết thúc : 5-1945 phát xít Đức bị tiêu diệt ; Nhật tuyên bố đầu hàng 8-1945 .
*Chủ quan :lực lượng cách mạng đã đủ mạnh để nổi dậy khởi nghĩa giành thắng lợi : dưới sự lãnh đạo của Mặt trận Việt Minh , cao trào kháng Nhật cứu nước đã phát triển mạnh mẽ, nhất là sau cuộc đảo chính Nhật –Pháp ,khi thời cơ đến ( 14-8-1945) , Đảng đã kịp thời phát động tổng khởi nghĩa tòan quốc .
Chủ trương của Đảng:
- Ngày 13/8/1945, Trung ương Đảng và Việt Minh thành lập Uy ban Khởi nghĩa toàn quốc, ban bố “Quân lệnh số 1”, phát động Tổng khởi nghĩa trong cả nước.
- Ngày 14 và 15/8/1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng họp ở Tân Trào, quyết định phát động Tổng khởi nghĩa, thông qua những vấn đề đối nội và đối ngoại.
- Ngày 16 và 17/8/1945, Đại hội Quốc dân ở Tân Trào tán thành Tổng khởi nghĩa, thông qua 10 chính sách của Việt Minh.
Diễn biến :
+Từ ngày 13 đên 15-8,Hội Nghị tòan quốc của Đảng họp quyết định chủ trương phát động tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong tòan quốc , thành lập Ủy Ban khởi nghĩa tòan quốc và ra quân lệnh số 1…kêu gọi toàn dân nổi dậy .
+16,17-8-1945.Quốc dân Đại hội họp ở Tân Trào (Tuyên Quang) thông qua quyết định tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong tòan quốc và thi hành 10 chính sách lớn của Việt Minh , đồng thời thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc Việt Namdo Hồ Chí Minh làm chủ tịch
+Chiều 16-8,một đội quân giải phóng do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy đã từ Tân Trào tiên về Thái Nguyên mở đầu cho Tổng khởi nghĩa giành chính quyền .