Có những thực tại của cuộc sống mà ai cũng chân nhận. Một lời nói vô tình chạm vào nỗi đau của
người khác sẽ làm cho họ tổn thương. Một hành động thiếu suy nghĩ có thể làm ta rơi vào đường tội lỗi.
Một cử chỉ không đẹp sẽ gieo vào tâm thức người khác một cái nhìn không hay về bản thân. Một việc
làm gian dối sẽ làm ta áy náy, băn khoăn. Còn sự thành thật làm cho tương lai rộng mở. Biết thứ tha sẽ
làm cho cuộc đời hạnh phúc. Hành động yêu thương làm cho cuộc sống vơi đi những nỗi khổ. Lời nói
có suy nghĩ sẽ làm cho người khác thấy mình dễ thương. Trong chiều hướng này văn hào Voltaire đã
nói “Xung đột là căn bệnh trầm trọng của nhân loại và lòng vị tha là liều thuốc duy nhất”. Vậy chúng ta
hiểu câu nói này ra sao? Đâu là bài học mà ta sẽ rút ra từ câu nói ấy?
“Xung đột” là sự đối lập giữa cá nhân với ai đó, giữa một tập thể với một tập thể, giữa một tập thể với
cá nhân. Nó được xem như một căn bền trầm trọng của nhân loại. Nói khác hơn, ý hướng này giúp ta
giải thích những bất ổn trong xã hội, giữa các cá nhân, các nhóm hay các tổ chức đều do bởi “xung
đột”. Có thể khẳng định thêm nguyên nhân của những cuộc chiến tranh đều do bởi “xung đột” gây nên.
Hiểu trong chiều hướng này thì lịch sử đã chứng minh điều này, hai cuộc chiến tranh trong thế kỷ XX
đều do bởi bất đồng quan điểm của hai khối Liên Minh và Hiệp Ước. Còn “lòng vị tha” là biết sống yêu
thương, biết tương thân, tương trợ, giúp đỡ người khác. Lòng vị tha làm cho con người xích lại gần
nhau, làm cho cuộc sống có ý nghĩa. Hiểu theo nghĩa này thì lòng vị tha là một hạt giống tốt được gieo
vào lòng mỗi người. Nhưng hạt giống này thu hoạch trái sâu hay quả ngọt đều hệ tại bởi ý chí của mỗi
người tạo nên. Do đó, có thể khẳng định, lòng vị tha là nét đẹp không thể tìm thấy nơi vạn vật trong trời
đất ngoại trừ con người. Điều này được biểu lộ qua cách sống cũng như ứng xử ra bên ngoài của con
người. Tóm lại, câu nói là một lời khẳng định để ta biêt được tác hại của sự “xung đột” và ích lợi của
“lòng vị tha”. Sâu xa hơn, câu nói đánh vào tâm thức để giúp ta biết chọn cho riêng mình một lối sống.
Nói đến bệnh người ta sẽ nghĩ đến tình trạng của cơ thể đang bị suy nhược, trong con người không đủ
sức đề kháng những loại mầm mống gây bệnh. Hiểu theo nghĩa này thì nguyên nhân của “bệnh” mà
nhân loại đang phải gánh chịu mà văn hào Voltaire đề cập trong câu nói đến đều phát xuất từ “xung
đột”. Ở mức độ nào đó thì nền hòa bình của thế giới đang bị đe dọa bởi những loại “vi rút” là những
cuộc “xung đột” lớn cũng như nhỏ tấn công. Ngược dòng thời gian những năm nửa đầu thập niên của
thế kỷ XX khi trào lưu triết học đề cao tự do nơi con người của triết gia J. Paul Sartre, cùng với triết
thuyết ý chí hùng cường và con người siêu nhân của triết gia F. Nietzsche, thì ở nước Đức dẫy lên
phong trào phân biệt chủng tộc, tiêu biểu nhất là nhà chính trị gia Hitler. Người ta nói rằng các cuốn
sách viết về những trào lưu này là những chiếc gối đầu giường của các thanh niên cũng như người lính
đương thời, nghĩa là trước lúc đi ngủ hay những giờ rảnh rỗi họ đều ghiền gẫm những tư tưởng này. Vì
thế, không lấy làm ngạc nhiên khi Hitler dẫy lên phong trào “con người siêu nhân” là nhân dân Đức thì
được đông đảo quần chúng ủng hộ. Bởi họ cho rằng dân tộc Đức thuộc chủng tộc Ơrôpêôit là chủng
tộc vĩ đại nhất. Điều này cũng đồng nghĩa với việc phải tiêu diệt những dân tộc nhỏ bé khác. Nạn nhân
đầu tiên của cuộc thảm sát này là những người Do Thái. Sự kiện 6 triệu dân Do Thái bị giết hại trong
các trại tập trung của Đức Quốc Xã đã nói lên điều này. Chúng ta không bàn tới những xung đột bên
trong con người Hitler cũng như những người lính, nhưng bởi những hành động tỏ lộ ra bên ngoài cũng
đủ để nhìn nhận rằng sự kỳ thị chủng tộc ảnh hưởng đến mạng sống của con người. Gần đây hơn,
những tay súng thuộc nhóm tự xưng là nhà nước Hồi Giáo, vì có cái nhìn sai lạc trong niềm tin hay
những bất ổn trong ngoại giao chính trị nên họ đã thực hiện các cuộc khủng bố khắp nơi trên thế giới,
làm cho nền hòa bình thế giới luôn đặt trong tình trạng báo động. Bên cạnh những xung đột có tầm ảnh
hưởng trên toàn thế giới thì những xung đột, hay bất đồng quan điểm giữa các phe nhóm cũng gây
không ít trở ngại cho đời sống con người trong khu vực, trong các nước, trong các thành phố. Do đó,
“xung đột” dù mang tính tầm ảnh hưởng trên thế giới hay địa phương thì nó vẫn là loại “vi rút” có thể
tiêm nhiễm làm phát sinh những căn bệnh nơi con người như sợ hãi, chiến tranh, nghèo đói. Nói khác
hơn, xung đột sẽ làm cho cuộc sống con người không còn cảm thấy bình an và hạnh phúc.
