“ Ví dầu cầu ván đóng đinh
Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi
Khó đi mẹ dắt con đi
Con đi trường học , mẹ đi trường đời”
Ôi! Lời ru của ai từ đâu vọng đến mà sao lại ngọt ngào, thiết tha và đằm thắm đến thế. Bỗng dưng tôi thèm được trở về cái tuổi nằm nôi, được mẹ hát ru và được lớn lên bằng chính lời ru của mẹ như đứa con trong bài thơ “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm và “Con cò” của Chế Lan Viên. Cả hai bài thơ đều là cảm xúc nồng nàn yêu thương của người mẹ. Lời ru của mẹ đưa em vào giấc ngủ thần tiên rồi trở thành bản trường ca theo suốt dấu chân em. Em xin làm thiên ca mang lời ru của mẹ bay vào cuộc sống loài người.Mỗi người trong chúng ta dù giàu sang hay nghèo khổ , dù được sinhra trong bất cứ hoàn cảnh nào đi chăng nữa thì đều trải qua một thời “à ơi…” tiếng mẹ đưa em vào giấc ngủ . Mẹ là người thầy đầu tiên dạy em bài học vỡ lòng , qua lời ru ngọt ngào, trìu mến mẹ đưa em vào thế giới mơ mộng thần tiên, chấp cánh cho tâm hồn em bao ước mơ tươi đẹp. Em cảm nhận được điều đó bằng trực giác tình yêu và sự chở che của mẹ . Lời ru của mẹ chính là dòng sữa ngọt ngào , nguồn nước trong mát chảy theo em trên suốt cuộc hành trình, để khilớn lên trong nhịp hối hả của cuộc đời với bao lo toan, vất vả, lời ru của mẹ lại chính là nơi ngơi nghỉ của tâm hồn em. Bởi thế mà: Ta đi trọn kiếp con ngườiCũng không đi hết mấy lời mẹ ru.Như lời ru của mẹ đã thấm vào trong huyết quản, chỉ đợi đến khi chínmùi là cất lên , Nguyễn Khoa Điềm và Chế Lan Viên đã viết lên những khúc ru bất hủ theo từng năm tháng . Mỗi khi lời ca của “ Khúchát ra những em bé lớn trên lưng mẹ” và “Con cò được cất lên là em như đón nhận được hơi gió mát trong lành và lạ lẫm bởi sự cách tân đổi mới về hình thức lẫn nội dung . Cả hai đều mang âm hưởng của khúc hát dân ca nhưng đã được hình thức hóa thành khúc ca hiện đại, tuy nhiên vẫn giữ được tính chất Việt Nam thuần túy nguyên vẹn.Điểm giống của hai bài là đều có kết cấu ba phần chặt chẽ , cấu trúc như một khúc ru trải dài một mạch cảm xúc . Thế nhưng mạch cảm xúc từng bài lại được cất lên theo từng cung bậc tình cảm khác nhau .“Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” là khúc ru nồng nàn cảm xúc yêu thương của người mẹ. Dù trong hoàn cảnh nào lao động vất vả hay đối mặt với kẻ thù hiểm nguy thì lời ru con vẫn luôn ngân vang trong tim mẹ : “Lưng đưa nôi và tim hát thành lời” . Thật đặc biệt mẹ không đưa em bằng chiếc võng đung đưa, kẽo kẹt mà mẹ đưa em bằng chính đôi lưng của mình khi đang giã gạo nuôi bộ đội. Mẹ không ru em bằng tiếng :
“À ơi….gió mùa thu mẹ ru con ngủ
Năm canh chày thức đủ vừa năm”
