Nói dối, giả dối là một hiện tượng khá phổ biến trong xã hội từ xưa đến nay. Tuy nhiên, trong thời đại ngày nay, hiện tượng này ngày càng trở nên trầm trọng. Nói dối, làm giả gây ra nhiều biến đổi mạnh mẽ trong đời sống xã hội ở nước ta. Căn bệnh nói dối, làm giả đang trở thành mọt vấn nạn của xã hội. Có nhiều định nghĩa khác nhau về nói dối, giả dối. Về cơ bản, nói dối là chủ tâm nói không thật, không đúng với sự thật nhằm che giấu sự thật hoặc mưu cầu một lợi ích nào đó. Cùng nghĩa với nói dối có các từ ngữ khác cũng được sử dụng phổ biến như: nói điêu, nói xạo, nói khoát, nói láo,…
Đôi khi, nói dối chỉ là một hành động tế nhị, nói tránh sự thật để không gây đau lòng, tránh xúc phạm, để cứu người khác. Lúc này, nói dối trở thành một hành động cần thiết. Tuy nhiên, đó chỉ nên xem là ứng xử bất đắc dĩ trong tình thế mà thôi.
Xét dưới góc độ thời gian có ba hình thức nói dối. Thứ nhất là kể không đúng sự thật đã diễn ra. Thứ hai là tường thuật không đúng sự thật. Thứ ba là dự báo không đúng sự thật. Xét dưới góc độ nội dung sự việc có 4 hình thức nói dối: vọng ngữ, nói nước đôi, nói lời hung ác, thêu dệt sự thật.
Ngày nay, hiện tượng nói dối, lừa gặt, làm giả sản phẩm nhằm thu lợi về bản thần ngày càng trở nên phổ biến. Trong buôn bán, hàng giả hàng nhái vốn tràn lan trong đời sống. Vì lợi ích mà người sản xuất bất chấp thủ đoạn, sằn sàng lừa dối người khác. Lòng trung thực bị xem thường. Thái độ tôn trọng và niềm tin trong buôn bán cũng dần mai một.
Con người sẵn sàng lừa dối nhau vì vật chất hoặc tình cảm. Ban đầu chỉ là một vài trường hợp lẻ tẻ. Giờ đây, nó gần như trở thành một hiện tượng phổ biến trong xã hội.
Trong trường học, ngày càng có nhiều học sinh nói dối, gian lận trong học tập. Khi sảy ra sai lầm, học sinh tìm mọi cách tránh né, bịa ra lí do nhằm tránh bị nhắc nhỏ, kỉ luật.
Trước hết, nói dối xuất phát từ đời sống văn hóa thuần nông cử nước ta. Lúc ban đầu nói dối để làm vui, trêu đùa nhau. Đọc truyện Trạng Quỳnh chúng ta thấy rõ bản chất này. Việc nói dối để giải quyết tình huống được đề cao như một trí tuệ dân gian. Từ đó ảnh hưởng sâu rộng vào đời sống con người. Nói dối được xem như một sự khôn khéo trong ứng xử.
Do lối ứng xử cả nể, một vừa hai phải, tránh va chậm nhau của người Việt nhằm xây dựng một cộng đồng hài hòa, bền chặt. Lối ứng xử này chỉ phù hợp với một tổ chức làng xã nhỏ trước đây. Ngày nay, trước xu thế mở rộng hợp tác, lối ứng xử này gây nên không ít khó khăn trong đời sống xã hội.
Việc nói dối bị lạm dụng bởi nhiều kẻ cơ hội, mưu cầu danh lợi cho bản thân. Không ít người sẵn sàng làm chứng gian cho nhau, hoặc ngậm miệng cho qua mọi chuyện để cầu toàn, hưởng lợi… Vì thế giả dối luôn song hành với tâm lý xấu che, tốt khoe và sợ sự thật. Trong các quan hệ ứng xử, một khi người ta thiếu lòng tự trọng và sợ sự thật, thì đó là lúc sự giả dối phát tác và bắt đầu gây hại.
Giáo dục cũng không chú trọng vào việc rèn luyện tư cách cho con người. Những bài học lí thuyết trở nên nhàm chán. Việc thực hành đạo đức ở trường học không được tiến hành mạnh mẽ. Thầy cô giáo thiếu gương mẫu hoặc suy thoái đạo đức trầm trọng. Từ đó tạo ra tấm gương xấu khiến học sinh không còn kính trọng.