Tuy nhiên, không có gì là không thể bởi vạn vật trong trời đất tuân theo một quy luật tất yếu nhằm tạo
nên thế cân bằng. Sau màn đêm u tối thì có mặt trời ló rạng để phân biệt thời gian. Trong những ngày
hè oi bức thì có cơn mưa chợt đến làm cho cảnh vật dịu thêm. Sau những tháng xa cách thì có ngày
gặp gỡ để nối dài hạnh phúc. Hiểu theo nghĩa này thì căn bệnh do xung đột gây nên sẽ không bao giờ
đi vào ngõ cụt, ngược lại cũng có nhiều cách để chữa lành, trong đó phải kể đến lòng “vị tha”. Như đã
nói, lòng vị tha là nét đẹp của con người, là đức tính mà các sinh vật khác không có. Lòng vị tha sẽ xoa
dịu mọi nỗi đau, chữa lành những vết thương còn mưng mủ, biến hận thù thành yêu thương. Nếu trên
thế giới có người như Hitler hay những tên khủng bố gây nên những đau thương cho nhân loại thì cũng
có những người để xoa dịu những nỗi đau. Nhắc đến mẹ Têrêsa Calcutta thì rất nhiều người biết đến.
Sự nổi tiếng của mẹ không bởi sự giàu có hay lắm vũ khí trong tay nhưng do tấm lòng vị tha của mẹ.
Đọc lại những tư liệu viết về mẹ ta mới thấy những cử chỉ, hành động, lời nói của mẹ dành cho bệnh
nhân hay những người cơ nhỡ đều phát xuất từ tấm lòng chân thành, không vì mưu cầu cho bản thân
nhưng toàn tâm, toàn ý muốn cho người khác được hạnh phúc, dù đó là những phút giây ngắn ngủi
sau hết của cuộc đời. Điều này cũng có nghĩa lòng vị tha phát xuất từ mẹ không chỉ là liều thuốc để xoa
dịu vết thương nơi những người đau khổ mà còn đánh thức cái “Chân – Thiện – Mỹ” nơi những người
trẻ và những nhà hảo tâm dấn thân trong việc giúp đỡ người nghèo. Thực tế đã chứng minh cho ta, dù
mẹ không còn hiện hữu nơi trần gian nhưng những công việc mẹ đã từng làm, các trung tâm mẹ thành
lập vẫn được tiếp tục phát triển, khác xa với những xung đột mà Hitler hay những tay súng giết người
không suy nghĩ đang bị mọi người lên án mạnh mẽ. Cùng thời với chúng ta có Đức giáo hoàng
Phanxicô, người được xem có tầm ảnh rất lớn trên thế giới. Vậy mà mỗi lần đi tới đâu, hay thăm viếng
nước nào ngài luôn dành cho người nghèo, người bị bỏ rơi sự quan tâm và tình cảm tốt đẹp nhất. Vì
thế, lòng vị tha là liều thuốc để xoa dịu những nỗi đau và những người có “liều thuốc” này luôn được
người khác ngưỡng mộ và mến yêu.
Xuôi ngược dòng đời, đi qua mọi miền trên thế giới. Những hình ảnh, những tàn dư, những vết tích của
các cuộc chiến tranh. Đó có thể là những căn bệnh hiểm nghèo, quang cảnh môi sinh bị trơ trọi do bởi
những chất độc, chất phóng xạ từ những cuộc chiến tranh gây nên. Nói đúng hơn, xung đột của con
người trong quá khứ đã để lại cho thế hệ chúng ta nỗi sợ hãi, bất an trong cuộc sống. Những tin tức,
hình ảnh hay phóng sự về việc người dân vùng này đi làm vô tình bị bom nổ cướp đi sinh mạng hay
người dân ở vùng kia bị nhiễm chất độc da cam đang phải quằn quại với nỗi đau cứ diễn ra hằng ngày.
Điều này đồng nghĩa với việc xung đột trong quá khứ không chỉ gây nên khổ đau cho người đương thời
mà còn gây nên những hậu quả nghiêm trọng cho thế hệ tương lai. Bên cạnh đó, nhu cầu muốn hưởng
thụ trong xã hội ngày nay là nguyên nhân gây nên những cuộc xung đột đang làm con người mất dần đi
nhận thức ý nghĩa của lòng vị tha. Vì thế, để cho cuộc sống có ý nghĩa không khác gì hơn là hãy sống
bằng con tim vị tha, đừng vì sự ích lợi của cá nhân mà làm những người xung quanh phải đau khổ.
Cuộc sống cần lắm đích để đi tới. Đích này phải là cội nguồn của Chân – Thiện – Mỹ, nhằm giúp ta ý
thức hơn về những giá trị trong kiếp nhân sinh. Những giá trị này phải mưu ích cho tha nhân hơn là
mưu cầu cho bản thân, mong cho người khác được hạnh phúc hơn mang lại chút vinh hoa cho riêng
mình. Vì thế, bỏ qua những xung đột cuộc sống sẽ tốt đẹp, trau dồi tính vị tha sẽ thấy hành trình sống
có ý nghĩa hơn. Hiểu cho tận cùng hậu quả của xung đột ta sẽ thấy nó xấu xa đến mấy và nhìn thu
hoạch hoa trái của lòng vị tha ta mới thấy cuộc đời đáng quý biết bao.