Tác giả tác phẩm: À ơi tay mẹ - Ngữ văn 6 Cánh diều

Tác giả tác phẩm: À ơi tay mẹ - Ngữ văn 6

* Tác giả:

- Tác giả Bình Nguyên tên thật là Nguyễn Đăng Hào.

- Quê quán: xã Ninh Phúc, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình.

- Chức danh: Là Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Ninh Bình.

- Giải thưởng: Nhận hai giải Thơ lục bát (Giải A - 2003; Giải Ba - 2010) trên báo Văn Nghệ.

* Tác phẩm:

- Hoàn cảnh sáng tác: 2003, bài thơ được tác giả gửi dự thi Thơ lục bát trên báo Văn Nghệ.

Bàn tay mẹ chắn mưa sa,
Bàn tay mẹ chặn bão qua mùa màng.

Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng,
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon.
À ơi này cái trăng tròn,
À ơi này cái trăng còn nằm nôi…

Bàn tay mẹ thức một đời,
À ơi này cái Mặt Trời bé con…
Mai sau bể cạn non mòn,
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru.

Ru cho mềm ngọn gió thu,
Ru cho tan đám sương mù lá cây.
Ru cho cái khuyết tròn đầy,
Cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau.

Bàn tay mang phép nhiệm màu,
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi.

Ru cho sóng lặng bãi bồi,
Mưa không chỗ dột ngoại ngồi vá khâu.
Ru cho đời nín cái đau,
À ơi… mẹ chẳng một câu ru mình.

(Thơ lục bát, Tác giả - Tác phẩm được bình chọn, NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2003)

Thể thơ lục bát

Tự sự + biểu cảm

Bài thơ viết về bàn tay của người mẹ, và về sự chăm sóc của mẹ dành cho con.

Tìm hiểu theo 2 mạch nội dung chính như sau:

- Hình ảnh đôi bàn tay mẹ.

- Lời ru của người mẹ hiền.

- À ơi tay mẹ là bài thơ bày tỏ tình cảm của người mẹ với đứa con nhỏ bé của mình. - Qua hình ảnh đôi bàn tay và những lời ru, bài thơ đã khắc họa thành công một người mẹ Việt Nam điển hình tần tảo, chắt chiu, yêu thương con hết mực.

- Thể thơ lục bát nhịp nhàng như lối hát ru con.

- Sử dụng thành công các biện pháp tu từ: ẩn dụ, điệp từ, điệp cấu trúc.
 

- Bàn tay mẹ trước giông bão cuộc đời

+ 'chắn mưa sa'.

+ 'chặn bão qua mùa màng'.

→ Mẹ mạnh mẽ, kiên cường trước khó khăn, chông gai trong cuộc đời để bảo vệ con, cho con được hạnh phúc, bình yên.

→ Sức mạnh phi thường, bản năng của người làm mẹ.

- Bàn tay mẹ dịu dàng nuôi nấng con

+ 'Bàn tay mẹ dịu dàng'.

+ Gọi con là cái trăng vàng, cái trăng tròn, cái trăng còn nằm nôi, cái Mặt Trời bé con.

→ Trái ngược với vẻ cứng rắn khi đối mặt với cuộc đời, mẹ luôn dịu dàng, yêu thương con.

- Bàn tay mẹ nhiệm màu, hi sinh vì con:

+ 'Thức một đời'.

+ 'Mai sau bể cạn non mòn' vẫn còn hát ru.

+ 'Chắt chiu từ những dãi dầu'.

→ Người mẹ vất vả, chắt chiu...nuôi nấng con. Mẹ nuôi con suốt một đời dù cho bất cứ điều gì xảy ra.

- Nghệ thuật:

+ Điệp từ, điệp cấu trúc 'Bàn tay mẹ', 'À ơi này cái'.

+ Ẩn dụ:

Bàn tay mẹ - người mẹ.

Cái trăng, cái Mặt Trời - người con.