Nói dối, làm giả làm suy giảm lòng tin giữa con người với con người.
Nói dối, làm giả gây nên những mâu thuẫn trong xã hội. Thậm chí là những xung đột kịch liệt, để lại hậu quả đáng tiếc.
Hiện tượng nói dối, làm giả gây mất trật tự anh ninh, là một trong những nguyên nhân gây ra tệ nạn xã hội. Việc làm hàng giả gây rối loạn thị trường, ảnh hưởng nghiêm trọng nền kinh tế đất nước.
Người nói dối, giả dối không được người khác tôn trọng và bị pháp luật trừng trị khi xâm phạm đến lợi ích của người khác.
Nói dối, làm giả nêu gương xấu đối với người khác, nhất là đối với giới trẻ.
Trên đời này, có những lời nói dối là cần thiết, thế nhưng đa phần là sự nực cười, là lỗi lầm và sai trái. Con người ta không ai muốn bị lừa dối. Và không ai muốn tha thứ dễ dàng cho kẻ lừa dối mình. Vì thế hãy chân thật với người khác cũng như với chính bản thân mình để không đổi lại sự hối hận về sau.
Tăng cường giáo dục đạo đức, nhân cách, nhân phẩm cho học sinh trong trường học. Tăng cường rèn luyện con người có phẩm chất tốt đẹp, tri thức vững vàng và tự tin trong cuộc sống. Chỉ có giáo dục mới có thể giúp con người nhận thức được bản chất của cuộc sống là phải sống tốt đẹp.
Trong gia đình, người lớn phải gương mẫu. Không nên nói dối trước mặt con cái hay giả dối trong lời nói và công việc. Bởi con cái thường hay học hỏi và làm theo cha mẹ. Gia đình cũng cần đề cao văn hóa ứng xử, đề cao lễ nghĩa, xây dựng truyền thống gia đình tốt đẹp. Văn hóa và truyền thống gia đình có ý nghĩa quyết định nhân cách và lối sống của mỗi con người.
Xây dựng lối sống trong sạch, lành mạnh trong cộng đồng. Tuyên dương cái tốt đẹp, phê phán và bài trừ cái xấu, cái ác. Pháp luật nghiêm minh. Việc xử phạt phải công bằng, triệt để, thể hiện sức mạnh của công lí và chính nghĩa.
Trước sự thay đổi lớn của thời đại, chúng ta cũng cần xây dựng những chuẩn mực mới phù hợp và tiến bộ. Cần đưa ra những bộ quy chuẩn cho từng lĩnh vực trong đời sống. Căn cứ vào đó mà điều chỉnh hành vi con người.
Cần thực hiện công bằng xã hội để tăng cường niềm tin trong nhân dân. Chỉ có lòng tin tương mới giú con người không lừa dối, không gian lận.
Nâng cao cuộc sống, khuyến khích và đề cao lòng tốt, tình thương trong xã hội. Đồng thời nghiêm trị những trường hợp vi phạm để làm gương cho người khác.
Giả dối trong đời sống là một căn bệnh nguy hại. không những gây ra mâu thuẫn, xung đột xã hội mà còn gây thiệt hại nghiêm trọng cho người khác. Một xã hội văn minh, tiến bộ là một xã hội không có sự giả dối, không ai muốn giả dối. Dối trá luôn mang lại kết quả tai hại. Dối trá là hành động của kẻ ngu xuẩn không đủ can đảm trước sự thật.

Lời nói là cách để con người giao tiếp với nhau, để từ đây hiểu nhau hơn và cùng nhau phát triển xã hội. Lời nói cũng chính là cách để truyền đến nhau những thông tin, cảm xúc của mình đến với người khác. Nhưng chính vì điều này mà bên cạnh những lời nói thật, con người ta luôn tồn tại cả những lời nói dối. Và nhiều người nói dối nhiều đến mức trở thành “bệnh”.