Mà mẹ ru em bằng chính lời ca của trái tim “Ngủ ngaon a-kay ơi, ngủngoan a-kay hỡi” Chính lời ca này đã đưa em khôn lớn từng ngày trên lưng mẹ để rồi trong từng nhịp chày nghiêng em nhận ra được nỗi gian lao, vất vả mà mẹ đang phải gánh chịu . Em cảm nhận đượcđiều đó khi “mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi”. Như một sự sẻ chia, giấc ngủ của em cũng nghiêng theo nhịp chày của mẹ. Cảm nhận được tình yêu mạ dành cho em để rồi “Từ trên lưng mẹ em đến chiếntrường/ Từ trong đói khổ em vào Trường Sơn”. Em đi theo tiếng gọi của dân tộc để thực hiện ước mơ của mẹ . Dẫu em chưa biết gì là “Tự do-Hạnh phúc” nhưng em nhận ra được dự hối thúc trong lời ca của mẹ. Em sẽ chóng lớn, sẽ trở thành công dân của một đất nước tự do, em sẽ đi đánh thằng Mĩ, khi đi em cũng không quên mang theo lời ru của mẹ. Bởi nó chính là vũ khí , là niềm tin, là sức mạnh, là động lực để em có thể vượt qua mọi chông gai , lửa đạn của chiếntrường mà hoàn thành ước vọng của mẹ. Thật đặc biệt, chỉ một lời ruthôi nhưng nó lại tác động mạnh đến tâm hồn trẻ thơ như thế.Ru con là một điệu hát dân gian mang âm hưởng nhẹ nhàng và sâu lắng. Hát ru là một truyền thống văn hóa thể hiện bản sắc dân tộc . Thế nhưng không phải bài hát ru nào cũng đều giống nhau. Tùy từngvùng miền khác nhau, mà mỗi bài mang một giai điệu, âm hưởng riêng. Nếu bà mẹ miền tây Thừa Thiên Huế trực tiếp gọi tên con qua lời ru thiết tha, dỗ dành con vào giấc ngủ “Ngủ ngoan a-kay ơi, ngủ ngoan a-kay hỡi” thì bà mẹ miền Nam lại thích dùng những hình ảnh biểu tượng tượng trưng gửi gắm những tâm tình tình cảm của mình qua lời ru trầm bỗng, thiết tha và lai láng.
Cái cò….sung chat…đào chua
Câu ca mẹ hát gió đưa về tới
Mẹ ru cái lẽ ở đời
Sữa nuôi phần xác, hát nuôi phần hồn
Bà ru mẹ, mẹ ru con.
Liệu mai sau lớn, con còn nhớ chăng?
(Nguyễn Duy, Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa)
“Con cò” qua lời ru của mẹ ta bắt gặp hình ảnh con cò. Khi nói đến con cò hẳn không ai có thể quên bóng dáng “Con cò lặn lội bờ sông/ gánh gạo đưa chồng tiếng khóc nỉ non”
Quanh năm buôn bán ở nom sông .
Nuôi đủ năm con với một chồng.
Lặn lội thân cò khi quãng vắng.
Eo sèo mặt nước buổi đò đông
(Tú Xương, Thương Vợ)
Vâng! Hình tượng con cò đã quá quen thuộc trong ca dao, nhất là trong những câu hát ru. Cùng với những hình ảnh khác của ca dao, con cò đi vào trong thơ ca vừa mang ý nghĩa vốn có của hình tượng con cò trong ca dao vừa chất chứa những suy tư riêng của mỗi nhà thơ. Quả vậy, từ hình ảnh con cò trong ca dao, Chế Lan Viên đã gửi gắm những suy ngẫm sâu sắc của mình để tạo ra một hình tượng con cò với ý nghĩa riêng, ngợi ca tình mẹ, thiêng liêng, ấm áp, ngợi ca sức mạnh đắp bồi, sinh dưỡng của hát ru. Như “Khúc hát những em bé lớn trên lưng mẹ” , “Con cò” của Chế Lan Viên cũng trải dài một mạch cảm xúc qua ba khúc ru của bài thơ. Khúc ru thứ nhất là lời vỗ về, là dự cảm về cuộc đời và ý thức chở che, bà mẹ mượn hình ảnh con cò trong ca dao.