+ Lối thơ, nhịp thơ như lời hát ru.

→ Tác dụng:

+ Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

+ Thể hiện tình cảm của mẹ đối với đứa con nhỏ của mình.

- Mẹ lo nghĩ cho tất cả mọi người

+ Nghĩ cho đứa con yếu ớt, nhớ nhung mẹ:

'Mềm ngọn gió thu', 'tan đám sương mù lá cây' → xua tan đi cái rét mướt, lạnh lẽo của thời tiết. → Sự ấm áp đến từ lời ru, từ trái tim người mẹ.

'Cái khuyết tròn đầy', 'cái thương cái nhớ' → thương cho đứa con còn nhỏ, chưa phát triển đầy đủ, thương con khi phải xa mẹ.

+ Nghĩ cho mẹ, cho bà: 'sóng lặng bãi bồi', 'mưa không dột chỗ bà ngồi khâu'.

+ Nghĩ cho cả mọi người, cho cuộc đời: 'cho đời nín đau'.

- Mẹ vì mọi người mà quên mất bản thân mình 'À ơi...Mẹ chẳng một câu ru mình'.

→ Đức hi sinh cao cả, thiêng liêng của người mẹ.

- Nghệ thuật

+ Điệp từ, điệp cấu trúc: 'Ru cho'.

+ Ẩn dụ 'cái khuyết tròn đầy'.

+ Nhân hóa 'đời nín cái đau'.

+ Nhịp thơ như lời hát, uyển chuyển, sâu lắng.

→ Tác dụng

+ Tăng sức gợi hình, gợi cảm cho sự diễn đạt.

+ Thể hiện sự hi sinh cao cả của mẹ không chỉ với con mà là với người thân, với cả cộng đồng.
 

Có rất nhiều tác phẩm đã viết về tình mẹ. Nhưng bài thơ “À ơi tay mẹ” của Bình Nguyên đem đến cho tôi nhiều cảm xúc hơn cả.

Trong bài thơ, tác giả đã sử dụng hình ảnh mang tính biểu tượng - “đôi bàn tay” để nhắc về người mẹ. Đôi bàn tay kì diệu mang phép nhiệm màu che chở cho con:

'Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chắn bão qua mùa màng'

Chỉ là một đôi bàn tay rất bình thường, nhưng dường như lại có sức mạnh phi thường. Điều đó xuất phát từ tình yêu sâu sắc mà người mẹ dành cho đứa con của mình. Mẹ đã bảo vệ, che chở con qua “mưa sa”, “bão mùa màng”.

Những câu thơ tiếp theo khiến cho bài thơ mang âm hưởng của một lời ru, gợi nhớ người đọc về tuổi thơ:

'Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon
À ơi này cái trăng tròn
À ơi này cái trăng còn nằm nôi…
Bàn tay mẹ thức một đời
À ơi này cái Mặt Trời bé con
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru'

Ai lớn lên mà không từng được nghe lời ru của mẹ cất lên đầy tha thiết, ngọt ngào:

“Ru con, con ngủ cho lâu
Để mẹ đi cấy ruộng sâu lâu về
Ru con, con ngủ cho mê
Mẹ còn lo chuyện lê thê kéo cày
Ru con, con ngủ cho say
Mẹ còn vất vả chân tay ngoài đồng
Ru con, con ngủ cho nồng
Mẹ còn nhổ mạ trả công cho người…”

Trong “À ơi tay mẹ”, người mẹ gọi con “vầng trăng” và “mặt trời bé con”. Cách gọi đó cho thấy tình cảm yêu thương của mẹ đối với con. Với mẹ, con chính là ánh trăng hay mặt trời, bất kể là đêm hay ngày đều đem lại nguồn sống cho mẹ. Dù vạn vật có biển chuyển không ngừng thì đôi bàn tay của mẹ vẫn sẽ ôm lấy con, lời ru của mẹ vẫn cất lên. Tình yêu của mẹ là không có gì thay đổi.