Nói dối thì chắc hẳn ai cũng nói dối ít nhất một vài lần. Bản chất của những lời nói dối không hẳn là quá xấu. Ông bà ta có câu “chim khôn kêu tiếng rảnh rang người khôn nói tiếng dịu dàng dễ nghe” cũng là có ý khuyên chúng ta cần phải biết lựa lời, cẩn trọng trong lời nói của mình. Vì đôi khi những lời nói thẳng nói thật còn khiến người khác khó chịu và đau lòng hơn những lời nói dối. Nói dối là cách để người ta tránh đi sự thật tàn nhẫn mà không muốn dối diện ngay lúc này. Nói dối là cách để đối phương cảm thấy vui, nói dối để bắt đầu một câu chuyện thú vị và làm quen một người bạn mới. Đó là những lời nói dối vô hại, những lời nói dối có ích. Tuy nhiên thì khi chúng ta nói dối quá nhiều thì mọi việc lại trở thành một con người bội tín và không được ai tin tưởng.
Nói dối đã trở thành bệnh của toàn xã hội. Chúng ta nói dối để trốn học đi chơi điện tử. Nói dối để xin tiền cha mẹ đi chơi. Nói dối để tránh những lời trách mắng, nói dối để che đi con người thật của mình… “GS.TSKH Trần Ngọc Thêm, giám đốc trung tâm Văn hóa học lí luận và ứng dụng (ĐHQG TP.HCM) đã công bố kết quả của một cuộc điều tra xã hội học cho thấy: ”Tỉ lệ nói dối cha mẹ ở học sinh cấp 1 là 22%, cấp 2 là 50%, cấp 3 là 64% và sinh viên là 80%”. Từ những số liệu trên ta có thể thấy là càng lớn thì con người ta nói dối càng nhiều. Càng lớn chúng ta càng sợ nói thẳng nói thật và tìm cách trốn trán, lừa dối nhau bằng những lời nói dối. Điều đó thật là nguy hiểm.
Nói dối quá nhiều khiến chúng ta mất đi sự tín nhiệm của những người xung quanh. Tự mình làm mất đi nhân cách và tư chất của một con người. Nói dối trong công việc khiến bạn mất đi sự tin tưởng của những người đồng nghiệp khi mọi người nhanh chóng phát hiện ra sự thật đằng sau những lời nói dối.
Xã hội ngày càng phát triển thì con người ta lại càng xa cách nhau hơn. Vòng xoáy của đồng tiền đã khiến nhiều gia đình không đủ thời gian để quan tâm đế nhau. Chúng ta mải miến đi tìm những giá trị ảo mà quên đi đời sống thực. Lên mạng nhiều bạn khoe những bức hình đẹp lunh linh, khai gian tuổi tác, nói dối về công việc học vấn gia đình….Mà nói theo ngôn ngữ của giớ trẻ chính là “sống ảo”. Điều này khiến các bạn chìm đắm và con người hào nhoáng mà mình tự bịa đặt trên mạng mà quên đi cuộc sống thật bên ngoài.
Nói dối có thể khiến chúng ta đạt được nhiều thuận lợi, mang đến nhiều sự quan tâm lúc ban đầu nhưng liệu rằng ai còn tín nhiệm giao công việc quan trọng cho một người chuyên nói dối về năng lực của mình. Liệu bạn có thể tự tin bước ra thế giới ảo để sống và gặp mọi người trong thể giới thức khi bạn đã nói dối mọi thứ về bản thân mình.
Hãy thử hình dung xem nếu cả nhân loại này đều chìm trong sự dối trá lừa lọc thì chúng ta sẽ luôn nghi ngờ nhau, luôn phải toan tính mưu mô để đáp trả người khác. Nếu sự giải dối giữ các quốc gia với nhau thì liệu có được sự hợp tác lâu dài và phát triển như hiện nay? Lời nói dối là con dao hai lưỡi chỉ khi nào chúng ta hiểu được tác hại thật sự của nó thì khi ấy chúng ta mới có thể đưa đất nước đi lên. Có như thế xã hội mới có thể tười sáng, tình yêu thương mới được lan tỏa chân lý mới thành sự thật để thế hệ mai sau tiếp bước đi trên con đước tươi sáng nhất.
Hãy trung thực, thẳng thắt thật thà vì đó là những đức tính đáng quý của con người. Đừng vì những lợi ích trước mắt mà lừa dối nhau vì sự thật đằng sau lời nói dối còn gây ra nhiều đau đớn và hậu quả hơn nhiều những lời nói thật mất lòng.