- “Con cò bay lả bay la
Bay từ cổng phủ bay ra cánh đồng”
- “Con cò bay lả bay la
Bay từ cửa phủ bay về Đồng Đăng”
Để dỗ dành con thơ vào giấc ngủ an lành. Khúc ru thứ hai là lời ao ước cho con trong tương lai, con cò vào trong giấc mơ của con, là biểu tượng của ước mơ khát vọng sáng tạo. Khúc ru thứ ba là lời nhắn nhủ về tình mẹ sâu nặng dành cho con trong suốt cuộc đời con cò là cuộc đời của mẹ, là lòng mẹ sẽ theo con đi mọi chốn, mọi nơi.Con cò vỗ cánh trong ca dao mang theo tình mẹ gửi gắm trong lời ru và sẽ bay theo con đi mọi nẻo cuộc đời. Là khúc ru con nhưng mãi đến khi gần kết mới thấy xuất hiện hai từ “à ơi”. Không hiện lên ở đoạn đầu, cũng chẳng phải ở đoạn giữa, đợiđến khi lời ru của mẹ gần dứt thì hai tiếng “à ơi” lại được cất lên. Đếnđây, hai tiêng “à ơi” nghe mới thật mượt mà và thắm thía. Chỉ là một con cò trong câu mẹ hát mà có bao điều vừa gần gũi, vừa sâu xa
trong đó. Khi hai tiếng “à ơi” quen thuộc ngân lên là lúc mẹ gửi trong cánh cò cả cuộc đời mẹ, có khi là cả những cay đắng lẫn ngọt bùi đã trải . Nhận xét điều này trong hát ru. Phạm Thu Yến viết “Sau lời “à ơi” ban đầu, khi bé đã lơ mơ vào giấc ngủ, người hát quên mình đang trò chuyện với đứa con nhỏ bé nào đã hiểu bao làm những ngọn nguồn nông cạn của cuộc đời, người mẹ dường như chỉ còn đối thoại với chính lòng mình, với những cảm ngộ buồn đau mà mìnhhứng trải” (Phạm Thu Yến- Những thế giới nghệ thuật ca dao, NXB Giaó dục 1998).Mặc dù tác giả không nói đến những nếm trải cụ thể nào của người mẹ trong câu hát, song từ “ những cành mêm mẹ hát” cho đến “Con cò mẹ hát- Cũng là cuộc đời- Vỗ cánh qua nôi” ta hiểu rằng trong cánh có kia chất chứa cả những nông sâu của cuộc đời. Hơn cả chức năng “ru ngủ” những câu hát của mẹ còn là nơi giải bày tình cảm thổ lộ tâm tư.
Mẹ muốn đem theo “cánh có bay lả bay la” và cả “sắc trời” đến hát cho con. Ở đây, Chế Lan Viên như đã thấy, mẹ có nói đến điều gì, cánh cò của mẹ có mang ý nghĩa gì thì tất cả đều hướng về con, cho con.Nhịp điệu linh hoạt của thể thơ tự do đã giúp tác giả thể hiện một cách đặc sắc hình tượng con cò trong lời hát ru của mẹ. Trong lời ru của mẹ ta nghe như có nhịp đệm nhẹ nhàng mà thanh thoát. Nhịp gì? Nhịp đưa nôi hay chính là nhịp vỗ cánh của cò. Dù là nhịp gì đi chăng nữa thì lời ru của mẹ trong “Con cò” của Chế Lan Viên vẫn mien man dằng dặng, chảy dài vô tận như dòng nước nguồn trong mát không khi nào vơi.
“Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con”
Cũng là ru con nhưng mỗi bà mẹ lại chính là một nhạc sĩ . Bởi thế màkhông âm điệu của bài nào giống bài nào. Nếu khúc ru của mẹ trong “Con cò” của Chế Lan Viên cho con một cảm giác bình yên hạnh phúc thì con lại cảm thấy an toàn và vững chãi hơn qua lời ca của mẹ trong “Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ” của Nguyễn Khoa Điềm. Không hối hả, không sâu lắng, nhịp điệu của bài đều đặnnhư tiếng chày giã gạo của bà mẹ Tà ôi. Không rời rạc cũng không trải dài vô tận, các câu thơ trong bài nhu gối lên nhau, quấn quýt vào nhau, đối chiếu liên hệ nhau: “Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ” “Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi, mặt trời của mẹ em nằm trên lưng” , “Nhịp chày nghiêng-giấc ngủ em nghiêng”.
Nhưng cho dù là nhẹ nhàng thanh thoát, là đều đặn, êm ái hay trầm bỗng bay xa thì lời ru của mẹ vẫn đưa em vào giấc ngủ êm đềm theonăm tháng, vẫn cho em sức sống vô biên mang dòng máu thiêng liêng từ trái tim của mẹ. Lời ru của mẹ sẽ mãi theo em trên suốt cuộc đời, để cho em biết tìm về nguồn cội yêu thương thân tình nơi cha mẹ đã sinh thành , dưỡng nuôi em khôn lớn .
Một bông sen nở thơm lừng đâu đây!”Nhưng đáng buồn thay! Ngày nay lại có nhiều người mẹ trẻ không nhận ra được vẻ đẹp kì diệu của lời ru . Họ đưa con mình vào giấc ngủ bằng âm thanh của dàn máy CD , bằng những âm thanh náo động, tưng bừng , rộn rã . Chính vì thế mà tâm hồn trẻ thơ không cònthơ mộng nhẹ nhàng và trong sáng như ngày nào. Họ đâu biết rằng lời ru chính là dòng sữa mẹ ngọt ngào vô tận nuôi dưỡng tâm hồn trethơ. Họ chỉ biết chạy theo và luôn đối đầu với những lo toan vất vả trong cuộc sống vật chất hiện đại mà bỏ quên đi khúc hát truyền thống ngày nào. Cuộc sống có quy luật phát triển của nó, nó sẽ bỏ lạinhững gì lạc hậu không cần thiết nhưng trong hành trang của con người hiện đại thì khúc ru vẫn mãi là di sản tinh thần vô giá. Con người chúng ta cần phải biết cách dung hòa giữa truyền thống và hiện đại. Bởi tinh hoa dân tộc bắt nguồn từ đời sống của mỗi con người. Hy vọng qua đây mọi bà mẹ trẻ Việt Nam sẽ nhận ra được vaitrò của khúc ru đối với cuộc sống con người để cùng ngân vang những lời ca ngọt ngào đưa em vào giấc ngủ mơ mộng thần tiên, dạycho em biết yêu thương từ “con cò, con vạc”, “cái bống, cái bang”, giúp em nhớ về cội nguồn con Lạc cháu Rồng.
Mẹ ru con giữa vườn trưa
Niềm quê thao thức nắng mưa cuối trời
Bao năm lưu lạc quê người
Con đi vẫn nhớ những lời mẹ ru
Tiếng ru của mẹ vời vợi mang niềm thương nhớ vang mãi trong tâm hồn con không nguôi. Cảm nhận được tình mẹ trong lời ru con xin nguyện làm cánh nhạn mang lời ru của mẹ bay khắp mọi nơi trong cuộc đời này, con nguyện làm chàng thi sĩ lãng du khắp chốn viết lên những khúc ru trường tồn theo năm tháng như Nguyễn Khoa Điềm và Chế Lan Viên từng làm. Khúc ru của con sẽ là khúc ru hiện đại mang âm hưởng thơ ca dân gian. Con sẽ làm cho vườn hoa thơ ca mãi luôn nở hoa và rực rỡ sắc màu .
vô trang mình 5 sao nha