Lời ru ngọt ngào đó đã cho con giấc ngủ êm đềm, đã tác động đến vạn vật trong cuộc sống:

“Ru cho mềm ngọn gió thu
Ru cho tan đám sương mù lá cây
Ru cho cái khuyết tròn đầy
Cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau”

Và đôi bàn tay của mẹ đã làm nên phép màu. Nó không những là ru con vào giấc ngủ yên lành mà còn nâng niu con trên từng bước đường đời. Bàn tay ấy phải chắt chiu biết bao sương gió mới tạo ra phép màu như vậy:

“Bàn tay mang phép nhiệm mầu
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi”

Hai câu thơ rất ngắn gọn, nhưng đã khẳng định được tình mẫu tử cao cả có sức mạnh to lớn, tạo nên những điều kì diệu. Cũng như chúng ta phần nào thấu hiểu hơn được sự khó nhọc của người mẹ.

Khi đọc bài thơ, người đọc thấm thía hơn về tình mẫu tử thiêng liêng, sâu sắc. À ơi tay mẹ của Bình Nguyên đem đến tình cảm ngọt ngào, mà sâu lắng.
 

Bài thơ “À ơi tay mẹ” của Bình Nguyên đã đem đến cho người đọc những cảm nhận sâu sắc về tình cảm mẫu tử đẹp đẽ.

Tác giả đã dùng sử dụng biện pháp tu từ hoán dụ - hình ảnh “bàn tay” để chỉ người mẹ, từ đó gửi gắm tình yêu thương bao la của người mẹ. Đôi bàn tay của mẹ hiện lên với một sức mạnh kì diệu:

“Bàn tay mẹ chắn mưa sa
Bàn tay mẹ chắn bão qua mùa màng”

Đôi bàn tay nhỏ bé nhưng có thể che chắn cho đứa con mọi bão táp mưa sa của cuộc đời. Những câu thơ tiếp theo gợi cho người đọc cảm nhận đến giai điệu của lời ru:

'Vẫn bàn tay mẹ dịu dàng
À ơi này cái trăng vàng ngủ ngon
À ơi này cái trăng tròn
À ơi này cái trăng còn nằm nôi…
Bàn tay mẹ thức một đời
À ơi này cái Mặt Trời bé con
Mai sau bể cạn non mòn
À ơi tay mẹ vẫn còn hát ru'

Chắc hẳn chúng ta đều đã từng được nghe lời ru của bà, của mẹ. Trong lời hát đó, người mẹ gọi con “vầng trăng” và “mặt trời bé con”. Hình ảnh so sánh cho thấy con có vai trò thật to lớn, giống như nguồn sống của mẹ vậy. Và tình yêu đó là mãi mãi, dù “biển cạn non mòn”.

Những câu thơ tiếp theo, tác giả cho người đọc thấy được sức mạnh to lớn của lời ru:

“Ru cho mềm ngọn gió thu
Ru cho tan đám sương mù lá cây
Ru cho cái khuyết tròn đầy
Cái thương cái nhớ nặng ngày xa nhau”

Bàn tay của mẹ đã làm nên phép nhiệm màu, không những là ru con vào giấc ngủ yên lành mà còn nâng niu con trên từng bước đường đời. Bàn tay ấy phải chắt chiu biết bao sương gió mới tạo ra phép màu như vậy:

“Bàn tay mang phép nhiệm mầu
Chắt chiu từ những dãi dầu đấy thôi”

Người mẹ thật vĩ đại biết bao. Đôi bàn tay nhỏ bé nhưng lại có thể làm nên những điều thật phi thường. Biết bao khó nhọc, vất vả cũng không thể khiến mẹ vơi bớt đi tình yêu thương dành cho con.

Như vậy, bài thơ “À ơi tay mẹ” đã cho thấy tình mẫu tử thiêng liêng của mẹ dành cho “mặt trời bé con”.